Strona główna Aktualności Jak zrobić uziemienie?

Jak zrobić uziemienie?

57
110,133

Większość elektryków uziemienie wykonuje wbijając szpilkę lub robiąc otok, mierzy rezystancję i robi protokół.

Niektórzy wynik pomiaru korygują o tabelkę współczynników, która zdaniem wielu ekspertów już nie obowiązuje. Zagadnienie dotyczące pomiarów omówię na końcu.

W dalszej części poradnika będę koncentrował się głównie na uziemieniu odgromowym, które jest najczęściej wykorzystywane w budownictwie jednorodzinnym. Ponieważ wielu elektryków prace wykonuje na obiektach przemysłowych w artykule omówię również inne rodzaje uziemień. Ilość zagadnień teoretycznych postaram się ograniczyć do niezbędnego minimum 😉 

W tym artykule znajdziesz:

Uziemienie

Elektryczne połączenie z ziemią nazywane jest uziemieniem. W przypadku budownictwa jednorodzinnego lub wielorodzinnego pisząc o uziemieniu mam na myśli:

  • uziemienie ochronne,
  • uziemienie odgromowe.

Uziemienie ochronne, czyli połączenie z ziemią jednego lub wielu punktów sieci, instalacji lub urządzenia dla zabezpieczenia przed porażeniem prądem elektrycznym.

Uziemienie odgromowe, czyli część lub grupa układu uziomów, która zapewnia bezpośredni kontakt z ziemią i służy rozproszeniu prądu pioruna w ziemi.

W przypadku gdy na budynku występuje zewnętrzne urządzenie piorunochronne LPS (instalacja odgromowa) uziemienie ochronne może być połączone z uziemieniem odgromowym.

Zadaniem układów uziemień jest:

  • odprowadzenie i rozproszenie prądu pioruna w ziemi,
  • połączenie wyrównawcze między przewodami odprowadzającymi,
  • obniżenie napięć dotykowych i krokowych do poziomu napięć rażeniowych długotrwale dopuszczalnych.

Źródło: Ile za elektryka?

Ciekawostka

„Uziomy fundamentowe i otokowe typu B spełniają wszystkie te wymagania. Uziomy promieniowe lub pionowe głębokie typu A nie spełniają tych wymagań w zakresie połączenia wyrównawczego i wysterowania potencjału”

Źródło: EN 62305-3:2011 E.5.4.3.1 Postanowienia ogólne

 Uziomy powinny być instalowane w sposób pozwalający na ich sprawdzanie podczas budowy. Zalecana jest mała rezystancja uziemienia, w miarę możliwości mniejsza niż 10 Ω.

 Uziemienie można też wykonać z trwalszych ale droższych materiałów takich jak:

  • stal miedziowana,
  • stal nierdzewna,
  • miedź.  

Źródło: Ile za elektryka?

Budowa uziemienia

Uziemienie w większości przypadków składa się z: uziomu, przewodu uziemiającego, zacisku probierczego, szyny uziemiającej.

Warto przytoczyć kilka definicji:

Uziom – część lub zespół części przewodzących, umieszczonych w środowisku przewodzącym
(ziemi lub betonie), które zapewniają bezpośredni kontakt z ziemią i tworzą z nią elektryczne połączenie.

Przewód uziemiający – element łączący określony punkt instalacji lub urządzenia z uziomem.

Zacisk probierczy – element (złączka) ułatwiający poddawanie elementów urządzenia uziemiającego próbie elektrycznej i pomiarowi.

Szyna uziemiająca – element łączący części przewodzące obiektu instalacji i urządzeń (z wyjątkiem przewodów czynnych) z urządzeniami uziemiającymi.

Instalacja uziemiająca – lokalnie ograniczony układ połączonych elektrycznie uziomów lub metalowych części wykorzystywanych dla celów uziemienia (metalowe konstrukcje, zbrojenia fundamentów, metalowe powłoki kabli itp.), przewodów uziemiających i przewodów wyrównawczych.

Podział uziomów

Uziomy naturalne – elementy metalowe znajdujące się w ziemi, których podstawowe przeznaczenie jest inne niż dla celów uziemienia.

Uziomy sztuczne – elementy przewodzące zainstalowane specjalnie do celów uziemienia.

Do uziomów naturalnych zaliczamy metalowe elementy umieszczone w ziemi np. rury, pręty, taśmy, płyty. Mogą to być również elementy podziemne np. spawane zbrojenie betonu, metalowe elementy i inne metalowe elementy umieszczone w ziemi.

Uziomy sztuczne są projektowane a następnie wykonywane dla konkretnych potrzeb. Mają zapewnić wymagane parametry techniczne i ekonomiczne.

W dalszej części omówię uziomy sztuczne.

Uziemienia w praktyce

Bardzo mało jest budów (budownictwo jednorodzinne) gdzie byłby robiony projekt uziemienia. Najczęściej instalator wykonujący instalacje elektryczną we własnym zakresie pogrąża uziom, i dokonuje pomiarów rezystancji uziemienia.  

Pytanie, czy uziemienie wykonane w taki sposób spełnia jedno z swoich podstawowych zadań?

Obniżenie napięć dotykowych i krokowych do poziomu napięć rażeniowych długotrwale dopuszczalnych.

Niektórzy w tym miejscu mogą stwierdzić, że nie ma się nad czym zastanawiać? Przypomnę, że do uziemienia poza instalacją odgromową (w którą może nastąpić wyładowanie atmosferyczne w momencie gdy koło budynku będą przebywali ludzie), najczęściej podłączona jest szyna wyrównania potencjałów, która łączy instalacje elektryczną z uziemieniem.

Instalacja elektryczna, więc w dużym uproszczeniu ograniczniki przepięć, przeróżne elektronarzędzia, sprzęt AGD itd. które są poprzez przewód PE połączone do uziemienia…

Rezystancja uziemienia mniejsza niż 10 Ω

Uziemienie odgromowe należy wykonać w taki sposób, aby rezystancja uziemienia była mniejsza niż 10 Ω.

Jak uziemienia są wykonywane w praktyce?

Część elektryków wykonuje uziemienie nie mając pojęcia jakich wartości rezystancji się spodziewać. Nie potrafią określić ile materiału należy użyć oraz ile pracy muszą wykonać aby uzyskać wymagany poziom rezystancji. Cenę za wykonanie uziemienia praktycznie podają „z głowy”.

Jak robią?

Po wykonaniu uziemienia wykonują pomiary. Gdy pomiar nie wychodzi (rezystancja jest zbyt duża) rozbudowują uziemienie o kolejne elementy, i tak do czasu gdy uzyskają wymagany poziom rezystancji.

Przy takim podejściu, uda się lub nie.

Jeśli nie, to wzrastają koszty robocizny i materiałów – ktoś za to zapłaci, albo klient (nie będzie zadowolony), albo zysk wykonawcy będzie niższy…

Można inaczej.

Przed wyceną wykonania uziemienia, można dokonać pomiarów rezystywności gruntu.Sześcian o wymiarach 1m x 1m x 1m

Pomiary rezystywności gruntu pozwalają na optymalne określenie głębokości na jaką powinno się pogrążyć pionowe elementy uziomu. Pozwala to na oszczędność zarówno czasu jak i materiałów z których budowane są systemy uziemiające.

Projektowanie nowych systemów uziemień powinno uwzględniać warunki lokalne, związane z rodzajem gruntu. Najważniejszym jego parametrem jest rezystywność gruntu. Mniejsza rezystywność gruntu oznacza łatwiejszy sposób wykonania uziemienia, spełniającego zakładane wymagania. Grunty skaliste, piaszczyste wymagają rozbudowanych systemów uziemiających i znacznie większych nakładów aby osiągnąć odpowiednią wartość rezystancji.
Model rezystywności przedstawia się jako sześcian o wymiarach 1m x 1m x 1m, wypełniony gruntem, z przeciwległych stron umieszczone są elektrody. Do takiego sześcianu podłączone jest napięcie. Stosunek napięcia do płynącego prądu określa rezystywność.

Źródło: Przewodnik po normie PN-EN 62305 Miernik rezystancji uziemień.
Autor mgr inż. Eligiusz Skrzynecki

Na bazie wyników pomiarów rezystywności gruntu, można wycenić ilość niezbędnych materiałów oraz oszacować ilość pracy jaką należy wykonać.

Orientacyjne wartości rezystywności gruntu

Rodzaj gruntu Rezystywność ρ [Ωm]
Muliste grunty rolne, wilgotny zagęszczony nasyp 50 ρ
Słaby grunt rolny, żwir, twardy nasyp 500 ρ
Grunt kamienisty odsłonięty, suchy piasek, skały nieprzepuszczalne 3 000 ρ

Przeanalizuj poniższy wykres:Zależności długości uziomu w zależności od rezystywności gruntu

Najmniejsza dopuszczalna długość l1 [m] uziomu poziomego przyłączonego do każdego z przewodów odprowadzających w zależności od rezystywności gruntu ρ [Ωm] i poziomu ochrony odgromowej (najmniejsza dopuszczalna długość uziomu pionowego wynosi 0,5- l1 )

Źródło: Kontrola stanu technicznego urządzeń ochrony odgromowej i przeciwprzepięciowej

Autor: Edward Musiał Oddział Gdański SEP

Sprawdź, może funkcje pomiaru rezystywności gruntu ma Twój miernik?

Na przykładzie Sonel, pomiary rezystywności gruntu można dokonać przyrządami pomiarowymi: MRU-100; MRU-101; MRU-105; MRU-30; MRU-120; MRU-200; MRU-200-GPS; MPI-530; MPI-530-IT.

Ciekawostka

W 2008 r. zostały wprowadzone normy PN-EN 62305-1 Ochrona odgromowa. Część 1: Zasady ogólne oraz PN-EN 62305-2 Ochrona odgromowa. Część 2: Zarządzanie ryzykiem. W normach tych zawarto opis uszkodzeń i strat powodowanych przez piorun, klasyfikację poziomów ochrony odgromowej oraz parametry pioruna. Zdefiniowane zostało również pojęcie impedancji uziemienia.

Opisane w ww. normach wymagania wskazujące na konieczność pomiarów impedancji uziemienia odpowiadają funkcjonalności mierników firmy Sonel S.A. – MRU-200-GPS oraz MRU-200. Przyrządy te umożliwiają wykonanie pomiarów rezystancji uziemienia nie tylko metodą techniczną (niskoczęstotliwościową), ale również udarową, zgodną z definicją w normie PN-EN 62305.

Źródło: Przewodnik po normach PN-EN 60364-6 i PN-EN 62305
Autor mgr. inż. Eligiusz Skrzynecki

Więcej w o pomiarach znajdziesz na końcu artykułu.

Rodzaje uziomów

Uziom, uziomowi nie równy. Są różne rodzaje uziomów, które ze względu na sposób wykonania możemy podzielić na:

  • Uziomy pionowe (ukośne)
  • Uziomy poziome
    • Uziom otokowy
    • Uziom kratowy (oczkowy)
    • Uziom płytowy
    • Uziom promieniowy
    • Uziom fundamentowy
    • Uziom kablowy
  • Uziomy kombinowane

W dalszej części omówię tylko niektóre rodzaje uziomów.

Uziomy fundamentowe

Możemy podzielić na:

  • Naturalny
  • Sztuczny
  • Uziom w fundamencie nieizolowanym
    • Płytkim
    • Ławowym
    • Stopowym
    • Płytowym
    • Głębokim

Czy wykonując uziom fundamentowy powinno się spawać zbrojenia?

Uziom fundamentowy… jaki? Naturalny, czy sztuczny?

Uziom fundamentowy NATURALNY

Tworzy samo zbrojenie żelbetowego fundamentu. Jeśli zbrojenie ma służyć również jako uziom musi spełniać szereg wymogów np. minimalna średnica prętów zbrojeniowych. W takim wypadku pręty zbrojenia muszą być połączone ze są w sposób, który zapewni małą rezystancję połączenia. Można do tego użyć odpowiednich atestowanych zacisków śrubowych, ale najlepiej pospawać. Takie połączenia (wybór miejsc połączeń i wykonanie) wymagają uzgodnień z projektantem konstrukcji i z inspektorem nadzoru. Spawanie prętów zbrojeniowych odbywać się powinno na zakładkę o długości minimum 50 mm.

Każde połączenie (zaciskiem śrubowym lub spawane), przed zalaniem betonem powinno być sprawdzone przez elektryka. Zalecana jest dokumentacja w postaci zdjęć z oznaczeniem miejsca w jakim jest połączenie wykonane na obiekcie.

Uziom fundamentowy SZTUCZNY

To stalowy pręt lub płaskownik (bednarka) odpowiedniej średnicy umieszczony w fundamencie celowo. Połączeń należy dokonać w sposób właściwy dla przewodów elektroenergetycznych (spawanie lub atestowane zaciski śrubowe).
Pręt lub bednarkę (płaskownik) mocuje się do zbrojenia. W takim wypadku zbrojenie pełni tylko role pomocniczą.

Elementy stalowe powinny być zalane betonem o grubości minimum 50 mm z każdej strony. Ważne aby beton dobrze do nich przylegał. Z tego powodu zaleca się:

  • w fundamencie zbrojonym ułożenie bednarki pionowo (wąskim bokiem do góry – na sztorc). Można to osiągnąć poprzez przymocowanie bednarki do boku zbrojenia. Dopuszcza się jednak mocowanie bednarki na płasko na górze zbrojenia (co obrazuje poniższa grafika).

Mocowanie bednarki w uziomie fundamentowym sztucznym

  • W fundamencie niezbrojonym mocuje się bednarkę na specjalnych wspornikach dystansowych, które należy wbić w podłoże. Wsporniki mają w tym układzie bardzo ważną rolę. Podczas wyładowania atmosferycznego ich zadaniem jest bezpieczne wyprowadzenie prądu piorunowego (łuku elektrycznego) poza fundament i wprowadzenie go bezpośrednio do ziemi. 

Wspornik uziomowy do bednarki nr 97100101 71.1Elementy metalowe umieszczone w fundamencie do celów uziemienia celowo (pręt lub bednarka), powinny być zamocowane w sposób, który uniemożliwi zmianę położenia podczas zalewania betonem.

Podsumowując

Wykonując uziom fundamentowy:

  • nie wolno łączyć prętów zbrojeniowych lub bednarki za pomocą drutu wiązałkowego, tradycyjnie używanego przez budowlańców.
  • Połączenia należy spawać na długości minimum 50 mm, lub łączyć atestowanymi zaciskami śrubowymi.
  • Uziom fundamentowy powinien mieć kształt otoku o maksymalnym wymiarze jednego boku nie przekraczającym 20 m. Przy większych wymiarach należy zagęścić oka tworzonej kraty dodatkowymi połączeniami.
  • Wystarczy używać prętów lub płaskowników z gołej stali węglowej (bez warstwy cynku).  Dotyczy elementów całkowicie zalanych w betonie.
Ciekawostka

Jeśli w wilgotnym betonie fundamentu użyjemy np. bednarki ocynkowanej oraz czarnej stali, z której są wykonane zbrojenia fundamentu, dojdzie do korozji galwanicznej (powstanie ogniwo galwaniczne będące źródłem prądu). Spowoduje to uszkodzenie powłoki cynku, po zniszczeniu której ogniwo przestanie funkcjonować i proces korozji nie powinien dalej postępować.   

Bednarkę lub pręt, które wyprowadzamy z betonu i wykorzystujemy jako przewody przyłączeniowe do głównej szyny wyrównania potencjałów, przewodów odprowadzających piorunochronu (zewnętrznego LPS) musimy zabezpieczyć antykorozyjnie. Zalecane jest użycie do tego stali pokrytej warstwą cynku lub stali nierdzewnej. 

Tajemnica poliszynela 😉 

Naturalny uziom fundamentowy:

Niejasny jest rozdział kompetencji między budowlanym a elektrykiem. Budowlani, nawykli do łączenia prętów zbrojeniowych drutem wiązałkowym, na wielu budowach sabotują postulaty i zabiegi elektryka.

Sztuczny uziom fundamentowy

Dla budowlanych jest to „ciało obce”, przed którym czują respekt i w trakcie robót fundamentowych akceptują ingerencje elektryka, bo to jego przewód.

Trwałość poprawnie wykonanego uziomu fundamentowego sztucznego jest nie mniejsza niż trwałość budynku.

Źródło: Kontrola stanu technicznego urządzeń ochrony odgromowej i przeciwprzepięciowej

Autor: Edward Musiał Oddział Gdański SEP

Uziom parafundamentowy

Czyli uziom otokowy ułożony po obwodzie budynku, tuż przy nim lub pod nim. Może być wykonany również w formie uziomu kratowego umieszczonego pod budynkiem.

Elektryk i budowlaniec – konflikt interesów…

Od niepamiętnych czasów pomiędzy elektrykiem a budowlańcem istnieje konflikt interesów. Wykonując uziom w fundamencie, elektryk jest zainteresowany aby w fundamencie było jak najwięcej wilgoci, natomiast budowlaniec przeciwnie. Stara się aby fundament był jak najbardziej suchy…

Ze względu na izolację (od wody) rozróżniamy:

Uziomy w fundamencie z izolacją przeciwwilgociową:

  • Poziomą
  • Pionową
  • Z matami pęcherzykowatymi

Uziomy w fundamencie mającym izolację przeciwwodną

  • Fundament wannowy:
    • Czarna wanna
    • Biała wanna
    • Brązowa wanna

Chyba nie spodziewałeś się, że temat uziemień może być aż tak skomplikowany? Omówiłem tylko wybrane zagadnienia i staram się w skrócie omówić najważniejsze tematy, których i tak jest bardzo dużo.

Wymogi i zalecenia

Przypominam, że w tym artykule omawiam głównie uziemienie odgromowe 😉

Dla producenta

Elementy użyte do wykonania układu uziemień muszą spełniać wymogi określone w różnych normach i innych aktach prawnych. Ponieważ obowiązek spełnienia tych wymogów spoczywa na producentach, nie będę omawiał tych zagadnień.

Dobrze jeśli informacje podane przez producentów są potwierdzone badaniami przeprowadzonymi przez niezależne instytucje. Niestety koszty niezależnych badań są dość spore, co przekłada się na końcową cenę produktu. Rzeczą normalną jest, że większość osób chce kupić produkty tanie, dobre i bezpieczne (czyli przebadane – bo skąd wiedzieć, że produkt jest bezpieczny).

Tu koło się zamyka bezpieczeństwo kosztuje, więc produkty najtańsze nie będą bezpieczne, bo kto to bezpieczeństwo sprawdził i potwierdził?

Z jakich materiałów mogą być wykonane elementy uziemienia?

Dostępne są elementy:

  • Ocynkowane galwanicznie
  • Ocynkowane ogniowo
  • Miedziane
  • Miedziowane
  • Nierdzewne
Ocynkowane galwanicznie

Charakteryzują się ładną, błyszczącą powierzchnią. Są to elementy stalowe, zabezpieczone przed korozją warstwą ocynku nakładanego galwanicznie. Grubość powłoki około 2,5 – 10 µm.  Ocynk galwaniczny 90400101 4.1

Ocynkowane ogniowo

Powłoka cynkowa jest matowa. Są to elementy stalowe, zabezpieczone przed korozją warstwą ocynku nakładanego metodą ogniowo-zanurzeniową. Grubość powłoki około 40 – 60 µm.  Ocynk ogniowy 90400102 4.1 OG

Miedziane

Są to elementy wykonane z miedzi z mosiężnymi śrubami, odporne na warunki atmosferyczne, lecz stosunkowo drogie.Miedziane 90400103 4.1 CU

Miedziowane

Są to elementy stalowe, zabezpieczone przed korozją warstwą miedzi z śrubami mosiężnymi. Grubość powłoki może się wahać od 0,02 – 30 µm. Elementy są zdecydowanie tańsze w porównaniu z elementami miedzianymi, natomiast zaletą jest zdecydowanie większa twardość. Wadą jest konieczność dbania aby powłoka miedzi nie została uszkodzona, ponieważ w tym miejscu element pozbawiony jest ochrony przed korozją.

Nierdzewne

Są to elementy wykonane z stali nierdzewnej. Warto się na chwilę zastanowić, co kryje się pod tym pojęciem?

Jeśli mam porównać dwa elementy różnych producentów wykonane ze stali nierdzewnej, zaczynam od sprawdzenia jaki rodzaj stali według producenta został użyty do wykonania elementu.

Stal nierdzewna dzieli się na cztery główne rodzaje, każdy rodzaj składa się z kilku gatunków… Jak mówi stare przysłowie „diabeł tkwi w szczegółach” …

Ciekawostka

Elementów miedzianych i miedziowanych NIE WOLNO łączyć bezpośrednio z elementami ocynkowanymi, ani aluminiowymi ponieważ powstaje zjawisko korozji kontaktowej. Jeśli zachodzi konieczność połączenia np. miedziowanego drutu odgromowego z bednarką ocynkowaną, należy używać specjalnych złącz wyposażonych w mosiężną przekładkę oraz mosiężne śruby.

CU/OC 90400106 4.1 z przekładką

Korozja kontaktowa

Podstawy teoretyczne.

Korozja metali jest najbardziej niebezpieczna, gdy ma charakter elektrochemiczny. Oznacza to, że na powierzchni metalu kontaktującego się z roztworem wodnym powstaje ogniwo i zaczyna przepływać prąd. Powoduje to, że cząstki metalu zyskują ładunek i przez to odrywają się od powierzchni – efektem tego jest jej uszkadzanie.

Można łatwo określić, które połączenia będą powodowały powstawanie ognisk korozji kontaktowej. Korozja kontaktowa spowoduje zniszczenie metali mniej szlachetnych, tzn. o niższym potencjale elektrycznym. Na metalu bardziej szlachetnym wytworzy się warstewka metalu nieszlachetnego.

Źródło: http://www.e-instalacje.pl/a/korozja-kontaktowa-3280.html

Reguła przepływu wskazuje, że woda np. deszczowa (zawierająca minerały, sole, różne zanieczyszczenia) powinna przepływać tylko w jednym kierunku. Od metalu mniej szlachetnego do bardziej szlachetnego, czyli od elementu stalowego do elementu miedzianego lub miedziowanego.

Stosowanie tej reguły nie zabezpiecza przed korozją miejscową w kontakcie z wodą, która jest korozyjna wobec stali ocynkowanej. Produkty korozji żelaza, płynąc zgodnie z regułą przepływu do elementów miedzianych, lub miedziowanych mogą spowodować ich miejscową korozję…

Co na to normy?

Norma EN 62305-3:2011 porusza zagadnienia związane z korozją:

„Jeśli umieszczone w gruncie uziomy mają połączenie ze stalą w betonie, powinny być wykonane z miedzi, ze stali pokrytej miedzią lub ze stali nierdzewnej.”

Źródło: EN 62305-3:2011 E.5.4.3.2 Uziomy fundamentowe

Jak widzisz nawet w normach zagadnienie korozji elektrochemicznej jest dość dokładnie opisane. Zwróć uwagę, że przytoczony fragment dotyczy stali umieszczonej w betonie.

Czym to jest podyktowane?

„Stal w betonie ma w przybliżeniu taki sam potencjał galwaniczny szeregu elektrochemicznego jak miedź w gruncie. A zatem, gdy stal w betonie jest połączona ze stalą w ziemi, to czynne napięcie galwaniczne, równe w przybliżeniu 1 V, powoduje przepływ prądu korozji w gruncie oraz mokrym betonie i rozpuszcza stal w gruncie.”

Źródło: EN 62305-3:2011 E.5.4.3.2 Uziomy fundamentowe

Czy trzeba więcej pisać o tym zjawisku? Zastanów się, czy osoba dokonująca kontroli może mieć zastrzeżenia gdy użyjesz bednarki OC w betonie?

Dla wykonawcy

  • Uziomy powinny być instalowane w sposób pozwalający na ich sprawdzanie podczas budowy.
  • Głębokość osadzenia i typ uziomów powinny być tak dobrane, aby minimalizowały skutki korozji oraz wysychania i zamarzania gruntu, a przez to ustabilizowały klasyczną rezystancję uziemienia.
  • Zaleca się, aby górna część uziomu pionowego do głębokości zamarzania gruntu nie była uznawana za użyteczną w warunkach zamarzania.
  • Jeżeli jako uziom odgromowy jest wykorzystywane metalowe zbrojenie w betonie, to szczególnie należy zadbać o wzajemne połączenia, aby zapobiec mechanicznemu rozłupywaniu betonu.

Źródło: Ochrona odgromowa budynków
Autor: mgr inż. Andrzej Boczkowski
Stowarzyszenie Elektryków Polskich
Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych

Układy uziemień

Znów trochę definicji 😉
Wykonując sztuczne uziomy odgromowe rozróżniamy:

Układ uziemienia typu A

Układ typu A zawiera uziomy poziome i pionowe instalowane na zewnątrz obiektu poddawanego ochronie i przyłączane do każdego przewodu odprowadzającego.

W układach typu A całkowita liczba uziomów nie powinna być mniejsza niż dwa.

Źródło: www.szkolenia.tim.pl

Uziemienie z wykorzystaniem uziomu pionowego Przewód uziemiający połączony na dole lub na górze

Układ uziemienia typu B

Układ typu B zawiera – uziom otokowy, ułożony na zewnątrz obiektu poddawanego ochronie i pozostający w kontakcie z ziemią na długości równej przynajmniej 80 % jego długości, albo uziom fundamentowy, albo uziom kratowy.

Źródło: www.szkolenia.tim.plUziom otokowy wyprowadzony na ścianę budynku

Podsumowanie

Stosunkowo rzadko zdarza się, aby w budownictwie jednorodzinnym instalator wykonał tylko układ uziomów typu A lub typu B. Najczęściej instalatorzy łączą uziomy typu A i typu B, w jeden układ kombinowany.

 

Uziom typu A (szpilka) i typu B (otok) połączone w jeden.

Na co zwrócić uwagę wykonując uziemienie?

Zanim zaczniesz kopać, sprawdź czy w ziemi nie natrafisz na kable, rury: wody, gazu, kanalizacji lub inne „niespodzianki”, typu internet, gruntowa pompa ciepła… Tego typu „niespodzianki” czasami znajdują się w miejscach, w których się ich najmniej spodziewasz i rzadko są dobrze oznaczone.

Zapamiętaj

Układ uziomowy powinien również zapewnić zredukowanie do bezpiecznych wartości różnice potencjałów pomiędzy poszczególnymi punktami uziomu oraz podłączonymi do niego instalacjami i urządzeniami. Spełnienie tego ostatniego warunku wymaga stosowania połączeń o możliwie najmniejszych wartościach impedancji pomiędzy uziomem a:

  • szyną lub pierścieniem wyrównywania potencjałów,
  • urządzeniami, jeśli są połączone bezpośrednio z uziomem.

Uziomy sztuczne powinny spełniać następujące wymagania:

  • Należy je wykonać jako uziomy poziome otokowe, promieniowe lub pionowe. Zalecane jest stosowanie uziomów otokowych.
  • Uziomy poziome należy układać na głębokości nie mniejszej niż 0,6m. i w odległości nie mniejszej niż 1 m. od zewnętrznej krawędzi budynku.
  • Uziomy pionowe należy pogrążać w gruncie w taki sposób, aby ich najniższa część była umieszczona na głębokości nie mniejszej niż 3m., a najwyższa nie mniej niż 0,5m. pod powierzchnią ziemi.

  • Odległość pogrążonych w gruncie uziomów poziomych lub pionowych powinna być nie mniejsza od 1,5m. od wejść do budynków, przejść dla pieszych lub metalowych ogrodzeń używanych przy drogach publicznych. W przypadku wejść używanych sporadycznie dopuszcza się zmniejszenie tej odległości.
  • Kable powinny być układane, aby w miejscach zbliżeń odległości pomiędzy nimi a elementami uziomu piorunochronnego były większe od 1m.
  • Jeżeli rezystancja uziemienia piorunochronnego jest mniejsza niż 10Ω dopuszcza się zmniejszenie odległości pomiędzy kablami a elementami uziomu piorunochronnego do:
    • 0,75 m dla kabli elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kV i kabli telekomunikacyjnych,
    • 0,5 m dla kabli elektroenergetycznych o napięciu znamionowym powyżej 1 kV.
  • Podziemne metalowe elementy obiektów i urządzeń technologicznych, znajdujące się w odległości nie większej niż 2 m. od uziomu piorunochronnego, a nie wykorzystywane jako uziomy naturalne, zaleca się łączyć z tymi uziomami bezpośrednio lub za pomocą iskierników.

Źródło: OCHRONA ODGROMOWA OBIEKTÓW BUDOWLANYCH
Uziomy w ochronie odgromowej
Autor: dr hab. inż. Andrzej Sowa – prof. Politechniki Białostockiej

Układ uziemienia typu A (szpilka)

Uziom typu A popularnie zwany szpilką

Ciekawostka

Jeśli podczas pogrążania uziomu pionowego pomiary rezystancji wychodzą poniżej 10 Ω, to można założyć, że głębokość pogrążenia uziomu jest odpowiednia (minimum 3 m).

Jeśli nie, można dołożyć kolejne elementy i próbować wydłużyć uziom.

Zmniejszenie rezystancji uziemienia przez wydłużenie uziomów jest praktycznie możliwe do 60 m.

Źródło: Ochrona odgromowa budynków
mgr inż. Andrzej Boczkowski Stowarzyszenie Elektryków Polskich Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych

Pomiarów rezystancji uziemienia powinno dokonywać się regularnie po pogrążeniu każdego dołożonego odcinka.

Jeżeli przy wzrastającej głębokości uziomu rezystancja uziemienia nie zmniejsza się, lub zmiany są minimalne, warto zaprzestać dalszego pogrążania uziomu, wykonać kolejny i połączyć je razem.

Czy wiesz, w jakiej odległości od pogrążonego już uziomu wbijać kolejny?

Są zasady wynikające z zjawisk fizycznych, których przestrzeganie zapewnia uzyskanie maksymalnie dużego spadku rezystancji przy minimalnych kosztach.

Jeśli kolejny uziom (szpilkę) pogrążymy zbyt blisko obecnego, zmniejszenie rezystancji nie będzie tak duże jak być powinno. Optymalna odległość pomiędzy pionowymi uziomami pogrążonymi równolegle musi być większa niż długość pogrążonego uziomu.

Przykład

Jeśli pogrążony został uziom pionowy na głębokość 3 m (na grafice odległość oznaczona x), to kolejny uziom pionowy należy pogrążyć w odległości minimum 3 m. Następnie uziomy należy połączyć bednarką i dokonać pomiaru. Jeśli pomiar nie wychodzi, to z pogrążaniem kolejnego uziomu pionowego należy odsunąć się minimum 3 m od obydwu wcześniej pogrążonych uziomów.

Przykład połączenia trzech uziomów pionowych Uziomy pionowe należy wbijać w odległości x
Pogrążając uziom pionowy należy przestrzegać wzajemnych odległości Uziom pionowy, jaka odległość między szpilkami

W jaki sposób pogrążać uziom?

Uziom można pogrążać wbijając zwykłym kilkukilogramowym młotem. Jest to męczące i niebezpieczne ponieważ łatwo o wypadek.

Proponuję pogrążać uziomy za pomocą elektronarzędzi, które można podzielić na:

Aby móc pogrążyć uziom do młota, należy założyć specjalną końcówkę:

Jaki młot do pogrążania uziomów?

Wszystko zależy od tego, jak dużo i na jakie głębokości chcesz pogrążać uziomy? Jeśli uziomy pogrążasz często i chcesz uzyskiwać duże głębokości np. 12 m lub więcej zdecydowanie najlepszym wyborem będą młoty wyburzeniowe. Charakteryzują się bardzo dużą energią udaru i sporą wagą.

Który młot najlepszy?

Nie wiem. Sam musisz dobrać młot, który dla Ciebie będzie najlepszy. Zobacz porównanie kilku młotów. Pod uwagę brałem trzy parametry: wagę, energie udaru i moc znamionową. W poniższych tabelach młoty posortowane są według energii udaru podawanej w dżulach oznaczanych J.

Energia udaru. Czy wiesz, jak w przybliżeniu określić ile to jest 10 J?

W dużym uproszczeniu:

1 kg puszczony z wysokości 1 m uderzy w ziemię z siłą około 10 J.

Młoty udarowo-obrotowe
Bosch młot GBH 8-45 DV Młoty udarowo-obrotowe do pogrążania uziomów Energia udaru od 6,1 do 27 J

Waga od 5,0 do 12,1 kg

Sprawdź ceny młotów >>

Młoty udarowe
 

Młot obrotowy DeWALT do pogrążania uziomów

Młoty udarowe do pogrążania uziomów Energia udaru od 7,6 do 27 J

Waga od 5,1 do 12,3 kg

Sprawdź ceny młotów >>

Młoty wyburzeniowe
DeWALT młot wyburzeniowy D25980 Młoty do pogrążania uziomów Energia udaru od 22,5 do 71,4 J

Waga od 12,3 do 32,3 kg

Sprawdź ceny młotów >>

AKUMULATOROWE młoty udarowo-obrotowe
Makita młot DHR400ZKU Akumulatorowe młoty do pogrążania uziomów Energia udaru od 6,1 do 8,0 J

Waga od 6,6 do 8,1 kg

Sprawdź ceny młotów >>

Przedstawione w tabeli dane, dotyczą wybranych modeli młotów. Źródło: www.industria24.pl z dnia 2018 10 29.

Wybierając młot, zwróć uwagę na wagę młota. Mam na myśli transport i obsługę młota. Musisz mieć siłę przenieść młot do samochodu a następnie na miejsce pracy. To nie koniec 🙂 młot musisz podnieść i nałożyć na pogrążany uziom. Wiele osób na etapie wyboru młota o tym zapomina.

Jeśli używasz uziomów, które składają się z 1,5 m odcinków, młot będziesz musiał nałożyć na uziom, który znajduje się na wysokości około 1 m nad powierzchnią gruntu (uziom powinien być minimum 50 cm pod powierzchnią ziemi) do tego dodaj wysokość młota i długość dłuta do uziomów, które z młota będzie wystawać (dane te, znajdziesz w katalogach producentów).

Przykład 
Młot wyburzeniowy GSH 27 VC Młot udarowy GSH 5 CE
Wymiary młota wyburzeniowego Bosch Wymiary młota udarowego Bosch
Długość młota 760 mm 480 mm
Waga młota (bez dłut do uziomów) 29,5 kg 6,2 kg
Dłuto do uziomów wystaje z młota około: 155 mm 145 mm
Łączna długość młota wraz z dłutem: 915 mm (91,5 cm) 625 mm (62,5 cm)

Jak widzisz na przedstawionym i uproszczonym przykładzie, młot wyburzeniowy na podstawie wagi i energii udaru zdecydowanie lepiej nadaje się do pogrążania uziomów. Jednak biorąc pod uwagę Twój wzrost, siłę i wymiary młota, oraz zakładając, że najczęściej pogrążasz uziomy o długości pręta 1,5 m, więc będziesz musiał nałożyć dłuto do pogrążenia uziomów na wysokości 1 m nad powierzchnią gruntu, może okazać się, że dla Ciebie lepszym rozwiązaniem będzie młot o mniejszych gabarytach. Sam musisz przemyśleć tą kwestię.

Porównaj również ilość udarów na minutę.

Dla przykładu:
  • młot udarowy GSH 5 CE Professional maksymalnie może wykonać około 2 900 udarów o energii do 13 J
  • młot wyburzeniowy Bosch GSH 27 VC maksymalnie może wykonać około 1 000 udarów o energii 62 J

Nim zacznę omawiać uziomy otokowe, zachęcam do obejrzenia krótkiego filmu.

Układ uziemienia typu B (otok)

Otok układamy minimum 1 m od budynku Wspornik uziomowy do bednarki typ 71.1 nr 97100102

Pamiętasz? Otok robimy minimum 1 m od budynku.

Co dalej? Wszystko zależy na jakim etapie jest zagospodarowanie terenu.

Metoda kopania

Dobór właściwej metody, czy myślałeś o tym? Przeanalizujmy możliwości.

Można kopać ręcznie, lub koparką.

  • Ręcznie – teoretycznie taniej, tylko jak policzy się łączny czas, nie koniecznie wyjdzie taniej…
  • Koparką – jaką?
    • Koparko ładowarka – zrobi szeroki rów, sporo zasypywania i ziemia osiadać będzie na sporej powierzchni. Potrzeba sporo miejsca aby taka koparka przejechała dookoła budynku.
    • Minikoparka – przydatna szczególnie jak ma wąską łyżkę, do kopania pod kable…
    • Koparka łańcuchowa.

Ponieważ koparko ładowarka i minikoparka są znane większości czytelników, skupię się na szczególnie przydatnej i mało znanej koparce łańcuchowej.

Koparka łańcuchowa

Jako przykład pokażę koparkę łańcuchową TR 60/13 HC produkcji Laski. Wybrałem tą koparkę ponieważ jak pamiętasz uziom typu B należy układać na głębokości minimum 60 cm czyli 600 mm 😉

Wąska koparka do uziomów lub kabli Koparka TR 60/13 HC do kabli i bednarki

 

Niezależnie od wybranej metody kopania, jeśli teren dookoła jest zagospodarowany np. rośnie trawa, należy dokonać jak najmniej zniszczeń. Warto zadbać o zadowolenie inwestora – jego dobra opinia na temat wykonawcy i ewentualne polecenia są nieocenione.

Jak kopać na trawie aby nie było śladu?

Większość inwestorów najbardziej obawia się bałaganu jaki będzie koło domu po zakończeniu prac. Uziemienie kojarzą z wykopami, zrujnowanym terenem i błotem. Takie obawy na już zagospodarowanym terenie mogą być przyczyną odkładania przez inwestora decyzji – czy robić…

Czy to prawda?

Dużo zależy od tego, kto i jak kopie.

Osiadanie gruntu

Jeśli teren na którym ma być wykonany uziom jest „terenem budowy”, nie jest zasiana trawa, nie ma utwardzonego terenu itd. nie ma większych kłopotów z wykopami. Chyba jedyny kłopot to rowek, który tworzy się na wskutek osiadania ziemi wsypanej do wykopu lub uporządkowanie terenu na tyle aby można było wykopać rów.

Osiadanie ziemi w zasypanym rowie dotyczy każdego etapu budowy bez względu czy teren jest zagospodarowany czy nie. Tego zjawiska nie da się wyeliminować bez zagęszczania.

Zagęszczarka typu skoczek Zagęszczarka popularnie zwana wibratorem

Jeśli zdecydowałeś się na zagęszczanie wykopu, pamiętaj aby zagęszczać warstwami nie większymi niż 20 – 30 cm. Zasypanie i zagęszczanie od razu całości wykopu spowoduje, że dolna część wykopu nie będzie dobrze ubita. Z biegiem czasu, pod wpływem wody ziemia zacznie osiadać co spowoduje zapadanie się.

Zatarcie śladów

Jeśli koło domu jest trawnik, to w jaki sposób wykonać i zasypać wykop aby nie zostawić śladów?

Całkowicie zatrzeć śladów się nie da, lub jest to bardzo trudne, ale można stosunkowo niewielkim nakładem pracy prawie całkowicie zlikwidować ślady po wykopie. Tak, aby w ciągu kilku dni zniknęły ślady naszej ingerencji. W tym celu trzeba zaplanować pracę.

Zacząć należy od wytyczenia trasy kopania. Przydatny może okazać się sznurek oraz kilka prętów lub zaostrzonych palików. Następnie wzdłuż wyznaczonej trasy wycinamy i zdejmujemy darń. Z boków odcinamy darń poprzez pionowe wbicie szpadla. Nacięć dokonujemy z obydwu stron na szerokość wykopu. Następnie poprzez poprzeczne odcięcia dzielimy darń na kawałki, które z pewnym zapasem ziemi odcinamy szpadlem od podłoża poprzez podważanie.

Wyciętą w ten sposób darń odkładać należy w kolejności jakiej została wyciągnięta, na wcześniej rozłożoną grubą folię lub agrotkaninę ułożoną wzdłuż wykopu w odległości około 2 m od wykopu. Ważne aby nie przesuszyć odłożonej darni. Jeśli jest ciepło warto co pewien czas dodatkowo zwilżać darń wodą.

Agrotkanina przydatna przy pracach ziemnych

Po wykonaniu tej czynności, teren na którym będzie robiony wykop jest pozbawiony darni, co znacznie ułatwia kopanie.

Teraz należy wzdłuż wykopu rozłożyć grubą folię, lub agrotkaninę, na którą będzie wysypywana ziemia. W zależności od szerokości i głębokości kopanego rowu należy rozłożyć odpowiednio szeroki pas.

Po zakończeniu prac ziemnych wykop należy zasypywać warstwami, dobrze ubijając każdą warstwę. Jeśli nie dysponujesz mechanicznymi zagęszczarkami, rozwiązaniem może być udeptanie ziemi w wykopie. W takiej sytuacji, jeśli ziemia ma być na tyle dobrze ubita aby zbytnio nie osiadać, należy udeptywać cieńsze warstwy (około 5 cm).

Dzięki wcześniej rozłożonej folii lub agrotkaninie, cała wykopana ziemia trafi do wykopu.

Ostatnią rzeczą jaką należy wykonać, to ułożenie darni na swoim miejscu w odwrotnej kolejności niż była wyciągana.

Pozostało dobrze podlać ułożoną darń, można przydeptać. Nie zapomnij posprzątać folie lub agrotkaninę 🙂

Podsumowanie

Jeśli prace wykonasz starannie, to po kilku dniach od zakończenia prac po wykopie nie powinno być śladu.

Tego typu zatarcie śladów jest możliwe jeśli wykop był robiony ręcznie, minikoparką lub koparką łańcuchową. Koparko-ładowarka raczej pozostawi ślady, które będą trudne do usunięcia opisanym sposobem.

Wykonanie uziomu

Wykonując uziemienie, należy zrobić zgodnie z wytycznymi zawartymi w projekcie oraz w normach, z użyciem elementów dostępnych w sprzedaży wykonanych według obowiązujących norm i zaleceń. 

W sprzedaży dostępne są elementy wykonane z różnych materiałów. W tym zakresie większość producentów ma podobną ofertę. Porównanie i przytoczenie wszystkich dostępnych wariantów jest bardzo trudne. W dalszej części artykułu omówię zagadnienia na przykładzie oferty polskiego producenta Elko-Bis.

W wykonanym wykopie należy rozłożyć bednarkę. Praca ta jest znacznie ułatwiona jeśli dysponujesz dwoma urządzeniami

  • rozwijak do bednarki
  • prościarka do bednarki

Rozwijaki do bednarki przeważnie są autorskimi urządzeniami. Przejrzyj dostępne modele lub zastanów się nad własnym urządzeniem.

Prościarka

można dużo pisać, lecz proponuje obejrzyj poniższy film.

Prościarki ze względu na rodzaj napędu możemy podzielić na ręczne i elektryczne. Występują jako prościarki do drutu, bednarki oraz uniwersalne do drutu i bednarki.

Zakres 20 do 40 mm nr 10001199 typ 100.2 do bednarki max 40 x4 i drutu fi 6 do fi 8 nr 10002199 typ 100.3
Ręczna prościarka do bednarki Ręczna prościarka do drutu i bednarki
nr 10000299 typ 100.1 EL nr 10001299 typ 100.2 EL nr 10002299 typ 100.3 EL Napęd elektryczny do prościarki Elko-Bis
Prościarka z napędem elektrycznym Napęd elektryczny do prościarki

Przed użyciem, prościarkę należy dobrze przykręcić do podłoża np. do palety dostępnej chyba na każdej budowie.

Jeśli posiadasz prościarkę z napędem ręcznym, możesz dokupić sam napęd elektryczny i odwrotnie. Jeśli posiadasz prościarkę z napędem elektrycznym, możesz zdemontować napęd i używać prościarki napędzając korbą 🙂

Warto zauważyć, że nie trzeba od razu kupować prościarki, producent Elko-Bis umożliwia wypożyczenie prościarki 🙂 

Co jeszcze się przyda?

Proste odcinki bednarki, należy wyginać w zależności od potrzeb. W tym celu nieocenione usługi oddadzą dość proste a bardzo pomocne uchwyty do prostowania potocznie zwane KANKANKI. Warto zaopatrzyć się w dwie sztuki 😉 

Znajdziesz je pod numerem katalogowym 98600101 lub 86.1

Kankanki nr 98600101 typ 86.1

Bednarki można łączyć ze sobą za pomocą spawania lub za pomocą specjalnych złącz (omówionych w dalszej części poradnika).

Bednarka OC 25x4

Miejsce spawów należy oczyścić i zabezpieczyć przed korozją. Można do tego użyć specjalnych taśm:

nr 11210099 typ 112.100 nr 11220099 typ 112.200 nr 11103099 typ 11.30 nr 11105099 typ 111.50 nr 11110099 typ 111.100
Taśma typu DENSO w rolkach po 10 m występuje w dwóch szerokościach 10 i 20 cm Taśma antykorozyjna do połączeń ziemnych w rolkach po 10 m występuje w szerokościach 3; 5; 10 cm

Skręcane elementy należy zabezpieczyć wazeliną techniczną nakładaną np. za pomocą pędzla.

 

nr 99500199 typ 95.1

Ważne choć mało znane

Połączenia bednarka – bednarka, bednarka – drut lub drut – drut.

Początkowo były do tych celów dopuszczone również zaciski zakleszczające klinowe (rys. 7), ale od kilku lat są zakazane w betonie zagęszczanym maszynowo, za pomocą wibratorów. Nie są też one dozwolone w gruncie.

Niedozwolone w gruncie ani w betonie

Źródło: Ochrona przeciwporażeniowa UZIOMY FUNDAMENTOWE I PARAFUNDAMENTOWE
Autor: Edward Musiał Politechnika Gdańska

Ciekawostka – niezależnie od układu uziemień

Jeśli w obszarze przyległym do analizowanego obiektu gromadzi się często znaczna liczba ludzi to może zajść konieczność sterowania rozkładem potencjałów uziomów zastosowania dodatkowych uziomów otokowych. Uziomy te umieszczanych w odległości ok. 3m jeden od drugiego. Otoki, w miarę oddalania się od obiektu, powinny być układane coraz głębiej w gruncie. Przykładowy układ rozbudowanego systemu otoków przedstawiono na rys.

Ochrona odgromowa obiektów budowlanychŹródło: OCHRONA ODGROMOWA OBIEKTÓW BUDOWLANYCH
Uziomy w ochronie odgromowej
Autor: dr hab. inż. Andrzej Sowa – prof. Politechniki Białostockiej

Szyna wyrównania potencjałów

Szynę wyrównania potencjałów zwaną również szyną ekwipotencjalną należy podłączyć do uziemienia…

nr 99200199 typ 92.1 nr 99200210
Główna Szyna wyrównawcza zwana również szyną ekwipotencjalną

Nie znalazłem aktów prawnych, które w Polsce regulują kwestię miejsca połączenia. Bardzo ciężko znaleźć wiarygodne informacje w tym zakresie.

W kilku opracowaniach autorzy podają, że połączenia do uziemienia należy starać się wykonywać mniej więcej w połowie odległości pomiędzy dwoma przewodami odprowadzającymi instalacji odgromowej (jeśli istnieje), powołują się przy tym na prawo Kirchhoffa. Pytanie, czy ich twierdzenie jest uzasadnienie?

Osoby szczególnie zainteresowane odsyłam do publikacji prof. Wołkowińskiego.

Za to, wszystkie opracowania są zgodne w zakresie:

  • najważniejsza jest rezystancja poniżej 10 Ω (czym mniej, tym lepiej).
  • Połączenia dokonujemy z UZIEMIENIEM, a nie z przewodami odprowadzającymi.

W przypadku gdy obiekt ma zewnętrzną instalacje odgromową, to minimalne wymiary przewodów do łączenia różnych szyn wyrównawczych, lub do łączenia szyn wyrównawczych z uziomem są następujące:

Klasa LPS Materiał Przekrój poprzeczny
I do IV Miedź 14 mm2
Aluminium 22 mm2
Stal 50 mm2

Na podstawie: EN 62305-3:2006

Połączenie z zewnętrznym LPS

Uziemienie z zewnętrznym LPS, czyli zewnętrzną instalacją odgromową wykonujemy w sposób umożliwiający dokonanie pomiarów. Najczęściej do tego wykorzystywane jest złącze kontrolne, które możemy umieścić nad ziemią jak również w ziemi (w dedykowanej obudowie).

nr 90400101 typ 4.1 OC nr 90500101 typ 5.1 OC
Złącze kontrolne 4-otworowe 90400101 Złącze kontrolne 2-otworowe 90500101
nr 90400106 typ 4.1 CU/OC Złącze kontrolne 2-otworowe 90400106 do połączeń miedzianego lub miedziowanego drutu z bednarką OC
Złącze kontrolne 4-otworowe 90400106 Złącze kontrolne 2-otworowe 90400106
nr 90400107 typ 4.1 OC/CU Złącze kontrolne 2-otworowe 90400107 do połączenia ocynkowanego drutu z miedziana lub miedziowaną bednarką
Złącze kontrolne 4-otworowe 90400107 Złącze kontrolne 2-otworowe 90400107
nr 90600101 typ 6.1 OC nr 95600109 typ 56.1
Złącze kontrolne drut-drut 90600101 Złącze kontrolne AL. 95600109

Złącza dwu i czterootworowe łączy się z bednarką poprzez przewiercenie bednarki i skręcenie złącza z bednarką za pomocą śrub.

Ciekawostka

  • Złącze kontrolne 2-otworowe jest tańszą (ekonomiczną) wersją złącza 4-otworowego.
  • Złącze 4-otworowe 90400106 lub 2-otworowe 90400106 przeznaczone jest do połączenia miedzianego lub miedziowanego drutu z ocynkowana bednarką.
  • Złącze kontrolne 4-otworowe 90400107 lub 2-otworowe 90400107 na odwrót. Przeznaczone jest do połączenia ocynkowanego drutu z miedzianą lub miedziowaną bednarką.
  • Złącze kontrolne AL. 95600109 umożliwia połączenie drut – drut oraz drut – bednarka. Nie nadaje się do połączeń z elementami miedzianymi lub miedziowanymi.

Z czego wykonać uziemienie?

Uziomy typu A

Opisanie każdej wersji uziomu, różnych producentów nie ma sensu. Zwrócę uwagę na kilka najważniejszych elementów, dzięki czemu wybierając lub porównując ceny uziomów, wykonanych z tego samego materiału np. OC będziesz wiedział na co zwracać uwagę:

  • średnica pręta.

Najczęściej uziomy występują w wersji: ∅16; ∅20; ∅25 mm.

  • Długość kompletnego uziomu.

Najczęściej są to uziomy o długości całkowitej 3 m czasami spotyka się wersje 2 m. Zwróć uwagę na długość logistyczną – czyli w jakiem odcinku możesz transportować uziom.

  • Uziomy występują w odcinkach: 1 m; 1,5 m; 2 m; 3 m.

Czym krótszy jest odcinek tym łatwiej go transportować i pogrążać, lecz wymaga dodatkowych elementów łączeniowych co przekłada się na cenę.

  • Powłoka antykorozyjna.

Czy jest to ocynk ogniowy, czy ocynk galwaniczny?

  • Czy uziom posiada szpic zwany również  grotem?

Ten element ma większą średnicę niż pręt i podczas pogrążania ma za zadanie torować drogę by powłoka chroniąca pręt przed korozją nie została uszkodzona. Grot ułatwia również pogrążanie uziomów na większe głębokości. I jak pewnie się domyślasz jest to element dodatkowy, który ma wpływ na cenę.

  • Sposób łączenia elementów uziomu.

Elementy często występują w wersji skręcanej lub wbijanej. Wersja skręcana podczas pogrążania wymaga stałego dokręcania. Producenci dbający o jakość swoich uziomów robią specjalne miejsca przeznaczone na dokręcanie kluczem płaskim. Elementy wbijane nie wymagają dokręcania, dodatkowo w razie konieczności skrócenia elementu można odciąć nadmiar pręta i bez problemu zabić element do podłączenia bednarki (uwaga na podstawie systemu połączeń uziomu terra-grom).

  • Dostępność w sprzedaży pojedynczych elementów uziomu np. dodatkowe pręty, łączniki, groty…

Praktyka

Ze względu na cenę najbardziej popularne są uziomu w wersji ocynkowanej. Uziomy miedziowane są stosowane zdecydowanie rzadziej. Najtrudniej kupić uziomy wykonane ze stali nierdzewnej.

W swojej pracy zawodowej, co jakiś czas spotykam się z pytaniem o pionowe uziomy MIEDZIANE do pogrążania w ziemi.

Wykonanie tradycyjnych uziomów (do pogrążania) w wersji miedzianej jest praktycznie niemożliwe ze względu na twardość miedzi. Podczas pogrążania uziom miedziany będzie się giął. Osoby, które mimo wszystko chcą kupić uziom miedziany pocieszę 🙂 takie uziomy występują na rynku, i można je kupić, jednak technika ich wykonania jest dość skomplikowana. Cena również skutecznie odstrasza większość zainteresowanych osób ograniczając miejsca użycia do specjalistycznych obiektów.

Dość już tej teorii – co dostępne jest w praktyce?

Uziomy

W praktyce z oferty Elko-Bis można kupić 16 rodzajów uziomów w różnych długościach oraz wersjach materiałowych. Uziomy możemy podzielić na pięć grup:

Uziom kompletny 3-metrowy np. 94113001
Łączony poprzez skręcanie, występuje w odcinkach 1 m i 1,5 m. Każda z długości o średnicach pręta 16 lub 20 mm. Elementy składowe uziomu można osobno dokupić jako akcesoria.
Występuje w wersjach materiałowych: ocynk galwaniczny; stal miedziowana.
nr 94103001 typ 41.1 nr 94123001 typ 41.1.1 nr 94133001 typ 41.10 nr 94113001 typ 41.10.1
nr 94143002 typ 41.1.1 T nr 94143004 typ 41.1.1 T MI nr 94163004 typ 41.1.2 T MI Uziom kompletny „terra-grom®’’ np. 94143002
Łączony poprzez wbijanie, występuje w odcinkach 1,5 m o średnicy pręta 25 mm. Elementy składowe uziomu można osobno dokupić jako akcesoria.
Występuje w wersjach materiałowych: ocynk ogniowy; stal miedziowana.
Uziom kompletny „elkonomic’’ np. 94173002
Łączony poprzez wbijanie, występuje w odcinkach 1,5 m o średnicy pręta 16 i 20 mm. Elementy składowe uziomu można osobno dokupić jako akcesoria.
Występuje w wersji materiałowej: ocynk ogniowy.
nr 94173002 nr 94183002
nr 94000102 typ 40.1 Uziom prętowy 94000102
Jednoczęściowy 2 m, średnica pręta 16 mm
Występuje w wersji materiałowej: ocynk ogniowy.
Uziom profilowy np. 94000302
Jednoczęściowy o kształcie T-ownika 2 m lub 3 m
Występuje w wersji materiałowej: ocynk ogniowy.
nr 94000302 typ 40.3 nr 94000402 typ 40.4

Czy zwróciłeś uwagę, że niektóre uziomy łączy się ze sobą poprzez skręcanie a inne za pomocą mosiężnej złączki?

Dzięki mosiężnej złączce istnieje możliwość tworzenia nierozerwalnych połączeń między kolejnymi prętami (znacznie przyspiesza to pogrążanie uziomów). Używając dodatkowych elementów, takich jak pręt i łącznik, zyskujesz możliwość przedłużenia uziomu, co wpływa na większą skuteczność uziemienia. Ze względu na brak gwintu można przeciąć pręt w dowolnym miejscu i wykorzystać odciętą część w kolejnym uziomie. Zabijana mosiężna złączka zabezpiecza miejsce cięcia przed korozją.

Zobacz wizualną różnicę pomiędzy ocynkiem ogniowym a galwanicznym.

Wizualne porównanie prętów uziomu ocynk ogniowy i ocynk galwaniczny

Do pogrążania uziomów Elko-Bis proponuje specjalny pobijak nr. katalogowy 94209901

nr 94209901 typ 42.3 SDS

Złącza

Najczęściej służą do połączenia bednarki z bednarką, bednarki z drutem (prętem), lub pręta z prętem. 

nr 90900101 typ 9.1 nr 90900201 typ 9.2 Złącze ziemne
Złącze uniwersalne odgałęźne nr 91400301 typ 14.3 nr 91400401 typ 14.4
nr 91400101 typ 14.1 nr 91400201 typ 14.2 nr 91400501 typ 14.5 nr 91400601 nr 91401302 Złącze uniwersalne odgałęźne z przetłoczeniem
Złącze oznacznikowe nr 97200109 typ 72.1
nr 11700101 nr 11701101 nr 11700102 nr 11701102 Złącze pręt-bednarka
Uchwyty

Najczęściej służą do prowadzenia bednarki, prętów lub drutów po ścianach.

Uchwyt z kołkiem (wkręcany) do bednarki nr 91230301 typ 12.3/B nr 91230801 typ 12.8/B
nr 92400101 typ 24.1 nr 92400201 typ 24.2 Uchwyt dystansowy wbijany
Uchwyt dystansowy gwintowany nr 92401101 typ 24.1/GW nr 92401201 typ 24.2/GW
nr 96300101 typ 63.1 nr 96300201 typ 63.2 Uchwyt dystansowy przykręcany.

Polecany do stosowania na wykonanych z blachy ścianach obiektów przemysłowych.

Uchwyt z kołkiem (wkręcany) nr 91280001 typ 12.800 nr 91200901 typ 12.9 nr 91200801 typ 12.8 nr 91200601 typ 12.6
Elko Bis nr 97400201 typ 74.2 nr 97401201 typ 74.2.1
Uchwyt do bednarki

Uchwyty występują w różnych długościach. W przypadku gdy bednarka jest prowadzona po ocieplonej elewacji długość uchwytów należy dobrać w zależności od grubości ocieplenia.

Złącza kontrolne w gruncie

Najczęściej służą do montażu złącz kontrolnych w gruncie. 

nr 94900108 typ 49.1 Obudowa na złącze kontrolne do gruntu. 

Nie stosować w miejscach najazdowych lub w ciągach komunikacyjnych ze względu na mniejszą wytrzymałość obciążeniową. Szczególną uwagę należy zwrócić na osadzenie obudowy w gruncie, aby nie zapadała się pod wpływem obciążenia.

Obudowa najazdowa na złącze kontrolne do gruntu.

Ze względu na dużą odporność (obciążenie najazdowe do 3,5 tony) można stosować np. na podjazdach lub w ciągach komunikacyjnych. Szczególną uwagę należy zwrócić na osadzenie obudowy w gruncie, aby nie zapadała się pod wpływem obciążenia.

W razie potrzeby istnieje możliwość przedłużenia obudowy poprzez dołożenie kolejnego elementu obudowy.

nr 95000108 typ 50.1 nr 95010108 typ 50.A nr 95020108 typ 50.B nr 95030108 typ 50.C nr 95040108 typ 50.DElementy składowe obudowy złącza najazdowego
Skrzynki kontrolne w elewacji

Stosowane przy prowadzeniu bednarki lub przewodów po ścianie w lub pod warstwą termoizolacyjną.  Służy do montażu złącz kontrolnych w elewacji budynku.

nr 96800108 typ 68.1/B nr 96800208 typ 68.2/B nr 96801108 typ 68.1/SZ nr 96801208 typ 68.2/SZ Skrzynka kontrolna do elewacji
Skrzynka kontrolna do elewacji.

Dzięki większym rozmiarom jest duże pole manewru podczas skręcania złącza. Istnieje możliwość dopasowania głębokości skrzynki do grubości ocieplenia.

nr 96801408 typ 68.4/B nr 96802408 typ 68.4/SZ nr 96803408 typ 68.4/K nr 96804408 typ 68.4/BRBudowa regulowanej skrzynki do elewacji
nr 96800305 typ 68.3 Drzwiczki rewizyjne
Rura instalacyjna do bednarki fi 40 mm

System rur i kształtek wykonanych z materiału nierozprzestrzeniającego płomienia, umożliwia prowadzenie bednarek o maksymalnym przekroju 30 x 4 mm

Rura odcinek 3 m nr 10420108 Elko-Bis
nr 10500308 Elko-Bis Złączka prosta
Kolano nr 10500408 Elko-Bis
Bednarka

Płaskownik stalowy ocynkowany, miedziowany miedziany lub wykonany z stali nierdzewnej. Służy do wykonania uziemień.

Materiał Wymiar Waga 1 mb (kg)
Ocynkowana OC 25 x 3 0,600
25 x 4 0,800
30 x 4 0,961
40 x 4 1,185
50 x 5 1,601
Miedziana CU 25 x 3 0,670
25 x 4 0,890
30 x 4 1,070
40 x 4 1,424
Miedziowana 25 x 4 0,820
30 x 4 0,980
Nierdzewna gat. V4A 30 x 3,5 0,833

Zobacz porównanie cen bednarek >>

Pozostałe elementy

​Elementy dodatkowe służące do prowadzenia bednarki, osłony przewodów uziemiających lub do wyprowadzania połączeń wyrównawczych.

Wspornik uziomowy do bednarki  nr 97100101 typ 71.1
nr 97300105 typ 73.1 nr 97300205 typ 31.2 nr 97300305 typ 73.3 Połączenie uziemiające
Osłona przewodu uziemiającego nr 93900102 typ 39.1 nr 93900202 typ 39.2

Z życia praktyka

Na budowie o wypadek nie trudno. Lepiej zapobiegać, niż tłumaczyć się organom kontrolującym, lub sporządzającym dokumentację powypadkową. Pręty lub bednarki należy zabezpieczyć np. nasadką ochronną ProtectionBall 5018014.

ProtectionBall 5018014 OBO ProtectionBall 5018014 OBO Betterman

Co robić, jeśli poziom wód gruntowych jest wysoki, a wprowadzenie bednarki lub drutu do budynku ze względów konstrukcyjnych wypada na granicy lub poniżej poziomu wód gruntowych?

W takich przypadkach należy zastosować specjalną wodoszczelną i ciśnieniową „uszczelkę” dostępną w ofercie firm specjalizujących się w uszczelnianiu połączeń np: PSI Mauerkragen Rund- & Flachleiter  

Uszczelnienie do zalania w betonie na drut lub bednarkę Przykład zamontowania uszczelnienia na drut w fundamencie

Zasada CCC

CCC czyli: Cena, Czyni, Cuda. Porównaj przykładowe złącza kontrolne 4-otworowe. Zwróć uwagę na detale, które decydują o cenie, szybkości montażu i …

 Złącze kontrolne 4 otworowe KM Grom Złącze kontrolne Elko-Bis
Złącze kontrolne KM31L Złącze kontrolne 4-otworowe 4.1 OC /90400101/
  • Śruby

Czy zwróciłeś uwagę, że jedno złącze ma komplet śrub, a do drugiego dwie śruby musisz dokupić we własnym zakresie?

  • Ostre krawędzie

Czy zauważyłeś, że jedno złącze ma wszystkie krawędzie zaokrąglone, natomiast drugie ma kąty proste? Niby drobiazg, tylko gdzie przeważnie nosisz złącza? Jeśli w kieszeni to nie dziw się, że ostre krawędzie złącza łatwiej uszkodzą Twoją odzież roboczą. Również zdecydowanie łatwiej na ostrej krawędzi skaleczyć rękę…

Programy wspomagające

Jak widzisz temat uziomów jest dość skomplikowany. Skorzystaj z gotowych kalkulatorów, które ułatwiają wykonawcy obliczanie wymiarów uziomów i mogą okazać się bardzo przydatne przy wycenie zakresu prac związanych z wykonaniem uziemienia.

Arkusz kalkulacyjny do wyznaczania minimalnych wymiarów uziomów wg PN 62305-3-2008.

Pobierz >> 2,8 MB

Arkusz kalkulacyjny do przeliczeń elementów ochrony odgromowej. W przypadku uziemień ułatwia przeliczanie długości na ciężar, i odwrotnie dla bednarek ocynkowanych i miedzianych.

Pobierz >> 1,4 MB

Pomiary … uziemienia – kilka zagadnień

Napisano bardzo wiele na temat pomiarów rezystancji uziemienia, niestety zagadnienia związane z pomiarami impedancji uziemienia są mało znane. Jeśli szukasz sprawdzonych i wiarygodnych informacji w tym zakresie mogę polecić opracowania robione przez Sonel, polskiego producenta mierników. 

Chciałbym zwrócić uwagę na kilka drobnych szczegółów, które są problematyczne i często pomijane przez wielu ekspertów.

4.8 Pomiary uziemień odgromowych

Projektowanie i wykonawstwo uziemień dla ochrony odgromowej różni się od uziemień roboczych, stosowanych np. dla ochrony przeciwporażeniowej. Szczegółowe informacje zawiera norma
PN-EN 62305 – dotycząca ochrony odgromowej. Norma ta wprowadza pojęcie impedancji uziemienia.

Impedancja uziemienia jest definiowana jako stosunek wartości szczytowej napięcia na uziomie do szczytowej wartości przepływającego w nim prądu, które na ogół nie występują jednocześnie. Tak zdefiniowana w normie impedancja uziemienia jest mierzona przez miernik MRU-200-GPS/MRU-200.

Uziemienie (np. bednarka zakopana w ziemi) dla częstotliwości sieciowej (50 Hz) może być zamodelowana jako rezystancja. Impedancja w tym przypadku równa jest rezystancji (Rys.16)

Zupełnie inaczej wygląda model tego samego przewodnika w ziemi, dla udaru piorunowego. Dla wysokich częstotliwości, odpowiadających wyładowaniu piorunowemu, przewodnik powinien być rozpatrywany jako linia długa. Wówczas indukcyjności przewodnika i pojemności do ziemi zaczynają odgrywać znaczącą rolę.

Rozpatrywanie przewodnika jako czystej rezystancji jest w tym przypadku błędem. Taki układ charakteryzuje się impedancją, uzależnioną nie tylko od rezystancji przewodnika, ale również od jego ułożenia w ziemi. Model elektryczny dla uderzenia piorunowego przedstawiono na Rys. 17.

Jak wynika z modelu, największy udział w odprowadzaniu prądu piorunowego bierze początkowa cześć uziomu. Reaktancja indukcyjna przewodu powoduje, że dalsze części uziemienia mają mniejszy wpływ na odprowadzanie prądu pioruna.

Sposób umieszczenia zwodów, prowadzenia przewodów odprowadzających i wykonania uziomu jest bardzo ważny dla skutecznej ochrony odgromowej i dlatego powinien być wykonany zgodnie z wymogami normy PN-EN 62305.

Przewodnik po normach PN-EN 60364-6 i PN-EN 62305

Źródło: Przewodnik po normach PN-EN 60364-6 i PN-EN 62305
Autor mgr. inż. Eligiusz Skrzynecki

Tabelka współczynników…

Bardzo duży wpływ na wynik pomiaru rezystancji uziemienia ma stopień nawilgocenia gruntu. Pomiary wykonane po deszczu wskażą znacznie niższą wartość rezystancji uziemienia. Jeśli nie ma możliwości wykonania pomiarów w okresie w warunkach normalnego nawilgocenia, należy zastosować współczynniki korekcyjne. W zależności od aktualnego nawilgocenia gruntu oraz sposobu wykonania uziomu, wyniki pomiaru należy pomnożyć przez podany w tabeli 1 współczynnik Kp = 1,1 do 3. Współczynniki podane w tabeli umożliwiają korygowanie sezonowych zmian rezystancji uziemień.

Rodzaj uziomu Współczynnik korekcyjny poprawkowy Kp w zależności od nawilgocenia gruntu
suchy wilgotny b. wilgotny
Uziom głęboki pionowy pod powierzchnią ziemi ponad 5m 1,1 1,2 1,3
j.w. lecz pod powierzchnią ziemi 2,5 – 5m 1,2 1,6 2,0
Uziom poziomy w ziemi na głębokości ok. 1m 1,4 2,2 3,0

Tabela 1. Wartość współczynnika korekcyjnego poprawkowego Kp

Można przyjąć zasadę, że:

  • dla pomiarów wykonywanych w okresie 2 do 3 dni po opadach,
  • dla pomiarów wykonywanych od września do października (największe rezystancje uziomów w ciągu roku), nie trzeba stosować współczynników korekcyjnych.

Źródło: Sonel Przewodnik po normach autor mgr. inż. Eligiusz Skrzynecki

Skąd biorą się wątpliwości wielu ekspertów?

Wątpliwości wynikają z dosłownego cytowania Polskiej Normy PN-EN 62305-3:2011 w której zapisano:

„mierzyć w różnych okresach pogodowych”

 

Oraz z faktu, że tabelka współczynnika korekcyjnego pojawia się w latach sześćdziesiątych, w publikacjach prof. Wołkowińskiego. Nie udało mi się ustalić aktu prawnego, który kiedykolwiek wprowadził omawianą tabelę jako obowiązującą.

W tym miejscu należało by wyjaśnić, czy Polskie Normy są obowiązkowe?
Zainteresowanych odsyłam do oficjalnego stanowiska PKN. Zobacz >>

W ramach krótkiego przypomnienia. Obecnie wykonując uziemienie odgromowe należy przestrzegać zapisów z Polskiej Normy PN-EN 62305-3:2011, która odnośnie rezystancji uziemień określa:

Rezystancja uziemień lokalnych musi być mniejsza niż 10 Ω.

Wyjątkiem jest grunt skalisty, w którym rezystancja może być większa niż 10 Ω, ALE MUSI być spełniony warunek dodatkowy, czyli napięcie dotykowe i napięcie krokowe musi być niższe od maksymalnej dopuszczalnej wartości napięcia dotykowego.

(Ru > 10 Ω) + (Ud i Uk < UL)

Ud – napięcie dotykowe

Uk – napięcie krokowe

UL – maksymalna dopuszczalna wartość napięcia dotykowego

Wyjaśnienie pojęć napięcie dotykowe i napięcie krokowe

Powstaje pytanie jak mierzyć?

Pomiaru należy dokonywać zgodnie z zasadami wybranej metody np. technicznej, według instrukcji podanych przez producenta przyrządu pomiarowego z uwzględnieniem błędów pomiarowych (zwróć na to uwagę) i zasadami wiedzy technicznej.

I tu pojawia się drobny kłopot. Nie znam aktu prawnego, który precyzyjnie wyjaśnia pojęcie „zasady wiedzy technicznej”… W tym zakresie znajdziesz wiele dyskusji, szczególnie osób, które zostały z różnych powodów skontrolowane… 

Wartość współczynnika kp rezystancja uziemień

Należy uczciwie przyznać, że w artykule zostały omówione w ograniczonym zakresie tylko wybrane fragmenty zagadnień związanych z uziemieniem. Temat pomiarów został tylko zasygnalizowany.

Uziemienia zostały przedstawione z punktu widzenia wykonawcy. Osoby zainteresowane szczegółową wiedzą odsyłam do odpowiednich norm, oraz do ekspertów specjalizujących się w zagadnieniach związanych z uziemieniami. 

A Ty co sądzisz w tym temacie? Zamieść swój komentarz.

Udostępniaj LEGALNIE! Czyli jak? Zobacz >>

57 komentarzy

  1. Kuba

    29 sierpnia 2019 o 16:28

    Jestem pod ogromnym wrazeniem poradnika. Ukonczylem 4 letnie technikum, jestem na 2 roku studiow na kierunku energetyka. Oczywiscie uprawnienia sep. Na wiedze zawarta w tym poradniuku oczywiscie napotykalem ale nigdy nikt tak dobrze tego nie wytlumaczyl. Zaluje ze tak pozno trafilem na ta strone. Pozdrawiam zalozyciela i biore sie za dalsza lekture

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      29 sierpnia 2019 o 17:54

      Dziękuje za miłe słowa 🙂 Życzę miłej lektury i czekam na dalsze komentarze 🙂

      Odpowiedz

  2. Piotr

    7 listopada 2019 o 17:08

    Strona mistrzostwo, bardzo wartościowa treść lepiej się już chyba nie da wytłumaczyć opisywanych zagadnień, bez problemów można to przelać na papier myślę że sprzedało by się w dużym nakładzie.
    Tak na marginesie pytanie. Skrzynia WZL na ścianie domu obudowana styropianem pod skrzynią przewód LgY połączony z bednarką od uziomu. Pytanie, czy bednarka z przewodem może być zabudowana z styropianie a na połączeniu zamontować w elewacji skrzynkę rewizyjną do pomiarów okresowych ?, czy lepiej zrobić montaż na zewnątrz i usztywnić uchwytami do ściany ?

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      8 listopada 2019 o 21:06

      Będzie mi niezmiernie miło, jeśli będzie Pan udostępniał dalej materiały, które w Pana ocenie są wartościowe i mogą się przydać innym.

       

      Odpowiedzieć na Pana pytanie nie da się jednym zdaniem, więc niedługo wyrażę swoje zdanie w formie krótkiego artykułu.

      Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      17 listopada 2019 o 19:28

      Elementy instalacji prowadzone w ociepleniu sugeruję umieszczać w rurach osłonowych. 

      Szczegółowe uzasadnienie znajdzie Pan w artykule: Piotr – czy bednarka z przewodem może być zabudowana?

       
       

      Odpowiedz

  3. Koral

    24 lutego 2020 o 19:26

    Szukałem informacji o uziemieniach domów. Na Pana stronie znalazłem ich mnóstwo.
    Wielkie podziękowania.
    50 lat temu na lekcji fizyki uczono mnie że w chmurach w dolnej części tworzą się ładunki ujemne w górnej dodatnie. Na powierzchni ziemi, budynków bez instalacji odgromowej ładunki dodanie a w głębi ziemi tworzą się ładunki ujemne. Po przekroczeniu krytycznego potencjału następuje wyładowanie elektryczne. Budynki są wyższe i prawdopodobieństwo uderzenia pioruna jest wyższe.
    W budynku z instalacją odgromową ładunki dodanie na budynku są wyrównane do uziemiania w głębi ziemi. Mają mniejszy potencjał niż ziemia na powierzchni i budynki bez uziemienia. Prawdopodobieństwo przeskoku pioruna na chroniony budynek maleje.
    Jeśli nastąpi to ładunki przez piorunochron zostaną odprowadzone do ziemi.
    Czy wiedza ta jest poprawna i dalej aktualna?
    Moje pytanie wzięło się że podczas przeszukiwania Internetu znalazłem takie pytania internautów
    (czy piorunochron przyciąga pioruny?)

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      24 lutego 2020 o 21:04

      Panie Koral miło mi, że moje artykuły są pomocne. Nie czuję się na siłach nawet próbować odpowiadać na pytanie które Pan zadał.

      W moim przekonaniu, wiemy jak się bronic przed skutkami uderzenia pioruna (kompletny LPS opisany w poradniku: LPS, czyli zewnętrzna instalacja odgromowa – PORADNIK ), lecz nauka jeszcze wielu rzeczy o wyładowaniach atmosferycznych nie wie, i nie potrafi wyjaśnić zjawisk, które występują.

       

      Z ciekawostek, które można znaleźć w internecie a podawanych przez różne naukowe autorytety:

      Większość obserwowanych wyładowań (około 90%), to błyskawice między-chmurowe, a tylko ok. 10% z nich dociera do powierzchni Ziemi. Jeszcze mniejszy odsetek stanowią fascynujące wyładowania odwrotne, czyli ziemia-chmura.

      Ze względu na kształt błyskawicy, sposób w jaki powstaje i jakie szkody może wywołać, podzielono je na kilka rodzajów:

      • Liniowe

      • Płaskie

      • Kuliste

      • Wstęgowe

      • Paciorkowe (Łańcuszkowe)

      • Miotełkowe

      Do tego, ważny jest też fakt, czy piorun jest dodatni czy ujemny. Zdecydowana większość należy do drugiej grupy i stanowi łącznie blisko 95% wyładowań, z czego 75% to IC (ang. IntraCloud i InterCloud) – to wyładowania wewnątrzchmurowe (intra) oraz międzychmurowe (inter), a 20% CG (ang. Cloud-to-Ground) – to wyładowania doziemne, czyli wyrównanie potencjału na linii ziemia-chmura.

       

      Odpowiedz

      • Kris

        24 grudnia 2023 o 08:59

        Kolejny raz pojawią się mityczne 10 om. Jeśli już jest cytowana norma 62305-3 to proszę wziąć pod uwagę że dla III i IV klasy wymagana jest długość uziemienia czyli 2.5 m dla uziomów pionowych bez względu na rezystywność gruntu. W klasie I i II dobiera się także „długość ” uziemienia ale tym razem do uzyskanej rezystywności gruntu. DŁUGOŚCI można pominąć jeżeli mamy wynik poniżej 10om. Więc wymogi normy PN-EN 62305 są geometryczne więc mówienie że trzeba wykonać uziom poniżej 10om jest sporą nad interpretacją. PN-EN 62305-3 5.4.2.1

        Odpowiedz

  4. tomek..z41

    2 marca 2020 o 19:50

    Tak powinno wyglądać przekazywanie wiedzy w naszych szkołach i uczelniach. Wielkie dzięki i prosimy o kolejne artykuły.

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      2 marca 2020 o 19:54

      Dziękuję 🙂 

      Taki komentarz to wyróżnienie, ale i duże oczekiwanie. Dołożę starań, aby nie zawieść Pana i innych czytelników.

      Odpowiedz

  5. JeRydz

    13 marca 2020 o 11:08

    Wiedza i kultura – to zjawisko rzadsze od pioruna.
    Dziękuję JR

    Odpowiedz

  6. Piotr J

    15 marca 2020 o 22:40

    Jestem pod wrażeniem.Dziękuję i gratuluję daru przekazywania wiedzy.
    Czekam na artykuł o uziemieniach ochronnych i roboczych.

    Odpowiedz

  7. Dawid Klimczak

    28 marca 2020 o 13:13

    Bardzo dobry poradnik. Wszystko opisane bardzo jasno bez zbędnych wywodów. Szkoda tylko że Pan bardzo mało rozpisał się na temat uziomów parafundamentowych. Obecnie coraz więcej buduje się domów na odizolowanej płycie fundamentowej. Wiele osób ma problem z poprawnym wykonaniem tego rodzaju uziomów. Kiedyś sam szukałem informacji na ten temat i było ciężko coś znaleźć. Jakiś czas temu firma Dehn udostępniła poradnik wykonania takich instalacji.

    Odpowiedz

  8. Zybi

    29 marca 2020 o 11:30

    Brakuje mi w tym opracowaniu informacji o sposobie wykorzystania istniejącego uziomu instalacji odgromowej ( tej w ziemi) i uziemienia ochronnego PE.
    Oczywiście to co jest w ziemi, jest uziomem takim samym dla instalacji odgromowej jak i uziemienia ochronnego. Jednak jest jedno ale. Sposób i miejsce podłączenia PE … Nie wolno podłączać się do uziemienia w odległości mniejszej niż 5m od punktu podłączenia zwodu. To ma znaczenie podczas analizy rozpływania się ładunku wyładowania do ziemi. Nie chodzi tutaj o długość przewodu (bednarki) ale o odległość pomiędzy punktami ich podłączenia Np. jeżeli budynek ma 10 długości, a zwód odgromu będzie na końcach budynku to punkt podłączenia i wykorzystania tego samego uziemienia będzie dokładnie na 5 metrze, czyli w połowie budynku. Widziałem już takie podłączenia że zwód z dachu i jego złącze kontrolne, zostało wykorzystane do podłączenia przewodu PE. Jaki będzie skutek podczas wyładowania łatwo przewidzieć. Wszystkie urządzenia elektryczne będą potraktowane napięciem z wyładowania. I specjalne ochronniki nie dadzą mu rady.

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      30 marca 2020 o 21:18

      Byłbym bardzo zainteresowany poznaniem podstawy prawnej gdzie są takie zapisy, lub źródła gdzie takie informacje można znaleźć?

       

      Wiele godzin spędziłem na poszukiwaniu wytycznych, w którym miejscu do uziemienia ma być podłączona Szyna Wyrównania Potencjałów. Niestety jak dotąd nie mam żadnych jasnych wytycznych, na które mógłbym się powołać. Jeśli Pan posiada taką wiedzę, chętnie poznam źródło. 

      Odpowiedz

  9. Jacek

    12 kwietnia 2020 o 16:53

    Strona bardzo dobra. Wszystko wyjaśnione w przystępny sposób. Zajmuje się małymi instalacjami i np. sam nigdy nie pomyślałem o koparce łańcuchowej co jest świetnym rozwiązaniem. Pozdrawiam

    Odpowiedz

  10. Szymek

    3 czerwca 2020 o 13:50

    Witam. Bardzo dobre poradniki, profesjonalne a zarazem łatwe do zrozumienia. Mam nadzieję że w przyszłości wyda Pan książkę z której będą mogli czerpać wiedzę młodzi elektrycy, elektromechanicy (nie mylić z samochodowymi bo to dwa różne kierunki nauczania). Ja w swojej nauce nie spotkałem się z takimi opisami jakie Pan tworzy.
    Pozdrawiam

    Odpowiedz

  11. Trawa

    13 sierpnia 2020 o 11:56

    Znakomity poradnik. Bardzo jasny i przystępny, a w miejscach gdzie wiedza dostępna jest niejasna lub jej brak, napisano o tym otwarcie a nie pominięto niewygodnego tematu. Cenne i rzadkie obecnie.
    Ale i komentarze oraz pytania w nich są pouczające i warte szerszych wyjaśnień.
    Min. np Koral zwraca uwagę na pytanie czy piorunochron przyciąga czy pozwala uniknąć wyładowania w świetle dzisiejszej wiedzy. (Dużo cennych informacji jest na rosyjskojęzycznych stronach).
    Myślę że warto byłoby dołączyć rozdzialik o korozji elektrochemicznej w praktyce połączeń w warunkach „poligonowych”.
    W szczególności chodzi o zastane fragmenty instalacji z różnych metali. Za pomocą jakich dostępnych łączników – metali uniknąć w przyszłości korozji elektrochemicznej. Np łącząc istniejącą skrętkę aluminiową z „warkocza ” wewnątrz budynku z zewnętrznym uziomem. Szukając tej odpowiedzi zawędrowałem na Pańską stronę i z dużą przyjemnością przeczytałem całość.
    Pozdrawiam

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      13 sierpnia 2020 o 21:33

      Cieszę się, że materiał się Panu podoba i dziękuję za sugestie 🙂
      Obecnie pracuję nad innymi zagadnieniami, które niedługo opublikuję, ale jak najbardziej tematy poruszone w komentarzach są warte opracowania 🙂

      Odpowiedz

  12. Adik

    4 listopada 2020 o 23:14

    Ogromny nakład pracy. Wyczerpująco i bardzo przystępnie. Kawał ciężkiej i świetnie wykonanej pracy. Pisząc kolokwialnie – szacun!!!
    Pozdrawiam 🙂

    Odpowiedz

  13. Elstar

    5 listopada 2020 o 13:44

    Zgadzam się z poprzednikami, mistrzostwo świata. Same pomiary uziemienia mogłyby być rozwinięte bardziej. Do teraz nie wiem jak w praktyce mierzyć uziom otokowy, który ma np 200x200m, ma ok 120 przewodów odprowadzających. Rozumiem, że wszystkie należy rozłączyć i każdy po kolei badać? Sondy pomocnicze umieścić prostopadle do linii bednarki? No i jaka odległość w tym przypadku? Byłbym wdzięczny za odpowiedź. Nadmienie, że w takich przypadkach zawsze rozwijam maksymalnie kabel pomiarowy, czyli daje sondę prądową na ok 50 m, a napięciową na 25m od badanego zwodu, czy to jest poprawny sposób?

    Odpowiedz

  14. Radek

    10 lutego 2021 o 09:37

    Dziękuję za wiedzę.
    Czy może Pan wskazać sposób wykonania uziemienia fundamentowego w przypadku fundamentu płytowego: podłoże zagęszczone -> „wanna” stropian -> uzbrojenie/beton -> izolacja -> wylewka grzewcza 5cm.
    Pozdrawiam

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      10 lutego 2021 o 14:03

      Pana wpis „wanna” sugeruje, że będzie tam wykonana izolacja przeciwwodna:

      Fundament wannowy:

      • – Czarna wanna
      • – Biała wanna
      • – Brązowa wanna

      Kolejna kwestia to rodzaj uziemienia (do jakich celów ma być wykorzystywane)? Czy chodzi tylko o wyrównanie potencjałów, czy może o odprowadzenie prądu piorunowego?  

      Pytanie, wraz z wieloma dodatkowymi informacjami jest zadaniem dla projektanta. Proszę zwrócić się z tym pytaniem, do biura projektowego, które specjalizuje się w wykonywaniu  projektów systemów uziemień.

      Odpowiedz

  15. Radek

    11 lutego 2021 o 14:58

    Chodziło mi o zwykły fundament płytowy izolowany termicznie od podłoża jaki się robi dla budynków pasywnych. Zagęszcza się grunt, układa ze styropianu wannę do której wkłada się zbrojenie i zalewa betonem. Wykorzystanie uziemienia w tym wypadku – wyrównanie potencjałów; nie jest przewidywane wykonanie instalacji odgromowej – działka jest w lesie.

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      12 lutego 2021 o 00:20

      Czyli należy wykonać uziemienie o rezystancji poniżej 10 Ω. Taka wartość wynika z konieczności podłączenia szyny wyrównania potencjałów do której podłączane są między innymi ograniczniki przepięć. Proponuje skontaktować się z projektantem, lub inspektorem budowy, bo jeśli płyta jest odizolowana od podłoża to nie uzyska Pan właściwej rezystancji. Niska rezystancja lubi wilgoć 😉 a budowlańcy i fundamenty lubią suszę. Odwieczna walka, jak dobrze odizolowane fundamenty to nie uzyska się odpowiedniej rezystancji.

      W tym wypadku raczej będzie trzeba wykonać koło budynku uziom pionowy, lub otokowy, tak aby uzyskać właściwą rezystancję, a następnie podłączyć go do zbrojenia, aby uzyskać właściwy rozkład wyrównania potencjałów, albo wykonać uziom parafundamentowy

      Czyli uziom otokowy ułożony po obwodzie budynku, tuż przy nim lub pod nim. Może być wykonany również w formie uziomu kratowego umieszczonego pod budynkiem.

      Bliższe szczegóły będzie mógł powiedzieć kierownik budowy.

      Odpowiedz

  16. mark

    14 lutego 2021 o 21:24

    Rzeczywiście b. staranne i oryginalne opracowanie. Brawo dla Autora – ze strony kogoś po architekturze. Powinien Pan to chyba wydać (całość) w formie książki, pomoglo by w projektowaniu „nowym” i remontowym. Sprawy elektryki i teleelektryki nie są wystarczająco ustawione w projektowaniu architektonicznym, jednak tym podstawowym, żle z tym jest tez w praktyce. (np. poprawne instalacje LPS są nadal wyjątkiem). Projekty branżowe traktowane są jako „aneksy”, czasem „zbędne”…, niestety.
    Przy okazji – byłby tez z Pana chyba solidny architekt !

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      14 lutego 2021 o 22:43

      Dziękuję 🙂

      Cieszę się, że materiał uważa Pan za wartościowy. Odnośnie książki… tu materiał mogę szybko aktualizować, i za darmo udostępniać osobom, które zachcą poświęcić chwilę czasu na przeczytanie materiału. Poza tym, tu w komentarzach możemy wyjaśnić niektóre kwestie jeśli jest taka potrzeba. 

      Odpowiedz

  17. witold

    22 marca 2021 o 22:05

    Wyjątkowe opracowanie specyfiki instalacji odgromowych. Myślę, że każdy czytający jest pod wrażeniem, ale mnie również urzekła Pańska skromność, bo jak inaczej można odebrać tak bezinteresowne dzielenie się wiedzą? To rzadkość w dzisiejszych, komercyjnych czasach. Dziękuję i pozdrawiam!

    Odpowiedz

  18. Z otwartą głową na różne rozwiązania

    5 kwietnia 2021 o 08:51

    Witam
    Chciałbym podzielić się swoimi „nietypowymi” rozwiązaniami w tym temacie. Odgrom w domach jednorodzinnych nie jest wymagany ale uważam że lepiej żeby był! Jednak nie podoba mi się łączenie odgromu z uziemieniem – tak wiec u mnie zastosowałem odgrom strzelicowy w postaci aluminiowego słupa do flag i połączonego z osobną szpilką miedzianą. Główna zaleta to możliwość zawieszenia flagi, niski koszt i estetyka – brak widocznych drutów odgromowych. Należy zwrócić uwagę na zasady wysokość jaką powinien mieć słup – u mnie stoi obok domu i żeby chronić dobrze cały dom musi być wystarczająco wysoki – w moim przypadku musiałem umieścić słup na ścianie budynku gospodarczego na żelbetowym słupie – żeby kiedyś wichura mi tego słupa nie wyrwała – także było z tym trochę zabawy – jednak dziś jestem zadowolony szczególnie z możliwości powieszenia flagi

    Druga może nawet większa ciekawostka dotyczy szpilek. Opisywane, stosowane i powszechnie dostępne szpilki to zazwyczaj pręt w ocynku – specjalne wbijaki i jednak spore koszty …. tak więc zastanawiając się nad problemem uziemienia zdecydowałem się na kolejne nietypowe rozwiązanie – użyłem miedzianych rurek wodnych – zazwyczaj kupowałem 2 m odcinki rury miedzianej 15mm później przejście na 18mm i rura 2m i na koniec przejście na 22mm i tez 2m
    Wszystko łączone na stałe na gorąco topikiem
    Jeśli chodzi o wbijanie to używałem korka do wody 1/2 cała z przejściem na rurę miedzianą. Korki stalowe najtańsze „czarne” i do tego podstawowa wiertarka udarowa sds i użyłem szpikulce wyburzeniowego który jest zazwyczaj zawsze w zestawie z młoto-wiertarką sds

    Koszty oczywiście znikome w porównaniu ze szpilkami w sklepach elektrycznych a uważam że trwałość miedzi tez znacząco wyższa niż ocynku

    Na koniec używałem drutu miedzianego przekrój 16mm2 jeśli pamietam to nawet podwójnie i też zgrzane topikiem na gorąco – oczywiście zabezpieczone smarem, szmatą i zakopane.

    Takich uziomów zrobiłem kilka ostatni był już tylko jednej średnicy 18mm dodam ze czubek pierwszej rurki wystarczy zwykłym młotkiem spłaszczyć aby powstał „grot”

    Z tych uziomów też jestem zadowolony bo wychodzi tanio a mam miedź i znaczącą głębokość czasami 6 m a czasami 8m

    Oczywiście sprawdzona rezystancja dużo niższa niż 10 omów

    Pozdrawiam

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      6 kwietnia 2021 o 21:03

      Wolna wola, to błogosławieństwo, a często przekleństwo.

      Wprowadza Pan własne rozwiązania. To twórcze podejście które cechuje ludzi tworzących nowe rozwiązania. Podkreśla Pan w swoich rozwiązaniach niski koszt, ale chciałbym zwrócić uwagę na trochę inny punkt widzenia i trochę inne podejście do kosztów.

      Co to jest tanio, lub drogo?

      Czy jeżeli zaoszczędzę na wykonaniu uziemienia domku jednorodzinnego 1 000 zł to zaoszczędziłem dużo, czy mało? 

      Wiele osób powie, że to duża oszczędność i w skali wykonania uziemienia będzie miało rację, ale jeśli zdarzy się wypadek, i na wskutek oszczędności ubezpieczyciel odmówi wypłaty odszkodowania lub zmniejszy odszkodowanie o 10 000 zł, to czy nadal wyżej opisana oszczędność na wykonaniu uziemienia będzie duża?

      Tu dochodzimy do sedna sprawy.

      Kupując droższe produkty, które posiadają odpowiednie badania, certyfikaty i całą wymaganą papierologię, oraz wykonując prace według wytycznych z Polskich Norm (nawet jak nie są obowiązkowe) kupujemy święty spokój.

      W razie wypadku gdy ktoś podważa jakość wykonania prac, przedstawia się dokumentacje producenta sprzętu, oraz przytacza się przykłady i wytyczne z Polskich Norm według których wykonało się dane rozwiązanie.

      Czy nie da się wykonać danej pracy taniej lub lepiej z użyciem własnych rozwiązań i bezpieczniej niż to opisują Normy?

      W wielu przypadkach da się, ale kłopot w tym, że jeśli zdarzy się wypadek a daną pracę wykonało się „po swojemu” wykonawca musi na swój koszt udowodnić, że wykonane przez niego np. uziemienie, ma parametry nie gorsze niż rozwiązanie opisane w normach i wykonane z użyciem sprzętu posiadającego odpowiednie badania i certyfikaty.

      W efekcie takich „udowodnień” może okazać się, że nawet jeśli racja jest po stronie wykonawcy który zrobił „po swojemu” koszt wykonania i koszt udowadniania znacznie przekroczy koszt zastosowania sprawdzonego rozwiązania.

      Więc wszystko zależy od sytuacji.

      Jeśli np. w przypadku instalacji odgromowej, nigdy piorun nie uderzy w budynek, to i nie będzie okazji przekonać się, czy dane rozwiązanie się sprawdziło. A jeśli uderzy piorun i nic się nie stanie – super – rozwiązanie się sprawdziło. Tylko co, jeśli piorun uderzy i wystąpią szkody?

      W powyższym artykule wspomniałem również o wymogach jakie muszą spełnić producenci, czy w Pana przypadku miedziane rurki wodne łączone cyną spełnia te wymagania?

      https://www.napiecie.salama.pl/jak-zrobic-uziemienie-poradnik/#uziemienie-Dla-producenta  

      Nie znam się na wszystkim, dlatego ja świadomie wybieram bezpieczeństwo i święty spokój, więc rozwiązania, które są sprawdzone i przetestowane. Normy nigdy nie narzucają jednego rozwiązania, dlatego lubię poznać możliwości i z dostępnych wariantów wybrać to, które będzie najlepiej spełniało moje oczekiwania. 

      Proponuję lekturę poniższego artykułu:

      https://www.napiecie.salama.pl/instalacja-elektryczna-a-ubezpieczenie-domu/ 

      Odpowiedz

      • Z otwartą glową

        7 kwietnia 2021 o 00:42

        Witam
        Dziękuje za odpowiedzi
        Na wstępie poinformuje że ubezpieczeń nie lubię i nie korzystam jeśli nie muszę – taki styl życia …
        co do uziemienia – to mam u siebie jedną szpilkę zrobioną przez elektryka – kupioną i certyfikowaną, natomiast opisywane moje rurki wodne to dodatkowe uziemienia wykonane własnoręcznie
        Wszystkie uziomy są spięte bednarką i to bardzo rozległą bo mam kilka latarni „parkowych” i wszędzie dochodzi bednarka
        Na koniec dodam że były robione testy certyfikowanym miernikiem sonel

        Jestem zdania że kupuje sobie święty spokój poprzez dodatkowe uziemienie ale nie mam zamiaru przepłacać

        W rozdzielni wszystkie zabezpieczenia firmy ABB

        A przewody grubsze niż zalecane np do garażu 2x 5x16mm2 miedź – po pierwsze ze względu na lądowanie aut elektrycznych a drugi kabel na przyszły bank baterii

        Początkowo był wkopany 5x4mm2 który nie byłby wystarczający na ładowanie 2 aut

        Chciałem podzielić się pomysłem na uziom z rurek wodnych miedzianych bo uważam to za naprawdę dobre rozwiązanie

        Pozdrawiam

        Odpowiedz

  19. Michał

    25 maja 2021 o 22:09

    a ja mam pytanie nieco odmienne.
    czy do uziemienia można wykorzystać np 2teownik (rozmiaru szyny kolejowej) zatopiony w palu CFA o średnicy 300mm.
    Pale są pod całym budynkiem aż do gruntu nośnego (skała) na głębokości 8m
    jednak zbrojenie pala jest tylko na 4m-6m
    wychodzi więc na to, ze zbrojenie wychodzi ponad chudziaka na 10 cm ale od spodu pala nie kontaktu z ziemią.
    czy do takiego zbrojenia można sie dopinać?
    oczywiście jest ono spięte ze zbrojeniem płyty (spaw) a płyta ma 30 cm grubości

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      28 maja 2021 o 08:55

      W mojej ocenie dwuteowniki i zbrojenie należy włączyć do systemu uziemienia. Jeżeli nawet nie wniosą dużo do zmniejszenia rezystancji uziemienia, to takie połączenia wpłyną korzystnie na system wyrównania potencjałów w obiekcie.

      Jeżeli chce Pan te dwuteowniki i zbrojenie pali wykorzystać jako uziom fundamentowy, to decyzję powinien podjąć kierownik budowy lub projektant.

      Zastanowić się trzeba jaką funkcję ma pełnić to uziemienie?

      Czy będzie odprowadzać prądy pioruna?

      Jeżeli pale są już wykonane warto wykonać pomiary rezystancji uziemienia i sprawdzić w jaki sposób są łączone zbrojenia (czy są spawane i na jakim odcinku), oraz jaką najmniejszą grubością betonu są zalane.

      Odpowiedz

  20. Kamil

    29 lipca 2021 o 09:45

    Dzień dobry.

    Mam do Pana pytanie
    Sytuacja wygląda następująco – dom jednorodzinny, częściowo podpiwniczony. Czy bednarka powinna być ułożona w fundamencie piwnicy a następnie przejść do poziomu zero pod resztą bydynku? Czy to będzie poprawne? Rozmiar budynku 11×18.

    Dziękuję i pozdrawiam.

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      30 lipca 2021 o 21:10

      Wszystko zależy od konkretnych rozwiązań jakie ma Pan przewidziane w projekcie, lub jakie zaleci kierownik budowy. 

      Z Pana opisu wnioskuję, że pyta Pan o uziom fundamentowy sztuczny:

      To stalowy pręt lub płaskownik (bednarka) odpowiedniej średnicy umieszczony w fundamencie celowo. Połączeń należy dokonać w sposób właściwy dla przewodów elektroenergetycznych (spawanie lub atestowane zaciski śrubowe).
      Pręt lub bednarkę (płaskownik) mocuje się do zbrojenia. W takim wypadku zbrojenie pełni tylko role pomocniczą.

      Elementy stalowe powinny być zalane betonem o grubości minimum 50 mm z każdej strony. Ważne aby beton dobrze do nich przylegał.

      Ten sposób wykonania uziemienia jest opisany w tym artykule a link do odpowiedniego rozdziału tu 😉 Zobacz >>

      Powyższy opis dotyczy sytuacji jeśli uziemienie będzie wykorzystywane do odprowadzania prądów pioruna (na budynku będzie instalacja odgromowa). Jeśli na budynku nie będzie instalacji odgromowej, a głównym zadaniem uziemienia będzie wyrównanie potencjałów w budynku można zastosować inne opisane w normach rozwiązania, jednak ze względu na niewielki koszt wykonania uziemienia fundamentowego sugeruję wykonać uziemienie w sposób, który w przyszłości umożliwi podłączenie piorunochronu.

      Proponuję również, zwrócić uwagę na fragment artykułu w którym poruszam zagadnienie wyprowadzenia bednarki z betonu:

      Bednarkę lub pręt, które wyprowadzamy z betonu i wykorzystujemy jako przewody przyłączeniowe do głównej szyny wyrównania potencjałów, przewodów odprowadzających piorunochronu (zewnętrznego LPS) musimy zabezpieczyć antykorozyjnie. Zalecane jest użycie do tego stali pokrytej warstwą cynku lub stali nierdzewnej.  

      Odpowiedz

  21. Mariusz

    1 września 2021 o 21:09

    Witam. W niedługim czasie czeka mnie wzmocnienie fundamentów w starym budynku jednorodzinnym. Budynek nie posiada instalacji LPS. Przy okazji rozkopywania chcę wykonać uziom otokowy… ale podczas wykonywania wzmocnienia fundamentów będzie wkładane zbrojenie i zalewane betonem na całej długości ścian domu, czy w takim przypadku można dodatkowo połączyć uziom otokowy do prętów zbrojeniowych, celem zwiększenia rozpraszalności energii wyładowań atmosferycznych? A może wystarczy właśnie tylko zbrojenie we wzmocnieniu fundamentów? Nie oczekuje jednoznacznej odpowiedzi ale bardziej naprowadzenia mnie na dobry tok myślenia. Pozdrawiam.

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      2 września 2021 o 00:08

      Ciężko coś Panu doradzić nie znając szczegółów, czyli np. rysunków technicznych, które zawierają informacje na temat dodatkowego zbrojenia. Chyba jedyną radą jaką mogę Panu udzielić to kontakt z kierownikiem budowy, który ma wiedzę i doświadczenie w tego typu pracach.

      Patrząc od strony wyrównania potencjałów zbrojenie o którym Pan wspomina należy połączyć z uziemieniem i w ten sposób włączyć je w system ekwipotencjalizacji.

      Pozostaje kwestia, czy tak wykonane zbrojenie można wykorzystać do rozproszenia prądu piorunowego?

      Jeżeli zbrojenie będzie wykonane z prętów o odpowiedniej średnicy, które będą ze sobą spawane na odpowiednim odcinku opisanym w komentowanym artykule i jeśli będą odpowiednio otoczone betonem to teoretycznie można rozważyć wykorzystanie tego zbrojenia do podłączenia instalacji odgromowej.

      Piszę teoretycznie, ponieważ nawet jeśli pręty zbrojeniowe będą miały odpowiednią średnicę i będą odpowiednio połączone to zostają jeszcze do rozważenia przynajmniej dwie kwestie.

      Pierwsza to rezystancja jaką Pan uzyska?

      Jeśli wartość rezystancji będzie poniżej 10 Om, to należy zastanowić się, czy i jakie zbrojenie jest w starym fundamencie?

      W jaki sposób część prądu pioruna przedostanie się do starego fundamentu (starego zbrojenia) i jakie to będzie miało konsekwencje?

      O czym jeszcze należy pamiętać? Przy wykonaniu uziemienia fundamentowego jest obowiązek wykonaniu połączeń zbrojenia w postaci oczek o odpowiednich rozmiarach, co ma wpływ na odpowiedni rozpływ części prądu pioruna. W Pana przypadku wzmocnienie fundamentu będzie Pan prawdopodobnie wykonywał tylko wokół zewnętrznych ścian, więc wykonanie oczek w takim wypadku jest niemożliwe.

      Podsumowując i uwzględniając, że stary fundament jest osłabiony, do rozproszenia prądu pioruna w ziemi sugeruję wykonanie uziemienia w postaci otoku, odpowiednio oddalonego od fundamentu. Nowe zbrojenie proponuje połączyć ze sobą i wpiąć do szyny wyrównania potencjałów.

      Odpowiedz

  22. Arek

    6 września 2021 o 23:08

    Witam. Czy jako uziemienie do ochrony odgromowej można wykorzystać pospawane zbrojenie ław fundamentowych? Zbrojenie tych ław łączy się jednak ze zbrojeniem słupów żelbetowych i dalej ze zbrojeniem stropu.

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      7 września 2021 o 22:30

      Chcąc odpowiedzieć na to pytanie trzeba dysponować wiedzą w jaki sposób jest spawane zbrojenie fundamentu, oraz jaka minimalna warstwa betonu je pokrywa (oba zagadnienia są opisane w powyższym artykule). Decyzje, czy do odprowadzania prądów piorunowych można wykorzystać uziom fundamentowy powinien podjąć kierownik budowy po obejrzeniu zbrojeń jeszcze przed zakryciem, czyli zalaniem betonem.

      Fakt, że do uziomu fundamentowego są podłączone inne metalowe elementy np. słupy żelbetowe czy zbrojenie stropu w niczym nie przeszkadza (o ile połączenia są wykonane właściwie), a wręcz przeciwnie pomaga, ponieważ wspiera właściwe wykonanie wyrównania potencjałów, oraz pomaga uzyskać lepszą ochronę przed impulsem elektromagnetycznym. Z tym, że tu również powinien wypowiedzieć się kierownik budowy, który widział jak zostały wykonane połączenia jeszcze przed zalaniem ich betonem (jeśli zbrojenia nie są wykorzystywane do odprowadzania prądów piorunowych nie muszą być spawane, a sposobów połączeń należy szukać w odpowiednich przytoczonych w powyższym artykule Polskich Normach).

      Odpowiedź na pytanie, po co łączy się metalowe elementy z uziemieniem, który odprowadza prądy pioruna? Znajdzie Pan w artykule: Kuba – dlaczego piorun wprowadza się celowo do szyny wyrównania potencjałów?

      Jeśli chodzi o wyrównanie potencjałów, trochę więcej informacji znajdzie Pan w artykule: Zabezpieczenie przeciwprzepięciowe teletechniki, czyli: anten, kamer, LAN itd. – Poradnik w rozdziale Jak zdejmować z ekranu potencjał?

      Połączenia wyrównawcze typu D. Oczkowe połączenia wyrównawcze, ekwipotencjalizacja.

      Odpowiedz

  23. Mateusz

    13 grudnia 2021 o 11:05

    Świetny artykuł. Od dawna szukalem tak wartościowych informacji, zawartych w jednym miejscu. Jak najbardziej świetny material na książkę.

    Czy mógłby mi Pan doradzić w podanym problemie. Jestem właśnie w trakcje budowy domu. Fundamenty wylane. Chudziak będzie na wiosnę, więc mam jeszcze chwilę czasu.
    Według projektu, bednarka do szyny wyrównania potencjałów wychodzi w holu. Zdecydowałem że zostanie przeniesiona do garażu, który jest zaraz obok holu. Okazalo się, ze bednarka wychodząca z ziemi jest troszeczkę za krótka żeby starczyła do garażu. Brakuje okolo 1-2m.
    Moje pytanie to jaki jest najlepszy sposób na przedłużenie bednarki w ziemi. Największym problemem jest, że na działce nie mam jeszcze dostępu do pradu więc spawanie odpada. Zastanwailem się czy można to zrobić na złączkę i zaizolować?

    Co do połączeń instalacji odgromowej, zostały wykonane według projektu, na którym bednarki połączone ze zbrojeniem fundamentu, wystają na zewnątrz przy każdym narożniku domu. Rozumie że do tych bednarek będzie połączona instalacja odgromowa. Po przeczytaniu powyższego materiału, mam pewnie obawy czy jest to poprawnie wykonane.
    Z góry dziękuję za udzielenie odpowiedzi
    Pozdrawiam

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      4 stycznia 2022 o 21:55

      Spawanie byłoby najlepszym rozwiązaniem. Może uda się pożyczyć agregat prądotwórczy aby odpowiednio wykonać spawy? Wykonanie połączeń śrubowych również jest możliwe, ale wymaga okresowej kontroli (istnieje prawdopodobieństwo, że takie połączenie z biegiem czasu będzie się pogarszało, czyli nastąpi wzrost rezystancji – taką sytuację powinno się wykryć podczas okresowego przeglądu instalacji elektrycznej do których zaliczają się pomiary). Z tego powodu musi być możliwość odkopania wyczyszczenia i poprawienia tak wykonanego połączenia śrubowego. Jeśli zdecyduje się Pan na takie rozwiązanie to są specjalne złącza np. złącze uniwersalne bednarka-bednarka z Elko-Bis. 

      Złącze Bednarka-Bednarka Elko-Bis

      W zależności od materiału z jakiego wykonana jest bednarka należy wybrać odpowiedni materiał złącza. Jeśli bednarka jest ocynkowana to sugerują wybrać złącze w wersji ocynku ogniowego (OG końcówka numeru 02).

      Odnośnie połączenia bednarek z instalacją odgromową to sugerują jeszcze przeczytać artykuły uzupełniające, które powinny rozwiać Pana wątpliwości: Jak powinna wyglądać skuteczna ochrona przeciwprzepięciowa?

      Odpowiedz

  24. Domowniczy

    28 czerwca 2022 o 11:41

    Świetny artykuł, masa cennej wiedzy. Dziekuję za lekturę.

    Odpowiedz

  25. Niktnowy

    19 marca 2023 o 22:18

    Co można uznać za uziom płytowy, to że jest w płycie fundamentowej ? Jest taka sytuacja: budynek podpiwniczony w 2/3 części podziemnej obwodu przysypany ziemią do wysokości 1,5 m reszta odsłonięta. W budynku będą skuwane posadzki w części podziemnej. Czy można zastosować jako uziom płytowy kratownicę z siatki zbrojącej tą nową podłogę i wtedy będzie to uziom kratowy ? Jeśli nie to zapewne pozostaje tylko wbijać szpilkę/i jako uziom pionowy, bo w związku z różnicą poziomów gruntu uziom otokowy staje się dużym wyzwaniem.

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      26 marca 2023 o 14:29

      Nie napisał Pan jaką rolę miałby spełniać ten uziom? Czy mówimy o ekwipotencjalizacji budynku, czy do odprowadzenia przynajmniej części prądów piorunowych? Z prądami piorunowymi nie ma żartów. To ogromna siła mogąca spowodować bardzo duże zniszczenia. Elementy np. zbrojenia które mają służyć do odprowadzenia prądów piorunowych muszą spełniać szereg wymogów np. minimalny przekrój poprzeczny elementów zbrojenia. Należy również pamiętać o właściwym sposobie połączenia odcinków zbrojeń między sobą.

      W pytaniu wspomina Pan o siatce zbrojeniowej. Niestety typowe siatki zbrojeniowe nie spełniają minimalnych wymogów do odprowadzania prądów piorunowych. Nic nie wspomina Pan o zagadnieniu wyprowadzenia łuku elektrycznego poza beton?   

      Wsporniki mają w tym układzie bardzo ważną rolę. Podczas wyładowania atmosferycznego ich zadaniem jest bezpieczne wyprowadzenie prądu piorunowego (łuku elektrycznego) poza fundament i wprowadzenie go bezpośrednio do ziemi.

      Podzielę się moimi przemyśleniami i obserwacjami polskich instalatorów i inwestorów (szczególnie w budownictwie jednorodzinnym). Dostrzegam silną tendencję do dokonywania pozornych oszczędności bo przecież każdy wie lepiej i po co uczciwie płacić za wiedzę, którą np. projektant zdobywał przez wiele lat. Pamiętajmy, że każdy budynek jest inny. Różnią się użytym materiałem, lokalizacją i właściwościami gruntu na jakim są stawiane. Wykonanie porządnego projektu zajmuje dużo czasu, często wymaga wizyty, lub kilku wizyt na miejscu przyszłej budowy (to znów czas) i gdy projektant podsumuje łączny czas jaki poświecił na rzetelne zajęcie się danym tematem często wychodzi wiele godzin (dziesiątki jak nie setki godzin), gdy pomnożymy to przez stawkę godzinową (ludzie z taką wiedzą i doświadczeniem mają stawki powyżej średniej krajowej) to otrzymujemy konkretną kwotę. Owszem w wielu przypadkach można przyjąć pewne uproszczenia i wykorzystać to samo rozwiązanie, ale to nie może być regułą. Uziemienie jak każdy inny element instalacji elektrycznej powinno się wykonać według projektu wykonanego przez projektanta posiadającego odpowiednie doświadczenie i uprawnienia. Samodzielnie zapewne uda się uzyskać odpowiedni poziom rezystancji, ale co z zagadnieniem sprowadzenia napięć krokowych i dotykowych do poziomu bezpiecznego? Poza tym uziemienie i zewnętrzna instalacja odgromowa jest nierozerwalną częścią ochrony przeciwprzepięciowej i patrząc na całość zagadnienia chciałbym zobaczyć instalatora, który bez porządnego projektu wykona skuteczną ochronę przeciwprzepięciową? Temat opisałem w serii poradników: Jak powinna wyglądać skuteczna ochrona przeciwprzepięciowa?

      Odpowiedz

  26. Michał

    25 kwietnia 2023 o 10:03

    Dzięki za masę dobrej wiedzy. Czy drut odgromowy aluminiowy w izolacji PVC fi 8mm mogę prowadzić w izolacji z wełny drzewnej w budownictwie szkieletowym drewnianym?

    Odpowiedz

  27. Piotr B

    23 lipca 2023 o 14:11

    Witam
    Artykuł super i taki laik jak ja w końcu wie co to jest uziom:)
    mam pytanie na które nie znalazłem odpowiedzi w artykule a przynajmniej nie wprost 🙂
    Zabieram się za budowę fundamentów po dom i zastanawiałem się nad uziomem.
    Ławy fundamentowe będą wylane w foli oraz dobrze izolowane izolacją pionową, beton użyty do ich wylania z dodatkiem utrudniającym wchłanianie wilgoci i teraz jest pytanie czy opłaca się dawać bednarkę w ławach czy jednak poza fundamentem robić uziom.
    Dodam jeszcze ze grunt suchy, piaszczysty i łatwo przepuszczalny a wody gruntowe poniżej 4 m.
    Jaki uziom w takim gruncie najlepszy? A czy B?

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      5 listopada 2023 o 15:32

      Zachodzi tu konflikt interesów. „Elektrycy” wykonując uziom fundamentowy oczekują, że będzie on miał odpowiednią wilgotność i dodatkowo co opisałem w artykule należy zastosować wsporniki wbite w grunt i połączone z zalaną w fundamencie bednarką lub metalowym zbrojeniem. W przypadku, gdy uziemienie fundamentowe jest wykorzystane do odprowadzania prądów piorunowych wsporniki te mają na celu wyprowadzenie łuku elektrycznego poza fundament. Jeśli Pana fundament jest dobrze odizolowany od wilgoci (będzie suchy) to jest bardzo małe prawdopodobieństwo (oby nie napisać żadne), że uzyska Pan wymaganą rezystancję uziemienia niższą lub równą 10 Ω. W związku z tym w Pana przypadku zbrojenie fundamentowe podłączyłbym do szyny wyrównania potencjałów, ale poza budynkiem wykonałbym osobny uziom. Jeśli jest taka możliwość to sugeruję wykonać uziemienie typu A („szpilki” wbijane w grunt). „Szpilki” można przedłużać tak, aby uzyskać głębokość np. 12 m dzięki czemu ma Pan szansę uzyskać stabilną w czasie rezystancję uziemienia a czym niższa rezystancja tym lepiej.  

      Odpowiedz

  28. Marcin Sulkowski

    18 lutego 2024 o 13:52

    Witam,
    przed zalaniem ławy fundamentowej naturalny, czy też sztuczny uziom powinien być zgodnie z artykułem odebrany przez uprawnionego elektryka. Ale też trzeba pamiętać, że informacja o pozytywnym odbiorze musi się znaleźć w Dzienniku Budowy DB- dotyczy to przede wszystkim obiektów publicznych. Brak takiego wpisu może spowodować, że nadzór nie wyrazi zgodę na wykorzystanie uziomu fundamentowego do celów uziomowych. I tutaj jest istotna kwestia dotycząca „elektryka” – do DB mogą dokonywać wpisy osoby posiadające uprawnienia budowlane, więc to musi być elektryk z UPRAWNIENIAMI BUDOWLANYMI.
    Wynika to z tego, że przy przepływie prądu np. wyładowania piorunowego przez uziom musi być zachowana odpowiednia gęstość prądu spływającego z pręta (bednarki) do betonu. Jeśli jednostkowa gęstość będzie zbyt duża, to nastąpi gwałtowne odparowanie wody zawartej w betonie (z powodu występowania rezystancji stykowej), co może doprowadzić do „rozsadzenia” ławy fundamentowej, a tym samym wyłączeniem budynku z użytkowania. Dlatego odpowiednie przygotowanie zbrojenia do celów uziomowych ma ogromne znaczenie i poleganie tylko na doświadczeniu elektryka – montera może być zgubne.

    Odpowiedz

  29. Tomasz

    11 marca 2024 o 23:54

    Witam Świetny artykuł Pana ogromna wiedza oraz przekazanie jej w tak przystępny sposób nawet dla laika staje sie bardziej zrozumiała i pomocna.
    Mam do Pana pytanie odnosnie uziomu do odprowadzenia różnicy potencjału Jestem wlasnie w trakcie stawiania domku letniskowego z drewna.
    Domek będzie stał na betonowych bloczkach.Jaka według Pana była by najlepsza w tym wypadku instalacja uziomu ? Czy tylko uziom pionowy czy może otokowy albo kombinowany? Domek bedzie stał na gruncie lekko skalnym czyli może być problem z zagłębianiem szpilek Co by Pan doradził?
    Z góry dziękuje za odpowiedz i pozdrawiam

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      12 marca 2024 o 20:02

      Należy zacząć od pytania jaki cel ma spełniać uziemienie? Jeśli ma być podłączone do instalacji odgromowej wówczas uziom kombinowany (połączenie pionowego i poziomego) jest korzystny ponieważ pionowa „szpilka” powyżej 12 m sięga głębokich warstw gruntu o stałej wilgotności co zapewnia stabilną rezystancję uziemienia w ciągu całego roku. Jeśli nie ma możliwości pogrążenia „szpilki” na gruncie skalistym warto wykonać uziom poziomy w postaci rozległej siatki. Jeśli nie ma instalacji odgromowej to uziom jest potrzebny w celu zapewnienia ochrony przeciwporażeniowej w układzie TN-C, lub TN-S, oraz do odprowadzenia udarów z ograniczników przepięć. W takim wypadku napięcia i prądy z jakimi musi sobie poradzić system uziemienia są znacznie mniejsze wiec można rozważyć wykonanie uziemienia w postaci np. jednej 3 metrowej „szpilki”. Ale najlepiej wezwać doświadczonego elektryka, który wykona i przeanalizuje pomiar rezystywności gruntu, będzie w stanie pogrążyć szpilkę i wykonać pomiary, czy rezystancja uziemienia jest poniżej 10 Ohm.

      Odpowiedz

  30. Tomasz

    14 marca 2024 o 07:59

    Bardzo dziękuje za odpowiedz .Instalacji odgromowej nie będzie tylko przeciwporażeniowo i odprowadzenie udarów z ograniczników przepięć tak więc mam nadzieje że pogrążenie szpilek wystarczy. Rozumiem że tą szpilke łącze z taśmą bednarki i wprowadzam pod rozdzielnie do domku do złącza różnicy potencjałów
    Pozdrawiam

    Odpowiedz

    • Piotr Bibik

      15 marca 2024 o 15:30

      tak + wykonanie pomiarów uzyskanej rezystancji uziemienia

      Odpowiedz

      • Tomasz

        16 marca 2024 o 23:51

        Tak oczywiście pomiary ale to już zostawiam wykwalifikowanemu elektrykowi
        Bardzo dziękuje za cenne wskazówki
        Pozdrawiam

        Odpowiedz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Zobacz także

Jak dobrać akumulator do PV i czy taki zakup się opłaca?

Ile kosztuje magazyn energii i czy zwrot z inwestycji jakim jest akumulator do PV moż…