Piotr – wymiana instalacji w mieszkaniu

Wymiana instalacji w mieszkaniu o powierzchni 60 m², trzy pokoje, kuchnia, łazienka…

Pytanie

Planuje wymianę instalacji w mieszkaniu o powierzchni 60 m² (3 pokoje kuchnia łazienka) urządzenia jak na zdjęciu w załączniku.

Planowana instalacja 3 fazowa  (moc przyłączeniowa 14 kW)  zabezpieczenie przedlicznikowego 25 A. W załączniku przedstawiłem propozycje ilości obwodów plus obciążenie faz. Proszę o komentarz czy taki układ jest OK. Na zdjęciu tego nie widać ale podzieliłem oświetlenie na dwa obwody zabezpieczenie B 10.

Kolejnym pytanie dotyczy ile różnicówek zastosować? 

Na pewno będzie wyłącznik różnicowo-prądowy 4P i z tego co się dowiedziałem tylko taka jedna rożnicówka  jest w nowych mieszkankach developerskich. W moim mieszkaniu łazienka nie jest za duża i będzie tam tylko jedno gniazdo. Myślę aby to gniazdko wpiąć w obwód z gniazdkami ogólnymi w kuchni i całość zabezpieczyć dodatkową rożnicówką 2P. Czy tyle i takie wystarczą?

W załączniku przesyłam schemat mieszkania z zaznaczonymi gniazdami. Może będzie pomocne?

Gniazda	Opis
G1 – G6	Gniazda użytkowe pokój salon
G7	Pralka (2 kW)
G8	Bojler (pojemnościowy ogrzewacz wody 1,5 kW)
G9	Gniazdo łazienka
G10	Puszka 3 fazowa indukcja 7,8 kW
G11	Okap plus LED-y
G12	Zmywarka w zabudowie (1,9 kW)
G13,14	Gniazda nablatowe kuchnia
G15	Mikrofala w zabudowie
G16	Piekarnik w zabudowie 3 kW
G17	Lodówka
G18-G20	Gniazda użytkowe pokój 1
G21	Przedpokój
G22-G25	Gniazda użytkowe pokój 2

 

Obwód	Mieszkanie 60 m2 3 pokoje + kuchnia / moc przyłączeniowa 14 kW / zabezpieczenie przedlicznikowe 25 A
Lp.	Detal	Max pobór (kW)	Średnio na fazę (kW)
1	Gniazda salon + przedpokój	0,5	6,5	L1
2	Zmywarka w zabudowie (1,9 kW) lodówka (0,2 kW) ? (czy osobny obwód na lodówkę)	2
3	Płyta indukcyjna 7,8 kW (podłączenie 3-fazowe [użyte będą tylko 2 fazy]) + okap + LED-y	4
		4	6,8	L2
4	Gniazda ogólne kuchnia + gniazdo łazienka	2
5	Gniazda 2 pokoje dzieci	0,5
6	Oświetlenie prawa strona mieszkania	0,3
7	Piekarnik w zabudowie (ok. 2,9 kW)	3	6,8	L3
8	Pojemnościowy ogrzewacz wody (1,5 kW) (5×4 mm2 przewód – junkers elektryczny)	1,5
9	Pralka (2 kW) gniazdko łazienka	2
10	Oświetlenie lewa strona mieszkania	0,3

Po ostatniej rozmowie z elektrykiem on zaproponował jedną rożnicówkę 4P 30 mA na całe mieszkanie bo tak teraz robią w mieszkaniach developerskich.

Nie wiem czy to nie jest za mało?

Po kilku rozmowach oraz przeczytaniu kilkudziesięciu artykułów w internecie ludzie radzą aby:

Pierwszy wariant:

zastosować oprócz rożnicówki 4P 30 mA jeszcze jedną 2P na obwód gdzie będą podpięte gniazdka użytkowe z kuchni oraz gniazdko z łazienki (pojemnościowy ogrzewacz wody oraz pralka będą w garderobie na przedpokoju wiec nie wiem czy też na te urządzenia dawać rożnicówkę).

Drugi wariant:

zastosować oprócz rożnicówki 4P 30 mA na obwody trójfazowe jeszcze 3 różnicówki 2P na każdą z faz.

Nie mogę znaleźć informacji, które z tych rozwiązań jest najodpowiedniejsze.

Chce aby to było zrobione porządnie ale też nie chce przedefiniować tej rozdzielnicy.

Cała instalację ma wykonać elektryk natomiast chce mieć informacje z innego źródła żeby nie dać się przekonać do tańszego łatwiejszego w wykonaniu projektu.

Pozdrawiam

Piotr

Proponuję wrócić do podstaw

Panie Piotrze, instalację elektryczną należy wykonać według projektu, który został zrobiony przez osobę z odpowiednimi uprawnieniami. Poniżej napiszę Panu kilka moich sugestii dotyczących wymiany instalacji, które proponuję omówić z projektantem.

W swoim pytaniu skupił się Pan na rozdzielnicy i zabezpieczeniach, jednak proponuje spojrzeć szerzej na zagadnienie wymiany instalacji.

Proponuję odwołać się do normy N-SEP-E-002 zatytułowanej: Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych. Podstawy planowania. Chciałbym zaznaczyć, że podana norma jest zbiorem „dobrych praktyk”, które powinno się brać pod uwagę podczas projektowania i wykonywania instalacji elektrycznych.

Opisane w niej zostały MINIMALNE zalecenia, których przestrzeganie umożliwi użytkownikowi korzystanie z instalacji elektrycznej bez większych uciążliwości np. przypadkowych wyłączeń zasilania w całym mieszkaniu.

Oczywiście zawsze można zrobić lepiej. Podzielić instalację elektryczną na większą ilość obwodów, dołożyć więcej punktów świetlnych czy gniazd. Zachęcam do zakupu i zapoznania się z wyżej przywołaną normą – koszt około 25 zł.

Wymiana instalacji – jakie minimum?

Przy wymianie instalacji w mieszkaniu o powierzchni 60 m² zgodnie z normą N-SEP-E-002 wynikają następujące sugestie (wymagania MINIMALNE):

• Każdy odbiornik o mocy większej lub równej 2 kW powinien być zasilany z odrębnego obwodu.
• Zaleca się zaplanowanie dodatkowo większej ilości gniazd i odrębnego obwodu dedykowanego do zasilania sprzętu komputerowego z pomocą UPS w pomieszczeniach typu: pokój pracy, pracownia zainteresowań – hobby. Warto rozważyć zasilanie z UPS np. routera Wi-Fi 😉
• Liczba gniazd wtyczkowy w jednym obwodzie nie powinna przekraczać 10 szt. Gniazda podwójne i potrójne liczy się jako jedno gniazdo.
• Do urządzeń z napędem silnikowym np. rolety, drzwi, żaluzje należy przewidzieć dodatkowe punkty przyłączeniowe.
• Wszystkie gniazda wtyczkowe powinny być wyposażone w styk ochronny (prawidłowo podłączony do instalacji).
• W mieszkaniu o powierzchni 60 m² zaleca się minimalnie 3 obwody gniazd ogólnego przeznaczenia i oświetlenia

Minimalna wymagana liczba gniazd i wypustów oświetleniowych

Pokoje i sypialnie

• W pokojach i sypialniach o powierzchni do 8 m² powinny być minimum dwa gniazda i jeden wypust oświetleniowy. Jeśli powierzchnia pomieszczenia jest większa (od 8 do 12 m²), wówczas liczbę gniazd zwiększa się do trzech. W pomieszczeniach o powierzchni od 12 do 20 m² należy przewidzieć minimum cztery gniazda wtyczkowe.
• Przy łóżkach należy przewidzieć minimum podwójne gniazda, natomiast przy gniazdach antenowych należy przewidzieć minimum potrójne gniazda wtyczkowe.

Kuchnia

• W kuchni zaleca się dwa wypusty oświetleniowe i minimum pięć gniazd, lub w przypadku niszy kuchennej trzy gniazda wtyczkowe. O ile jest przewidziany wyciąg lub pochłaniacz należy przewidzieć dodatkowy wypust oświetleniowy. Osobne gniazdo przewidzieć należy na lodówkę lub zamrażarkę.
• Powierzchnia pracy powinna być oświetlona światłem rozproszonym (nie oślepiającym).
• Zmywarka do naczyń, kuchnia elektryczna np. płyta indukcyjna, piekarnik i elektryczny podgrzewacz wody. Każde z tych urządzeń należy potraktować jako osobny obwód do zasilania urządzeń o mocy 2 kW lub większej.
• O ile jest przewidziana wentylacja mechaniczna (wentylator) należy przewidzieć zasilanie wentylatora, z tym zastrzeżeniem, że jeżeli w pomieszczeniu nie ma okna należy zastosować wyciąg o działaniu opóźnionym załączany wraz z oświetleniem (wentylatory z timerem).

Na temat wentylatorów, schematów podłączeń pisałem w artykule: Rolety, bramy, wentylacja, wideodomofon, o czym pamiętać? Część 3

Przedpokój

• W przedpokoju należy przewidzieć jedno gniazdo i jeden wypust oświetleniowy a jeśli pomieszczenie ma długość powyżej 2,5 metra oświetlenie powinno mieć możliwość włączenia i wyłączenia z dwóch miejsc.

Taras

• Na tarasie wypoczynkowym zalecane jest jedno gniazdo, a w przypadku gdy powierzchnia tarasu jest większa niż 8 m² również wypust oświetleniowy.

Łazienka

• W łazience zaleca się dwa gniazda, z czego jedno może być połączone w kombinacji z oświetleniem umywalki. Jeśli powierzchnia łazienki nie przekracza 4 m² wystarczy jeden wypust oświetleniowy umieszczony nad umywalką.

Podczas wymiany instalacji elektrycznej najwięcej błędów jest popełnianych przy umiejscowieniu gniazd, łączników, oświetlenia i wentylatorów w łazience. Są to błędy zagrażające zdrowiu i życiu użytkowników.

Odsyłam do normy PN-HD 60364-7-701 zatytułowanej: Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Część 7-701: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji – Pomieszczenia wyposażone w wannę lub prysznic. Dotyczy instalacji elektrycznych w pomieszczeniach wyposażonych w zamocowaną na stałe wannę lub natrysk oraz w strefach okolicznych.

Norma wyznacza strefy, oraz określa wymagania dla osprzętu, odbiorników i urządzeń, które są w nich montowane.

Jakie urządzenia można montować w której strefie?

Zasady są dość skomplikowane i mocno uzależnione od konkretnych rozwiązań (odsyłam do projektanta). W dużym uproszczeniu można przyjąć, że w poszczególnych strefach można montować urządzenia i osprzęt o minimalnym stopniu ochrony przed wodą: 

	Stopień ochrony IP	Wyjaśnienie drugiej cyfry
Strefa 0	IPX7	Wodoszczelność. Tymczasowe zanurzenie w wodzie w określonych warunkach ciśnienia i czasu jest możliwe bez przedostawania się do wewnątrz niebezpiecznych ilości wody.
Strefa 1	IPX5	Strugoodporność. Woda kierowana z dyszy wodnej z jakiegokolwiek kierunku nie powinna mieć szkodliwego wpływu. Średnica dyszy 6,3 mm, ciśnienie 30 kPa.
Strefa 2	IPX4	Bryzgoszczelność. Bryzgi wody z jakiegokolwiek kierunku nie powinny mieć szkodliwego wpływu.

Oznaczenie np. IP44 określające stopień zabezpieczenia składa się z liter IP oraz dwóch cyfr.

• Pierwsza cyfra, określa ochronę przed ciałami stałymi (nie dotyczy powyższego opracowania – zastąpiona znakiem X).
• Druga cyfra, określa ochronę przed substancjami płynnymi np. wodą.

Więcej na temat ochrony IP znajdzie Pan w artykule: Ile za elektryka, czyli za co płacisz elektrykowi? w dziale: Zabezpieczenie przed dotykiem, pyłem i płynami

Tyle przepisów

O narzuconym prawem obowiązku stosowania ograniczników przepięć, wyłączników różnicowoprądowych i zabezpieczeń nadprądowych nie będę tu pisał.

Pamiętać należy, że w normie N-SEP-E-002 określono MINIMALNE wymagania. Wspomina Pan o deweloperach. Z moich doświadczeń wynika, że deweloperzy jak tylko mogą starają się obniżyć koszty budowy i jednocześnie podwyższyć cenę 1 m² sprzedawanego lokalu. Odbywa się to poprzez MINIMALNE wykonywanie wszelkich możliwych prac, najtańszymi dostępnymi materiałami (optymalizacja kosztów).

Liczy się papier! Nieważne jaka jest faktyczna jakość produktów, ważne aby podczas kontroli papiery się zgadzały.

Koszty…

Pyta Pan o moje zdanie. Mam świadomość, że proponowane poniżej rozwiązanie wiąże się z wzrostem kosztów w stosunku do instalacji proponowanej przez elektryka o którym Pan pisze. Przywołane powyżej normy, określają wymagania minimalne. Projektant ma za zadanie wykonać projekt zgodnie z obowiązującymi przepisami i oczekiwaniami inwestora. Jeśli będzie miał Pan życzenie zabezpieczyć każdy obwód (każdy punkt świetlny i każde gniazdo) osobnym zabezpieczeniem różnicowoprądowym i nadprądowym, również będzie ok 🙂 z tym, że będzie bardzo drogo. 

Różnicówka

Jeden wyłącznik różnicowoprądowy stosowany przez deweloperów… U siebie nie założyłbym jednego wyłącznika różnicowoprądowego na wszystkie obwody. Powody są dwa:

1. Wyłącznik różnicowoprądowy to dość czułe urządzenie i w razie upływności prądu (zadziałania) np. w obwodzie gniazd wyłączy zasilenie w całym mieszkaniu w tym również oświetlenie.
   Z zawodowego doświadczenia wiem, że z zabezpieczeń montowanych w rozdzielnicach wyłączniki różnicowoprądowe są najbardziej delikatne i najczęściej ulegają uszkodzeniom co wiąże się z wyłączeniem zasilania całego mieszkania (przeważnie wieczorem lub w nocy).
    
2. Zwiększanie liczby odpowiednio dobranych zabezpieczeń zapewnia, że w razie awarii zostaje wyłączony tylko obwód w którym nastąpiło uszkodzenie, lecz wiąże się z koniecznością ułożenia większej ilości przewodów, zamontowaniem większej rozdzielnicy. W efekcie bardziej rozbudowana instalacja jest droższa.

Moim zdaniem w mieszkaniu, aby mieć komfort, że zadziałanie wyłącznika różnicowoprądowego nie wyłączy zasilania w zbyt wielu miejscach proponuję minimum pięć wyłączników różnicowoprądowych podzielonych na obwody:

• urządzenia 3-fazowe
• łazienka
• kuchnia gniazda
• gniazda i oświetlenie
• gniazda i oświetlenie

Gniazda i oświetlenie – proponuję podział, tak aby przy zadziałaniu wyłącznika różnicowoprądowego lub braku jednej fazy w mieszkaniu było oświetlenie w przedpokoju a wyłączone zostało tylko oświetlenie w pokojach. Podobnie z gniazdami upływność prądu i zadziałanie zabezpieczeń w jednym pomieszczeniu nie powoduje wyłączenia zasilania we wszystkich gniazdach w mieszkaniu.

Zagadnienia, które powinien Pan poznać opisałem w kilku artykułach. Nie będę dublował informacji, poniżej tylko zasygnalizuję zagadnienie i odeślę do konkretnej części odpowiedniego opracowania.

Ogranicznik przepięć

Proponuję założyć dobry ogranicznik przepięć. Prawdopodobnie w Pana przypadku wystarczy T2 (decyzja należy do projektanta) sugeruję wybierać z oferty producentów: Dehn, Phoenix Contact, Hager, OBO Betterman, Eaton, Schneider, Siemens, Legrand.

Jaką korzyść zyska Pan montując dobry ogranicznik przepięć? Odpowiedź znajdzie Pan w artykule zatytułowanym: Kobieta buduje – instalacja elektryczna dział Ogranicznik przepięć – po co?

Wyłącznik różnicowoprądowy

Jeśli chodzi o ochronę przeciwporażeniową (wyłączniki różnicowoprądowe) proponuję wybrać wyłączniki o typie wyzwalania A (tańsze i częściej proponowane przez elektryków są AC). Ten temat opisywałem w artykule zatytułowanym: Ile za elektryka, czyli za co płacisz elektrykowi? w sekcji zabezpieczenie różnicowoprądowe zachęcam do przeczytania.

Pozostaje pytanie ile wyłączników różnicowopradowych założyć? Temat ten opisałem w artykule: Kobieta buduje – instalacja elektryczna w sekcji Ile różnicówek?

Puszki

Do każdego łącznika oświetlenia proponuje zastosować puszkę kieszeniową. Dzięki temu w przyszłości będzie Pan mógł zamontować elementy automatyki domowej czyli systemy Inteligentnego Domu. Temat ten opisałem w artykule: Kobieta buduje – instalacja elektryczna w dziale: Jakie puszki?

Gniazda

Przeglądając podesłane przez Pana materiały proponuję zastanowić się nad ilością i rozmieszczeniem gniazd. Gdzie podłączać będą Państwo np. odkurzacz, elektryczne odświeżacze powietrza, przenośny wentylator? Gdzie będą ładowane komórki? Gdzie będzie umieszczony np. router Wi-Fi itp.

Po więcej wskazówek odsyłam do artykułu: Kobieta buduje – instalacja elektryczna dział: Ile gniazdek?.

Wyłączniki nadprądowe

Zabezpieczenia nadprądowe należy dobrać w zależności od przekroju przewodów i obciążalności (to zadanie projektanta). W większości przypadków (dotyczy mieszkań):

• obwody gniazd – przewód YDYp 3×2,5 mm² 450/750 V zabezpieczane wyłącznikiem o charakterystyce B 16 A
• obwody oświetleniowe – przewód YDYp 3×1,5 mm² 450/750 V zabezpieczane wyłącznikiem o charakterystyce B 10 A
• obwody 3-fazowe – przewód YDYp 5×4 mm² 450/750 V zabezpieczane wyłącznikiem o charakterystyce B 20 A

Jak zmniejszyć rozdzielnicę?

Jeżeli wyłącznik różnicowoprądowy i nadprądowy zabezpieczają tylko jeden obwód warto zastanowić się nad założeniem wyłącznika różnicowo-nadprądowego. Dzięki temu utrzymany zostaje ten sam poziom bezpieczeństwa i można zaoszczędzić miejsce w rozdzielnicy np. zamiast urządzeń zajmujących w rozdzielnicy 3 moduły można zamontować urządzenie które zajmie 1 moduł. W przypadku kilku obwodów rozdzielnica może okazać się znacznie mniejsza.

Poniżej zdjęcia produktów za pomocą których można zrealizować ten sam poziom ochrony.

Proszę nie zwracać uwagi na wartości zabezpieczeń (akurat takie miałem), chodzi o pokazanie idei (wielkość urządzeń).  

	Rozwiązanie oparte o dwa niezależne urządzenia. Wyłącznik różnicowoprądowy RCCB, oraz wyłącznik nadprądowy MCB. W rozdzielnicy zajmują 3 pola.
Rozwiązanie oparte o wyłącznik różnicowo-nadprądowy RCBO. Jest to połączenie w jednym urządzeniu zabezpieczenia różnicowoprądowego i nadprądowego. W rozdzielnicy zajmuje 2 pola.
	Rozwiązanie oparte o wyłącznik różnicowo-nadprądowy RCBO. Jest to połączenie w jednym urządzeniu zabezpieczenia różnicowoprądowego i nadprądowego. W rozdzielnicy zajmuje 1 pole.  Decydując się na zakup tego typu urządzeń należy zwrócić uwagę na rodzaj wyzwalacza. Więcej w artykule: Wyzwalacz różnicowoprądowy – rodzaje

Wymiana instalacji – podsumowanie

Bez względu czy to dom, czy mieszkanie instalacja elektryczna musi zawierać pewne elementy. Artykuł zatytułowany: Ile za elektryka, czyli za co płacisz elektrykowi? został w całości poświęcony tym zagadnieniom.

Na zakończenie (ze względu na zakres wykonywanych u Pana prac) proponuję Panu zapoznanie się z zagadnieniem opisanym w artykule: Łukasz – kiedy potrzebny jest projekt?

Przydać może się również wzór umowy, który jest do pobrania z artykułu: Po co mi umowa? Proponuje również zapoznać się z tym materiałem ponieważ omówione są poszczególne sekcje umowy.

Proszę pamiętać, że powyższe sugestie są tylko wskazaniami, które należy omówić z projektantem.