Jak powinna wyglądać skuteczna ochrona przeciwprzepięciowa?

Czy istnieje skuteczna ochrona przeciwprzepięciowa? Czy ogranicznik przepięć zamontowany w rozdzielnicy i listwa przeciwprzepięciowa przy komputerze jest wystarczającym zabezpieczeniem?

Ile kosztuje skuteczna ochrona przeciwprzepięciowa?

Aby ochrona przeciwprzepięciowa była skuteczna należy wyeliminować nagminnie powielane błędy czyli:

• brak analizy zagrożeń i kompleksowego projektu instalacji wraz z zabezpieczeniami (nie ma dwóch identycznych instalacji, każda jest inna),
• słabej jakości i źle podłączone uziemienie,
• brak koordynacji pomiędzy poszczególnymi ogranicznikami przepięć,
• pozostawienie obwodów bez zabezpieczenia ogranicznikami przepięć,
• źle rozprowadzone kable i przewody (zasilanie i teletechnika np. alarm, monitoring, internet)
• błędy montażowe (złe przekroje przewodów, złe długości przewodów, źle podłączone uziemienie),
• zbyt mały odstęp separacyjny pomiędzy elementami przewodzącymi a instalacja odgromową.

Przytoczone błędy to tylko niewielki fragment popełnianych i opisanych poniżej nieprawidłowości. Część popełnianych błędów wynika z nieprawdziwego twierdzenia, że przepięcia występują tylko na wskutek uderzenia pioruna a ponieważ mało kto z nas zna osobę w której dom uderzył piorun wiec nie ma o czym mówić i szkoda na ten temat wydawać pieniędzy.

Właśnie takie błędne podejście do tematu ochrony przeciwprzepięciowej powoduje, że zainstalowane zabezpieczenia nie zapewniają skutecznej ochrony.

Warto pamiętać, że przepięcia to nie tylko pioruny. To elektrostatyka, to przepięcia łączeniowe i komutacyjne. Przepięcia mogą występować pomiędzy sieciami lub pomiędzy instalacjami np. zasilającą i teletechniczną, czyli domofonem, instalacją alarmową lub internetem (wykonanym w technologii miedzianej), a w szczególnych przypadkach również pomiędzy światłowodem i innymi przewodzącymi częściami innych instalacji.

Z poniższego artykułu dowiesz się:

co to jest i jak powstaje przepięcie. Jak skutecznie zabezpieczać się przed przepięciami. Jakie są najczęściej popełniane błędy i jak ich unikać. Omówimy aktualnie obowiązujące przepisy prawne, Polskie Normy, oraz często pomijane zagadnienie odpowiedzialności instalatora za wykonywaną pracę. Poznasz w jaki sposób wykonywać nowoczesne instalacje odgromowe, dowiesz się jak powstają pioruny, poznasz metody jakie wykorzystują projektanci do stworzenia projektu zewnętrznej instalacji odgromowej, oraz będziesz miał okazję pobrać przykładowy, kompletny projekt LPS zewnętrznego. Poznasz zasady wykonania skutecznej ochrony przeciwprzepięciowej. Zacznę jednak od pokazania tylko jednego zimowego dnia. 17-01-2022 r. był dniem, w którym na terenie Polski odnotowano ponad 25 000 uderzeń piorunów.

Z serii poniższych artykułów dowiesz się, w jaki sposób chronić swój dom lub mieszkanie przez skutkami wyładowania atmosferycznego, które jest jednym z źródeł powstawania przepięć. Na wstępie należy odpowiedzieć na często powtarzające się pytanie:

Dlaczego ogranicznik przepięć zamontowany w rozdzielnicy nie zapewnia skutecznej ochrony przeciwprzepięciowej?

Praktycznie w każdej powstającej instalacji elektrycznej znajduje się ogranicznik przepięć. Kupując nowy komputer, telewizor czy inny drogi sprzęt elektroniczny często dokupuje się listwę przeciwprzepięciową a nawet wykupuje dodatkowe ubezpieczenie od przepięć, ale w praktyce gdy wystąpi duże przepięcie np. odległe lub bezpośrednie uderzenie pioruna, mimo zainstalowanych ograniczników przepięć zdecydowana większość urządzeń elektronicznych zostanie uszkodzona. Dodatkowo niewiele osób zdaje sobie sprawę, że w takim przypadku ubezpieczyciel ma podstawy do odmowy wypłaty odszkodowania (takie przypadki zdarzają się coraz częściej).

Czy zatem zabezpieczenia przeciwprzepięciowe są nieskuteczne?

A może zostały popełnione błędy w doborze lub podłączeniu zabezpieczeń przeciwprzepięciowych?

Odpowiedź na zadane w tytule pytanie „Jak powinna wyglądać skuteczna ochrona przeciwprzepięciowa?” nie jest prosta. Kluczem do zrozumienia zagadnienia skutecznej ochrony przeciwprzepięciowej jest zaakceptowanie dwóch poniższych stwierdzeń:

W instalacji elektrycznej:

• ogranicznik przepięć w rozdzielnicy i kolejny w listwie przeciwprzepięciowej nie zapewnią skutecznej ochrony przeciwprzepięciowej,
• albo stosujemy kompletną ochronę przeciwprzepięciową, albo nie ma sensu w ogóle jej stosować.

Ochrona przeciwprzepięciowa to skomplikowany i mało znany temat, co powoduje, że organizowane bezpłatne szkolenia są dość popularne, tylko czego się na nich można dowiedzieć?

Ochrona przeciwprzepięciowa – co mówią na szkoleniach?

Przez lata, dookoła tematów ochrony odgromowej i przeciwprzepięciowej nagromadziło się sporo „miejskich legend” (aby nie powiedzieć kłamstw), półprawd lub niedopowiedzeń. Jak do tego doszło? W zdecydowanej większości szkolenia prowadzone przez producentów lub szkoleniowców są na skandalicznie niskim poziomie. Często powodem takiego stanu rzeczy jest po prostu chęć sprzedaży swojego produktu i brak odpowiedniej wiedzy ze strony wykładowców (najgorszy jest brak chęci dogłębnego poznania tematu przez osoby przeprowadzające szkolenia).

Jesteś zdziwiony?

Co i dlaczego Cię zaskoczyło?

Bez zbędnych emocji zastanówmy się kim najczęściej jest wykładowca, jak długo pracuje u danego producenta oraz co najważniejsze za co ma płacone?

Czy płacone ma za szkolenie instalatorów i rozwiązywanie ich problemów, czy za sprzedaż swoich produktów? Odpowiedź na zadane pytanie jest kluczowa bo określa jaki interes ma prowadzący szkolenie i w jaki sposób przygotuje się do wykładu? Określa jak bardzo wykładowca chce mówić o trudnych i niewygodnych aspektach racy elektryka?

Podczas szkolenia dowiadujesz się nowych rzeczy, tylko zastanów się kto w razie wypadku poniesie odpowiedzialność (czy prowadzący szkolenie odpowiada za poziom i jakość przekazywanej na szkoleniu wiedzy)? Zobacz jak w świetle prawa postrzegane jest takie „szkolenie”? Czy to prezentacja produktów, spotkanie integracyjne, gościnny występ na nieformalnym spotkaniu? Kto i jaką odpowiedzialność bierze za przekazywaną wiedzę?

W nielicznych znanych mi przypadkach niski poziom „szkolenia” wynikał nie z braku wiedzy u prowadzącego, lecz z ograniczeń czasowych jakie na prowadzącego narzucili organizatorzy. Wspomnę, że wielu producentów ma wydzielone osoby do prowadzenia szkoleń, natomiast cała rzesza przedstawicieli handlowych u tych samych producentów robi prezentacje produktów, które wśród klientów szumnie nazywane są „szkoleniami”. Na temat jakości rozprzestrzenianej w ten sposób wiedzy wolę się nie wypowiadać.

Obecnej sytuacji nie poprawia istniejący w Polsce system kontroli (a raczej jego brak). Polski system szkolnictwa zawodowego również nie pomaga 🙁 W szkołach Zawodowych lub w Technikach branżowych wiedza o ochronie przeciwprzepięciowej i o obowiązującym prawie jest przekazywana na skandalicznie niskim poziomie (kłopot z podstawą programową). Dopiero na studniach poziom wiedzy jest lepszy.

Niezależnie od napotkanych trudności postanowiłem uporządkować ten bałagan i w zakresie skutecznej ochrony odgromowej i przeciwprzepięciowej stworzyć materiał, który kompleksowo traktuje całość zagadnienia z uwzględnieniem obowiązującego prawa i przykładowych rozwiązań. Postawiłem sobie cel, aby powstały poradniki przeznaczone dla praktyków. Poradniki, w których nie tylko jest napisane jak to wykonać, ale wszystko jest wyjaśnione i poparte przykładami.

Ponieważ wiem, że każdy z czytających te słowa ma inny poziom wiedzy oraz inny „bagaż” życiowych doświadczeń uważam, że należy zacząć od ujednolicenia najważniejszych obszarów. W praktyce muszę zacząć od podstaw. W związku z tym napisałem siedem obszernych poradników (materiału jest zbyt dużo na jeden artykuł). Wiedza w nich zawarta tworzy spójną całość i nie powinna być traktowana wybiórczo.

W celu zrozumienia omawianego materiału sugeruję zapoznać się z wszystkimi siedmioma poradnikami, które przed publikacją były merytorycznie konsultowane z ekspertami, m. in. z dr inż. Jarosław Wiater z Politechniki Białostockiej, oraz ekspertami z Dehn Polska (w zakresie ochrony przeciwprzepięciowej) i Elko-Bis (w zakresie ochrony odgromowej i uziemień).

Pamiętaj, wiedza zawarta w poradnikach jest uniwersalna.

Dla ułatwienia po części teoretycznej przedstawiłem praktyczne rozwiązania na konkretnych produktach. Z Twojego punktu widzenia ważne są parametry techniczne, wiec jeśli preferujesz rozwiązania innego producenta, to po zapoznaniu się z poradnikami bez problemu będziesz umiał poruszać się po wszystkich dostępnych na rynku rozwiązaniach. Dlaczego?

Ponieważ po uważnym przeczytaniu poradników będziesz szukać konkretnych, Tobie potrzebnych parametrów technicznych i sam będziesz w stanie ocenić, czy dany produkt nadaje się do Twoich potrzeb. Łatwo zweryfikujesz, czy obsługująca Cię osoba ma wystarczające kompetencje, aby być Twoim doradcą, czy może chce wcisnąć Ci produkt za sprzedaż którego ma większe wynagrodzenie.

Ochrona przeciwprzepięciowa – od czego zacząć?

Od uporządkowania nazewnictwa, które obowiązuje już ponad 10 lat. W skrócie:

• zewnętrzna instalacja odgromowa, zwana również jako LPS zewnętrzny, czyli jest to zewnętrzne urządzenie piorunochronne,
• ograniczniki przepięć, wyrównanie potencjałów, kompatybilność elektromagnetyczna, wchodzą w skład LPS wewnętrznego, czyli są to wewnętrzne urządzenie piorunochronne.

W tym miejscu należy wyjaśnić:

Co to jest LPS?

LPS jest to urządzenie piorunochronne, czyli kompletne urządzenie stosowane do redukcji szkód fizycznych powodowanych wyładowaniami piorunowymi w obiekt, składa się z zewnętrznego i wewnętrznego urządzenia piorunochronnego.

Źródło: PN-EN 62305-1:2011

Ale koniec tego przydługiego wstępu – czas na konkrety!

Patrząc na proces powstawania każdej budowy należałoby zacząć czytanie od uziemień, ale pozwolę sobie zaproponować inną, ciekawszą kolejność i zacząć od artykułu:

Jak dobrać i zamontować ogranicznik przepięć? Poradnik – Zasilanie.

W tym artykule znajdziesz informacje co to jest przepięcie. Opisałem najczęstsze sposoby powstawania przepięć, rodzaje i zasadę działania ograniczników przepięć. Dowiesz się jakie są najczęstsze błędy popełniane przez instalatorów podczas podłączania ograniczników przepięć, skutkujące tym, że ochrona przeciwprzepięciowa jest nieskuteczna.

Wraz z przykładami i uzasadnieniem opisałem jakie skutki dla każdego z nas może mieć błędnie dobrana lub źle zainstalowana ochrona przeciwprzepięciowa. Znajdziesz odpowiedzi na pytania:

• Czy Twoja polisa OC ochroni Cię, jeśli jako wykonawca popełnisz błędy podczas doboru lub instalacji ograniczników przepięć?
• Czy mimo zawartego w polisie ubezpieczeniowej zapisu „od przepięć”, ubezpieczyciel ma prawo odmówić wypłaty odszkodowania, jeśli przepięcie uszkodzi sprzęt w Twoim domu?
• Jeśli na wskutek przepięcia straciłeś dane z dysku komputera, to czy ubezpieczyciel wypłacając odszkodowanie za zniszczony sprzęt pokryje koszt odzyskania danych z uszkodzonego dysku?
• Jeśli w pożarze spowodowanym zwarciem w instalacji elektrycznej spali się dom, to czy błędnie dobrane, lub źle podłączone ograniczniki przepięć mogą być powodem odmowy wypłaty odszkodowania?

Rozważając koszty montażu instalacji przeciwprzepięciowej, zastanów się jaką wartość mają dla Ciebie prywatne zdjęcia, kontakty, maile i inne dokumenty przechowywane w Twoim komputerze lub w telefonie? Na końcu artykułu odpowiedziałem na pytanie, ile trzeba zapłacić za dobry ogranicznik przepięć?

Zapoznaj się z artykułem >>

Czy informacje zawarte w artykule: Jak dobrać i zamontować ogranicznik przepięć? Poradnik – Zasilanie, Cię zaskoczyły? Pewnie pojawiło się sporo wątpliwości i dodatkowych pytań. Wiele rzeczy stanie się jasnych po zapoznaniu się z drugą częścią poradnika zatytułowaną:

Zabezpieczenie przeciwprzepięciowe teletechniki, czyli: anten, kamer, LAN itd.

Po przeczytaniu tego artykułu dowiesz się, jak wykonać skuteczną i kompleksową ochronę przeciwprzepięciową. W artykule poruszyłem bardzo niewygodne dla wielu osób tematy, o których bardzo rzadko się mówi. Ciekawe z jakiego powodu? Znajdziesz przykłady w jaki sposób zapewnić skuteczną ochronę przeciwprzepięciową Twojego telewizora, komputera, domowego lub firmowego NAS, monitoringu, lub systemu alarmowego. W artykule poruszyłem również tematy, których większość osób nawet nie łączy z ochroną przeciwprzepięciową np. ogrodzenie Twojego domu.

Załóżmy, że w ogrodzeniu masz zainstalowany wideodomofon i elektrycznie otwieraną bramę wjazdową (to elementy teletechniki). Czy materiał z jakiego masz wykonany płot (np. drewniany lub metalowy), ma wpływ na sposób wykonania ochrony przeciwprzepięciowej? I czy metalowy płot należy podłączyć do uziemienia? Odpowiedź na to i inne pytania znajdziesz w omawianym artykule. Znajdziesz tu również (podobnie jak w poradniku dotyczącym zasilania), najczęściej popełniane przez instalatorów błędy, aktualnie obowiązujące w Polsce Polskie Normy oraz odpowiedź na pytanie, czy stosowanie teletechnicznych ograniczników przepięć jest obowiązkowe?

Przejdź do artykułu >>

Teraz już wiesz, że nawet najlepsze ograniczniki przepięć, nie zapewnią skutecznej ochrony przeciwprzepięciowej jeśli będą źle poprowadzone kable i przewody, oraz jeśli będzie źle wykonane uziemienie. Powstaje zatem pytanie:

Jak zrobić uziemienie?

Po przeczytaniu dwóch wyżej przywołanych artykułów, domyślasz się, że poprawne wykonanie uziemienia nie jest takie proste jak mogłoby się wydawać. Okazuje się, że często bagatelizowany i robiony na „szybko” temat uziemienia jest jednym z najważniejszych elementów skutecznej ochrony odgromowej, przeciwprzepięciowej i przeciwporażeniowej.

Z poniższego artykułu dowiesz się:

• jak wykonać uziom fundamentowy, aby fundament nie został uszkodzony podczas rozpraszania prądów piorunowych.
• Czy wykonując uziemienie, należy uwzględniać tylko rezystancję poniżej 10 Ω, czy również masz obowiązek uzyskać rozłożenie napięć dotykowych i krokowych do poziomu napięć rażeniowych długotrwale dopuszczalnych?
• Czy odległość wbijania kolejnej szpilki ma znaczenie dla wartości uziemienia?
• Czy wykonując pomiary rezystancji uziemienia nadal można korzystać z współczynnika korekcyjnego?

Przejdź do artykułu >>

Zapewne po przeczytaniu artykułów o ochronie przeciwprzepięciowej i uziemieniu potrafisz odpowiedzieć na pytanie:

Dlaczego piorun wprowadza się celowo do szyny wyrównania potencjałów?

Poniższy artykuł powstał na podstawie pytania jakie otrzymałem od jednego z czytelników. Mimo dużej wiedzy jaką już posiadasz, proponuję zapoznać się z poniższym opracowaniem. W artykule tym, w prosty sposób wyjaśniłem w jaki sposób rozmawiać z inwestorem i jak wytłumaczyć dlaczego uziemienie piorunochronu należy połączyć z szyną wyrównania potencjałów.

Dla wielu osób takie działanie wydaje się nieracjonalne. Przecież w przypadku uderzenia pioruna w instalację odgromową piorun przedostanie się do innych instalacji połączonych z szyną wyrównania potencjałów a więc dostanie się na metalowe rury, przejdzie do rozdzielnicy elektrycznej itd.

Dlaczego piorun, który wzbudza lęk i przed którym należy się chronić wprowadza się celowo do szyny wyrównania potencjałów?

Przejdź do artykułu >> 

Teraz już masz pewność, że gdy budynek jest wyposażony w zewnętrzną instalację odgromową i jeśli ochrona przeciwprzepięciowa ma być skuteczna, to zewnętrzna instalacja odgromowa musi być właściwie wykonana i połączona z systemem wyrównania potencjałów oraz rozmieszczona z uwzględnieniem elementów budynku (np. kominy) i instalacjami umieszczonymi na dachu lub ścianach (np. klimatyzatory, anteny itp.). Więcej w tym temacie znajdziesz w niżej omawianym artykule. Zapoznaj się z poradnikiem:

Instalacja odgromowa – jak prawidłowo wykonać?

Panuje fałszywe przekonanie, że instalacja odgromowa to trochę drutu, bednarki oraz uchwyty którymi druty przymocowane są do ścian i dachu. Co trudnego w wykonaniu takiej instalacji? Przecież każdy, kto nie ma lęku wysokości może taką instalację wykonać, do tego nie potrzeba specjalistycznej wiedzy. Czy po przeczytaniu czterech omówionych już artykułów również uważasz, że prawidłowe wykonanie instalacji odgromowej jest proste?

Z poniższego artykułu dowiesz się czterech najważniejszych rzeczy:

• w jaki sposób wyznacza się strefy ochronne,
• jakie konsekwencje może mieć nawet niewielkie przesunięcie chociaż jednego zwodu pionowego lub przewodu odprowadzającego.
• Czy jeden zwód pionowy (lub inny element zewnętrznej instalacji odgromowej) na tym samym budynku może wyznaczać różne strefy ochronne?
• Co to jest odstęp izolacyjny? W jaki sposób można go zmniejszyć i czy jest się czym przejmować?

Poznasz również aktualnie obowiązujące Polskie Normy, oraz inne akty prawne.

Przejdź do artykułu >>

W omawianych artykułach dość często pojawia się odwołanie do projektów, tylko czy każdy z nas mówiąc projekt ma na myśli tak samo wykonaną dokumentację? Do tej pory pisałem o projektach:

• instalacji elektrycznej i teletechnicznej zawierający ochronę przeciwprzepięciową z uwzględnieniem tras prowadzenia kabli i przewodów,
• uziemienia z uwzględnieniem rozkładu rażeniowych długotrwale dopuszczalnych napięć krokowych i dotykowych,
• systemu wyrównania potencjałów,
• zewnętrznej instalacji odgromowej.

Obejrzyjmy przykładowy projekt zamieszczony do pobrania w kolejnym artykule zatytułowanym:

Z czego wykonać instalację odgromową?

Projekt zewnętrznej instalacji odgromowej w postaci dwóch plików do pobrania znajdziesz na początku artykułu (pobierz i obejrzyj dwa pliki, które tworzą kompletny projekt zewnętrznej instalacji odgromowej). Czy w dotychczasowej swojej pracy spotkałeś się z tak wykonanym projektem? Czy teraz rysunki rozmieszczenia zewnętrznej instalacji odgromowej, które są dołączone do „projektów domków jednorodzinnych” nazwiesz mianem projektów?

Skoro zewnętrzna instalacja odgromowa jest uważana za stosunkowo prostą (wiec i prosty jest projekt), to czy z Twoją obecną wiedzą sam potrafisz wykonać skuteczną ochronę przeciwprzepięciową i dobrze wykonaną instalację odgromową?

Jak się pewnie domyślasz wśród produktów, które możesz użyć do wykonania zewnętrznej instalacji odgromowej również czai się wiele „niespodzianek”, które mogą doprowadzić instalatora do poważnych kłopotów. Zapoznaj się z poniższym materiałem. Opisałem w nim wymogami jakie stawiane są przed produktami z których wykonana jest zewnętrzna instalacja odgromowa. Sprawdź, czy kupowane przez Ciebie produkty spełniają minimalne wymagania, i w razie wypadku zapewnią Ci ochronę z Twojej polisy OC?

Przejdź do artykułu >>

Jeśli uważnie przeczytałeś wszystkie przytoczone powyżej artykuły to masz już dużą wiedzę w temacie skutecznej ochrony odgromowej i przeciwprzepięciowej. Mimo wszystko mam świadomość, że rozmowa z potencjalnym inwestorem może być bardzo trudna (sam wielokrotnie prowadzę rozmowy z inwestorami). Zachęcam do zapoznania się z poniższym i najnudniejszym artykułem:

Instalacja elektryczna, a ubezpieczenie domu?

który dostarczy Ci unikalnych argumentów do rozmowy. Nic tak nie działa na inwestora jak uświadomienie mu, że mimo posiadanej polisy ubezpieczeniowej wypłata ubezpieczenia nie jest pewna. Ty nic nie robisz, Ty tylko pokazujesz inwestorowi, że wykonując instalacje zgodną z przepisami działasz w jego interesie.

Jednak najważniejsze jest, że po zapoznaniu się z poniższym artykułem nauczysz się czytać dokumenty pisane w trudnym prawniczym stylu.

Jak to możliwe?

Na przykładzie dokumentacji największego polskiego ubezpieczyciela przytoczyłem oryginalne zapisy z OWU, po czym omówiłem przykłady co kryje się pod pozornie niewinnymi zapisami. Umiejętność czytania i analizowania dokumentów pisanych przez prawników przyda Ci się w życiu prywatnym i zawodowym.

Przejdź do artykułu >>

Jeśli przeczytane materiały uważasz za wartościowe, które mogą Ci pomóc w pozyskiwaniu nowych zleceń to polecam Twojej uwadze zbiór poradników dedykowanych inwestorom. Wiem, że czas elektryka jest cenny, a inwestor oczekuje bezpłatnego doradztwa. Zobacz, może przekazanie inwestorowi linku do poniższego poradnika będzie dla Ciebie korzystne? 

Budowa domu – instalacja elektryczna – PORADNIK

Poniższy artykuł jest zbiorem tematów związanych z szeroko pojętą instalacją elektryczną i teletechniczną. Są to materiały pisane dla „laika”, czyli dla osoby, która nie zna się na elektryce, ale chce mieć dobrze wykonaną instalacje, lub zastanawia się o czym jeszcze powinna pamiętać?

Przejdź do poradników >>