Wg słów elektryka, skoro nie będzie odgromówki to rezystancja uziemienia nie ma znaczenia i może wynieść nawet kilkaset omów…
Pytanie
Mam zagadkę z uziemieniem i instalacją odgromową w domu, który buduję.
Sprawa wygląda tak, że uziom fundamentowy nie został wykonany i już byłem przygotowany na większe wydatki związane z uziemieniem otokowym (teren piaszczysty, bardzo trudno uzyskać wynik poniżej 10 omów), gdy przyszedł elektryk i powiedział, że nie będzie potrzebne. Ani otokowe, ani odgromówka…
Trochę zgłupiałem, ale wyjaśnił, że biorąc pod uwagę lokalizację i sąsiednie zabudowania nie ma sensu robić instalacji odgromowej.
Sprawdziłem to w programie GromExpert, który to potwierdził.
I teraz, wg słów elektryka, skoro nie będzie odgromówki to rezystancja uziemienia nie ma znaczenia i może wynieść nawet kilkaset omów, więc on wbije tylko jeden uziom i do niego podepnie uziemienie ochronne mojego domu.
Ma rację, czy wygonić go z budowy i szukać kogoś kompetentnego?
Z góry dziękuję za pomoc
Pozdrawiam, Sławek
Odpowiedź
Uprawnienia
Czy Pan, lub elektryk posiadacie uprawnienia w zakresie projektowania instalacji elektrycznych?
Instalacje elektryczną i instalację odgromową należy wykonywać według projektu wykonanego przez osobę z odpowiednimi uprawnieniami, co jest w Pana interesie chociażby w kontekście ubezpieczenia.
Temat projektu poruszałem już w kilku artykułach. Proponuje zapoznać się z artykułem: Łukasz – kiedy potrzebny jest projekt?
Oceny, czy należy zainstalować LPS zewnętrzny powinna dokonać osoba z odpowiednimi uprawnieniami i wiedzą praktyczną. Program może być tylko pomocą dla projektanta, aby przyspieszyć mu obliczenia.
Chodzi o to, aby w przyszłości gdyby w Pana budynek uderzył piorun, ubezpieczyciel wypłacił Panu odszkodowanie, a nie szukał kruczków do odmowy wypłaty odszkodowania.
Na przykładach, zagadnienie to opisałem w poniższym artykule:
Maksymalna rezystancja uziemienia
Pytanie odnośnie maksymalnej wartości rezystancji uziemienia, gdy na budynku nie ma instalacji odgromowej pojawia się dość często, i warto wyjaśnić jaką drogą dojść do właściwej odpowiedzi.
Zacznę od przytoczenia definicji „instalacji odgromowej”:
LPS – urządzenie piorunochronne.
Kompletne urządzenie stosowane do redukcji szkód fizycznych powodowanych wyładowaniami piorunowymi w obiekt, składa się z zewnętrznego i wewnętrznego urządzenia piorunochronnego.
Podstawa: PN-EN 62305-1:2011
W uproszczeniu kompletny LPS składa się z:
- zewnętrznego urządzenia piorunochronnego – to zewnętrzny LPS czyli, instalacja odgromowa.
- wewnętrznego urządzenia piorunochronnego – to wewnętrzny LPS w skład którego wchodzą:
- ochrona przeciwprzepięciowa (zarówno zasilanie jak i teletechnika)
- wyrównanie potencjałów
- ochrona przed impulsem elektromagnetycznym
Jeśli dla LPS (instalacji odgromowej), norma PN-EN 62305-3:2011, określa maksymalną wartość rezystancji nie większą niż 10 Ω, a jak wynika z wyżej przytoczonych przykładów ograniczniki przepięć są częścią LPS, i obowiązek ich stosowania narzuca Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1422 i z 2017 r. poz. 2285). Rozdział 8 Instalacja elektryczna. § 180 i § 183. 1. pkt 10.
Jaka rezystancja uziemienia gdy na budynku nie ma instalacji odgromowej?
Mniejsza od 10 Ω, chyba że:
Wyjątkiem jest grunt skalisty, w którym rezystancja może być większa niż 10 Ω, ALE MUSI być spełniony warunek dodatkowy, czyli napięcie dotykowe i napięcie krokowe musi być niższe od maksymalnej dopuszczalnej wartości napięcia dotykowego.
(Ru > 10 Ω) + (Ud i Uk < UL)
Źródło: Jak zrobić uziemienie?
Niezależnie od powyższego wywodu, z pytaniem o maksymalną rezystancję uziemienia zwróciłem się do producentów ograniczników przepięć.
W odpowiedzi powołali się na tą samą normę i również podali jako wartość maksymalną 10 Ω.
Jak uzyskać tak niską rezystancje uziemienia na gruncie piaszczystym?
Możliwości jest kilka.
Można stosować bardzo rozbudowane uziemiania typu B, albo uziemienia typu A, które można pogrążyć na duże głębokości. Eksperci podają, że zmniejszanie rezystancji poprzez zagłębianie kolejnych części uziomu jest możliwe do głębokości około 60 m.
Można również łączyć uziemienia typu A, z uziemieniami tupu B, lecz aby zminimalizować koszty i zoptymalizować sposób wykonania uziemienia warto zacząć od wykonania pomiaru rezystywności gruntu. Wyniki takiego pomiaru znacznie ułatwi wybranie optymalnego rozwiązania 😉
Zagadnienie opisałem w poniższym materiale:
Odpowiedź od Pana Sławka
Ja nie mam takich uprawnień, a elektryk nie wiem czy je posiada. Na pewno ma uprawnienia na odbiór instalacji.
On pracuje w PGE i ma duże doświadczenie w zawodzie.
Czy jest jakaś zależność między wartością rezystancji uziemienia ochronnego, a instalacją LPS?
Jestem pewny, że na jednym uziomie pomiar pokaże kilkaset (może nawet 600-700) omów.
Odpowiedź
Praca w PGE o niczym nie świadczy (są różne stanowiska).
Rutyna zabija.
Jeśli jakieś rozwiązanie było zamontowane 100 razy, to o czym to świadczy?
Montujący może mieć duże doświadczenie w montażu tego rozwiązania, lecz nie wiadomo czy w 99 przypadkach dane rozwiązanie nie zostało błędnie dobrane do potrzeb i warunków jakie w danej lokalizacji panują.
Pokażę na przykładzie kilku wyłączników nadprądowych tego samego producenta (wszystkie 1P B 16 A).
W Pana przypadku który, i dlaczego powinien zostać zamontowany?
 |
 |
Niewielu instalatorów będzie umiało wskazać różnice pomiędzy przytoczonymi wyłącznikami nadprądowymi, powiedzieć który i gdzie powinien być użyty.
Większość elektryków kieruje się zasadą CCC, weźmie i zamontuje ten produkt, który akurat jest w sklepie nie zastanawiając się czym dane produkty się różnią. W razie wypadku nikt nie będzie pytał o doświadczenie instalatora, lecz o uprawnienia i na jakiej podstawie dokonał takiego wyboru (poproszą o uzasadnienie – najczęściej obliczenia lub założenia uzasadniające wybór).
Zagadnienia związane z uziemieniem ochronnym (przeciwporażeniowym), a uziemieniem odgromowym (zewnętrzna instalacja odgromowa oraz ograniczniki przepięć) są ze sobą mocno powiązane i wzajemnie się przenikają. Ponieważ rozmawiamy o domku jednorodzinnym, w którym są ograniczniki przepięć, rezystancja musi być mniejsza niż 10 Ω (wyjątek przywołane grunty skaliste).
Więc w uproszczeniu, instalacja LPS jest podłączona poprzez uziemienie do szyny wyrównania potencjałów, do której podłączone są ograniczniki przepięć, przewód ochronny PE i połączenia wyrównawcze. Więc przewód PE, który pełni ważną funkcję w ochronie przeciwpoważeniowej w szynie wyrównania potencjałów łączy się z ogranicznikiem przepięć (zagadnienia wzajemnie się przenikają).
Tak jak napisane jest w artykule, jeśli wartość rezystancji uziemienia jest większa niż 10 Ohm, należy uporać się z napięciami dotykowymi i krokowymi, które w niektórych sytuacjach mogą wystąpić.
O ile wykonanie uziemienia o właściwej rezystancji jest stosunkowo proste, to zagadnieniem właściwego rozkładu napięć powinien zając się projektant specjalizujący się w projektowaniu systemów uziemień.
W artykule, (do którego link podsyłałem Panu) jest na ten temat więcej napisane i pokazane jak można łączyć ze sobą kilka uziomów typu A (szpilek), z których każdy można pogrążać np. na 12 metrów (o ile ma to sens na podstawie pomiarów rezystywności gruntu).
Warto sprawdzić jakie inne obiekty znajdują się na Pana działce?
Może w pobliżu jest studnia z metalową rurą, którą może Pan również podłączyć do uziemienia (szczegóły w poniższym artykule).
Pan komentarz
8 kwietnia 2021 o 16:45
Witam. Temat wielokrotnie poruszany na forach przez elektryków. Wartość poniżej 10 omów jest obowiązkowa w przypadku piorunochronu. Ta z kolei jest obowiązkowa w określonych przypadkach. W przypadku ochronników przepięć dawniej podawano wartość poniżej 5 omów ale ostatecznie udowodniono na forach że te warunek nie jest konieczny. Dla ochrony przed porażeniem w układzie zasilania TN wartość naszego uziomu nie ma znaczenia chociaż może mieć znaczenie dla zmniejszenia skutków przerwania ciągłości żyły PEN zwłaszcza w liniach napowietrznych w dodatku składających się z pojedynczych linek . W przypadku ochrony przed porażeniem w układzie zasilania TT wartość rezystancji uziomu może mieć znaczenie i warto walczyć o jak najmniejszą wartość. Tutaj podstawę SWZ stanowią RCD łączone szeregowo ze względu na ich zawodność (czyli wszystkie obwody zabezpieczone RCD lub RCBO plus RCD selektywna na całość). Jednak warto żeby wyłączniki nadmiarowo prądowe stanowiły rezerwę nawet jeżeli miałyby wyłączyć obwód w ciągu 5 sekund. A do tego jest potrzebny odpowiedni uziom. Tutaj też należy pamiętać o stabilności uziomu w czasie . Najlepsze w tym wypadku są uziomy fundamentowe i palowe. Po za tym ze względu na dobrą praktykę jeżeli już robimy uziom przyjmuje się że wartość jego rezystancji nie powinna przekraczać 100 omów.
Piotr Bibik
8 kwietnia 2021 o 20:17
Proszę o podanie źródeł, na bazie których podaje Pan maksymalną wartość rezystancji jako 100 Ω?
kris
20 października 2021 o 09:23
Większej bzdury nie czytałem. Według Tablicy 7 normy PN EN-62305 -3 . Wymagana jest długość uziemienia a nie jego rezystancja. Dobieramy długość uziemienia do rezystywności gruntu. 10 Om jest wspomniane jako warunek skrócenia długości uziemienia a nie jako warunek konieczny :). Wymógł jest tylko i wyłącznie geometryczny. Wiec norma dopuszcza uziom o dużej rezystancji .
Pan komentarz
9 kwietnia 2021 o 12:28
Przepraszam w poprzednim poście powinienem się podpisać Pan komentarz a nie Pan komentator.
Pan Komentarz
9 kwietnia 2021 o 13:13
Witam. Napisałem dobra praktyka. W przepisach tego niema. Tę wartość podał jeden z elektryków o bardzo dużym doświadczeniu i wiedzy. Proszę zauważyć że uziomy są różne i w zależności od podłoża , pory roku, warunków glebowych wartość rezystancji może się zmieniać . Jako w miarę stabilne uznaje się uziomy fundamentowe i uziomy z pali fundamentowych powyżej 10 metrów. O tym akurat pisał doktor Musiał w swoich opracowaniach. SWZ często elektrycy liczą dzieląc 230 volt. Moim zdaniem należy brać pod uwagę spadek napięcia w przypadku np awarii które może być nadal na tyle duże że ciągle niebezpieczne. Z tabeli dla TT wynika że w przypadku napięcia od 50 volt wyłączenie powinno nastąpić w ciągu 0,3 sekundy. W dodatku żeby różnicówka się zmieściła w maksymalnym czasie wyłączenia 0,3 sekundy trzeba prąd przy którym nastąpi wyłączenie mnożyć razy dwa. Czyli dla różnicówki 30 miliamperów będzie to 60 miliamperów. Niektóre obwody zwłaszcza o dużej mocy przyłączane na stałe poza łazienką być może będą zabezpieczone RCD 100 miliamperów. Więc tutaj trzeba przyjąć 200 miliamperów. Więc jeżeli dobrze liczę SWZ 50 volt dzielone przez 0.2 ampera wychodzi 250. Czyli taką minimalną wartość rezystancji powinien mieć nasz uziom. Jednak dochodzi jego stabilność parametrów w czasie a ta jak wynika z opracowań dr Musiała tylko w przypadku uziomów z pali fundamentowych powyżej 10 metrów i uziomów fundamentowych jest w miarę niezmienna (wahania rezystancji uziemienia uziomu wynoszą maksymalnie 30 procent).Podaję cytat z opracowania dr Musiała na temat uziomów fundamentowych :
” Pod fundamentem występują dość stabilne wartości zarówno temperatury jak i wilgotności, grunt tam nie wysycha w okresie upałów, jak to się dzieje w terenie odkrytym, nie zamarza też zimą, bo fundament zwykle stoi poniżej poziomu przemarzania gruntu. Fundament o większych rozmiarach wprowadza efekt bezwładności, stabilizuje temperaturę i wilgotność otaczającego gruntu.
Te czynniki sprawiają, że rok lub dwa po budowie, po ustabilizowaniu się stosunków cieplnych
i wodnych w gruncie, w przedziale roku odchylenia wartości rezystancji uziemienia uziomu fundamentowego od wartości średniej nie przekraczają:
±30% w budynku niepodpiwniczonym,
±15% w budynku podpiwniczonym (o jednej lub dwóch kondygnacjach podziemnych),
±5% w budynku z uziomem w postaci pali fundamentowych o długości co najmniej 10 m.” Inne uziomy są gorsze niż uziom fundamentowy więc tam „zapas” musi być dużo większy. Więc widać że te 100 omów ma swoje podstawy.
Piotr Bibik
9 kwietnia 2021 o 14:41
Wracamy do podstaw, czyli założeń.
Jeśli nic się nigdy nie stanie, nikt o wartość tej rezystancji pytał nie będzie.
Lecz jeśli zdarzy się wypadek, a uziemienie było wykonane w sposób jaki opisałem i na bazie aktualnych Polskich Norm, wówczas tłumaczą się np. przed sądem, w uzasadnieniu wartości rezystancji poniżej 10 Ω, podaje się numer Polskiej Normy według której zostało wykonane dane uziemienie. Takie postępowanie to bezpieczeństwo wykonawcy.
A w jaki sposób Pan przed prawnikami i ekspertami wybroni rezystancję uziemienia poniżej 100 Ω?
Zresztą to nie musi być prawnik, może zajść potrzeba tłumaczenia się przed ubezpieczycielem, który odmówi wypłaty odszkodowania. Polecam lekturę artykułu Instalacja elektryczna, a ubezpieczenie domu?
Odnośnie pomiarów rezystancji uziemienia i niezmienności wartości rezystancji w zależności od warunków atmosferycznych.
Polska Norma PN-EN 62305-3:2011 podaje „mierzyć w różnych okresach pogodowych”.
Instalatorzy dokonując pomiar stosują współczynnik korekcyjny, ale powszechnie stosowana tabelka współczynnika korekcyjnego pojawia się w latach sześćdziesiątych, w publikacjach prof. Wołkowińskiego. Nie udało mi się ustalić aktu prawnego, który kiedykolwiek wprowadził omawianą tabelę jako obowiązującą.
Więcej w artykule: Jak zrobić uziemienie? W rozdziale Pomiary … uziemienia – kilka zagadnień
Pan komentarz
9 kwietnia 2021 o 16:07
Oczywiście jeżeli jest piorunochron to 10 omów jest wymagane. Ale piorunochron nie jest obowiązkowy w każdej sytuacji. Co do ochronników przepięć wielokrotnie podawano wartość 5 omów zresztą przy ochronie przeciwporażeniowej często podawano wartość 30 omów. Ostatecznie wiele osób na forach nie było w stanie udowodnić że taki obowiązek istnieje jeżeli nie ma piorunochronu i podobno nawet producenci nie podają obecnie tej wartości 5 omów. Ponadto ochronnik np. w rozdzielnicy łączymy z szyną PEN lub PE a ta w przypadku TN ma wartości rezystancji znacznie niższe od uziomu który jesteśmy w stanie sami wykonać. Jeżeli też dobrze pamiętam podważano też zasadność stosowania przepięciówek w przypadku stosowania długich prowadzonych kablami w ziemi linii zasilających choć tu pewien nie jestem. W ogóle ochrona od przepięć to bardziej skomplikowana sprawa. Dla przykładu zwiększamy zagrożenie prowadząc przewody instalacji elektrycznej czy sygnałowych w taki sposób że tworzą dużą pętlę. Jest to nagminne np w mieszkaniach gdzie instalacja elektryczna jest prowadzona górą a instalacja sygnałowa peszlem pod wylewką. Te 100 omów ma oznaczać w miarę stabilny uziom ale oczywiście im mniej tym lepiej. Dodaję link do tematu z forum gdzie elektrycy poruszają ten temat https://www.elektroda.pl/rtvforum/topic3708114.html#18790525 i cytat jednego z użytkowników w odpowiedzi na post drugiego użytkownika :
” Te 10 omów nie jest żadną magiczną liczbą, bo dotyczy ona ochrony odgromowej.
Problemem jest to, że niektórzy stawiają znak równości pomiędzy parametrami instalacji odgromowej a ochroną przed przepięciami.
Co zaś się tyczy rezystancji uziemienia szyny wyrównawczej/uziemiającej to przewertuj arkusz 5-54 w którym również żadnych wymaganych wartości rezystancji uziemień nie znajdziesz, ale jego znajomość na pewno dużo w głowie rozjaśni.”
Co do prawa też niestety różnie bywa. Chociażby obowiązek uziemiania kranów czy grzejników na nieprzewodzących rurociągach istniejący przez wiele lat a wprowadzających zagrożenie dla użytkownika. Oczywiście prawo i szacunek dla niego jest ważnym elementem naszego życia. Na koniec dodaję link do artykułu o wyładowaniach atmosferycznych https://budujemydom.pl/instalacje/instalacja-odgromowa/a/23266-skutki-wyladowan-atmosferycznych. Pozdrawiam.
Mirsosław Nocoń
18 maja 2023 o 18:29
Elektryk, który powiedział, że jak nie ma odgromówki to wartość rezystancji nie ma znaczenia???!!! A co z ochroną przeciwporażeniową i uziemieniem PEN. A poza tym powinien najpierw sprawdzić system sieci – w TT to nieraz i 1 om jest za dużo. Trzeba policzyć. Tragedia ,zę elektryk takie bzdury gada. To może wcale nie uziemić punktu rozdziału PEN, ciekawe co się wtedy stanie jak sie zero na sieci upali?
Darek
27 sierpnia 2024 o 16:12
No właśnie, co się stanie jak się PEN na sieci zasilające osiedle domków upali, a tylko mnie udało się wykonać uziom PEN-u o wartości 0,1 Ohma, nikt nawet nie zauważy awarii do momentu upalenia mojego przyłącza które ma 10 mm2.
Piotr Bibik
13 września 2024 o 17:42
Zagadnienia związane z sieciami zasilającymi to osobna grupa zagadnień której teraz szczegółowo nie będę opisywał. Rozumiem że rozmawiamy o układzie TN-C i wówczas przewód PEN powinien być wielokrotnie uziemiony np. w każdym złączu. W takiej sytuacji zgodnie z prawem Kirchofa prądy będą się rozpływać i odpowiednio dzielić w zależności jaką drogą płyną ale to temat na obszerne opracowanie a nie krótką odpowiedź. W tym zakresie odeślę do opracowania elektro.info.pl:
Wymagania dotyczące uziemiania w sieciach elektroenergetycznych niskiego napięcia zostały określone w normie N SEP-E 001 Sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia. Ochrona przeciwporażeniowa. Zgodnie z ww. normą w obrębie koła o średnicy 200 m, zakreślonego dowolnie dookoła miejsca instalacji każdej stacji transformatorowej SN/nn lub instalacji generatora nn, rezystancja wypadkowa uziemień o rezystancji RB ≤ 30 Ω połączonych ze sobą, które znalazły się w tym kole, nie może przekraczać 5 Ω.
Źródło: https://www.elektro.info.pl/artykul/instalacje-elektroenergetyczne/150755,uziemianie-w-liniach-elektroenergetycznych-nn