Jaka różnicówka do domu, lub mieszkania?

Czy różnicówka AC stosowana w mieszkaniu jest bezpieczna, czy może powinno się zakupić różnicówkę typ A?

Pytanie

Panie Piotrze. Jestem właśnie po lekturze Pana artykułów i chciałem na początku bardzo podziękować za to, że przygotowuje je Pan w tak przystępny sposób, to jest dokładnie to, czego potrzebowałem!

Jestem w trakcie modernizacji instalacji elektrycznej w mieszkaniu. Idąc za Pana radami zamierzam zwiększyć ilość obwodów, tak by urządzenia bardziej „prądożerne” miały osobne wyłączniki nadprądowe.

Bardzo zaintrygowała mnie część o wyłącznikach różnicowoprądowych i stosowaniu ilości większej niż jeden – brzmi to bardzo przekonująco i logicznie. Nie wspomniał Pan natomiast nic o klasach samych wyłączników. Czy stosowanie AC w mieszkaniu jest bezpieczne, czy powinienem zakupić typ A?

To co mnie najbardziej zastanawia to czy w jednofazowej instalacji mieszkaniowej ogranicznik przepięć powinien być 2P jak różnicówka? Bo widzę, że są od 1P do 4P.

I podobnie z rozłącznikiem 3P mimo wszystko przy jednej fazie?

Z góry bardzo dziękuję za pomoc.
Pozdrawiam
X

Odpowiedź

Zadał Pan kila ciekawych pytań, które podzielę tematycznie.

Jaka różnicówka?

Warto stosować więcej wyłączników różnicowoprądowych ponieważ są to urządzenia dość czułe i jeśli zadziałają (najczęściej zasadnie, ale zdarza się że się uszkodzą) to wyłączają napięcie w całym obwodzie a jeśli cały dom jest na jednej „różnicówce” to wyłączą napięcie w całym domu. Najczęściej występuje „złośliwość rzeczy martwych” i wyłączenie zasilania następuje wówczas, gdy jest ono najbardziej potrzebne np. gdy jest ciemno i akurat nie możemy znaleźć latarki 😉 Jeśli różnicówka zadziała zasadnie, wówczas umożliwi ponowne załączenie dopiero po usunięciu usterki, która powoduje upływność prądu i wyzwalanie różnicówki. Ale jeśli wyłączenie nastąpiło na skutek uszkodzenia różnicówki, wówczas jedynym rozwiązaniem jest wymiana wadliwego urządzenia na nowe, lub (co nie jest bezpieczne i nie należy tego robić) usunięcie i pominięcie wadliwego zabezpieczenia z naszego obwodu, ale wówczas obwód i osoby, lub zwierzęta, które mają styczność z urządzeniami nie mają uzupełniającej ochrony przeciwporażeniowej (uzupełniającej ponieważ podstawową ochronę stanowi izolacja). W związku z tym na etapie planowania i wykonywania instalacji elektrycznej warto rozdzielić obwody tak, aby np. oświetlenie było podzielone na kilka zabezpieczeń. Wówczas, gdy różnicówka wyłączy np. pokoje to ciągi komunikacyjne mają oświetlenie itd. Warto również wydzielić ważne dla nas urządzenia np. alarm, lodówka, lub pompa ciepła na osobne zabezpieczenie rożnicowoprądowe.

W pytaniu poruszył Pan zagadnienie typów wyłączników różnicowoprądowych (określenie klasa nie jest w tym przypadku poprawne). Proszę przeanalizować poniższe zestawienie. ​​

Pokazane są ty tylko wybrane typy wyłączników różnicowoprądowych. Należy podkreślić, że nie ma czegoś takiego jak różnicówka (wyłącznik różnicowoprądowy) do domu, lub mieszkania. Typ wyłącznika różnicowoprądowego dobiera się w zależności od charakterystyki obciążenia więc w praktyce w budownictwie mieszkaniowym ze względu na powszechną elektronikę np. zasilacze impulsowe wyłączniki różnicowoprądowe typu AC od lat nie powinny być stosowane (niestety ze względu na niską cenę i brak świadomości zagrożenia zarówno ze strony elektryków jak i inwestorów – temat wyjaśniłem w artykule Inteligentny budynek, ile kosztuje?).

W bardzo dużym uproszczeniu obecnie nawet w mieszkaniu o przeciętnym standardzie wyposażenia ze względu na zasilacze impulsowe umieszczone praktycznie w większości zasilanych z sieci urządzeń należy stosować wyłączniki różnicowoprądowe lub różnicowo-nadprądowe:

• typ A – jako podstawowy aparat zabezpieczający dany obwód, pod warunkiem, że w tym obwodzie nie ma przemienników częstotliwości.
• typ B – jeśli w instalacji mamy podłączone falowniki, czyli przemienniki częstotliwości jakie są obecnie montowane w pralkach (wszelkie pralki i suszarki, które reklamowane są z silnikami bezszczotkowymi), klimatyzatorach, suszarkach, rekuperatorach, płytach indukcyjnych, falownikach fotowoltaiki, magazynach energii, lub stacjach ładowania samochodów elektrycznych, chyba, że w niektórych rozwiązaniach producent zastosował w urządzeniu odpowiednie zabezpieczenia i wówczas zaleca ochronę tego obwodu za pomocą wyłącznika różnicowoprądowego typu A.

Tu dochodzimy do kwestii pieniędzy. Mam świadomość ile kosztuje markowa różnicówka typu B i wiem jaka jest reakcja ludzi, ale jeśli zdarzy się wypadek to nic nie usprawiedliwi oszczędności. Na szczęście w wielu przypadkach będzie można zastosować różnicówkę typu F.

• Typ F – tu należy podejść do tematu ostrożnie. Producenci sugerują ten typ jako ekonomiczną alternatywę dla typu B przeznaczoną do domów i mieszkań, ale należy zawsze sprawdzić jakie parametry mają podłączane urządzenia? Czy wyłącznik różnicowoprądowy typ F zagwarantuje odpowiedni poziom bezpieczeństwa, czy koniecznie trzeba dać typ B?
  Są sytuacje w których należy stosować nawet typ B+

Poniższy rysunek dobrze przedstawia różne typy wyłączników różnicowoprądowych. Wyraźnie widać że typ AC zapewnia najmniejszy zakres ochrony natomiast każdy kolejny typ zawiera swoim zakresem pełny zakres poprzednika i dodatkowo rozszerza ochronę o dodatkowe obszary.

Przypominam, że w tym artykule piszę tu w dużym skrócie i uproszczeniu a niektóre rozwiązania pomijam (zagadnienie wyłączników różnicowoprądowych zostanie szczegółowo opisane w innym materiale).

Jaki ogranicznik przepięć do mieszkania?

Odnośnie ograniczników przepięć pisze Pan o instalacji 1-fazowej. Wszystko zależy jaki układ połączeń sieci dochodzi do Pana rozdzielnicy?

• TN-C (dwa przewody PEN; L) wówczas ogranicznik 1P
• TN-S (trzy przewody PE; N; L) wówczas ogranicznik 2P

A może ma Pan układ TT? Zadane dopiero w tym miejscu pytanie o układ połączeń sieci może wydawać się dziwne (przecież omawiana powyżej różnicówka wymaga układu TN-S, ale to nie wyklucza, że do Pana rozdzielnicy dochodzi układ TN-C).

Zagadnienie to opisałem poradniku dotyczącym ograniczników przepięć w rozdziałach:

• Dobór ograniczników przepięć – typ sieci zasilającej
• Ogranicznik przepięć 3 czy 4 polowy?

Jaki rozłącznik do mieszkania?

Z doborem rozłącznika jest podobnie jak z doborem ogranicznika przepięć. Wszystko zależy od miejsca montażu a w zasadzie od układu połączeń do którego dobieramy rozłącznik. Nie może Pan rozłączać przewodów ochronnych czyli: PEN, lub PE, więc dobierając rozłącznik w tym wypadku możemy przyjąć zasadę liczba przewodów zasilających -1 😉

Pytanie cd… Cz. 2

Dziękuję bardzo za rzeczową i niezmiernie pomocną odpowiedź!

Dokształcony lekturą Pana artykułów i odpowiedzi w mailu od Pana mogłem podjąć dyskusję z firmą wykonującą mi remont i zamiast „zwykłej” rozdzielnicy z różnicówką AC i sześcioma wyłącznikami nadprądowymi jak to wyglądało dotychczas przeforsowałem montaż rozłącznika, 11 szt B 16A, 2 szt B 10A, ogranicznika przepięć i dwóch różnicówek, choć prawdopodobnie typu A, ponieważ tylko takie widzę w wersji „dwuczłonowej”.

Bardzo dziękuję za pomoc i rozjaśnienie.

A przy okazji – zastanawia mnie jeszcze jedna rzecz, może będzie Pan w stanie nakierować mnie na odpowiednie tory myślenia – temat jest ostatnio „chwytliwy” – co najmniej kilka osób mnie o to pytało, więc to taka mała sugestio-propozycja, że istnieje zapotrzebowanie na profesjonalnie tłumaczący temat artykuł 😉

Czy jeżeli – w przypadku braku zasilania z sieci rozłączyłbym się rozłącznikiem to mógłbym podpiąć do sieci w mieszkaniu (do jednego z gniazdek) przetwornicę z akumulatorem?
Na moje rozumowanie jeżeli odcinam się do sieci „miejskiej” i podłączam przewód do gniazdka z przetwornicy zasilanej akumulatorem, to „prąd” powinien wewnątrz sieci zasilić pozostałe urządzenia do niej wpięte (jak lodówka itd.), chociaż nie jestem pewien czy to ma prawo zadziałać w sytuacji w której napięcie w zasadzie „wracałoby” przez jeden z wyłączników nadprądowych?

Odpowiedź cd.

W wersji 1-fazowej występują różnicówki różnego typu i wartym podkreślenia jest fakt, że wraz z rozwojem technologii (a raczej wraz z coraz większą popularnością różnych rozwiązań w naszych domach i mieszkaniach) producenci rozwijają swoje oferty wprowadzając różne nowe rozwiązania, ale uczulam przed zasadą CCC. W sprzedaży można spotkać różnicówki typ F, lub B w dziwnie niskich cenach (wielokrotnie niższych od markowych rozwiązań). Niestety nie dysponuję własnym laboratorium, abym mógł przeprowadzić dokładne badania, ale obserwuję sytuacje i zapewne w kolejnych artykułach poruszę ten temat. W poniższej tabeli poglądowo zamieściłem zestawienie różnych markowych typów wyłączników różnicowoprądowych w cenach katalogowych (w praktyce część sklepów sprzedaje te produkty od razu z uwzględnieniem rabatów, ale postanowiłem podać ceny katalogowe, aby poniższe zestawienie pozwoliło przynajmniej zorientować się w rozpiętości cen).

Wyłączniki różnicowoprądowe 3-fazowe
RCCB Wyłącznik różnicowoprądowy CDC440J 3P+N 40A 30mA 6 kA AC	381,30 zł
RCCB Wyłącznik różnicowoprądowy CDA440J 3P+N 40A 30mA 6 kA A	595,32 zł
RCCB Wyłącznik różnicowoprądowy CDF640D 3P+N 40A 30mA 10 kA F	1 360,38 zł
RCCB Wyłącznik różnicowoprądowy CDB640D 3P+N 40A 30mA 10 kA B+	5 334,51 zł
Katalogowe ceny brutto z dnia 2023-04-29

Różnicówka 1-fazowa

Ponieważ pyta Pan o instalacje 1-fazową poniżej różnicówki, które mogą być wykorzystane w takich instalacjach.

Wyłączniki różnicowoprądowe 1-fazowe
RCCB Wyłącznik różnicowoprądowy CDC240J 1P+N 40A 30mA 6 kA AC	293,97 zł
RCCB Wyłącznik różnicowoprądowy CDA240J 1P+N 40A 30mA 6 kA A	477,24 zł
RCCB Wyłącznik różnicowoprądowy CDF540D 1P+N 40A 30mA 10 kA F	1 033,20 zł
Katalogowe ceny brutto z dnia 2023-04-29

Jako ciekawostkę wartą uwagi należy wskazać, że w omawianych przykładach różnicówki typ F i B+ mają znamionową zdolność zwarciową 10 kA, natomiast typ AC i A 6 kA.

Warto zwrócić uwagę, że w sprzedaży można spotkać również 1-fazowe różnicówki, które z wyglądu przypominają rozwiązania 3-fazowe. Przykładem może być rozwiązanie Eaton np: FRCdM-25/2/003-G/B

UWAGA!
Proszę zwrócić szczególną uwagę na nazewnictwo i numery katalogowe poszczególnych produktów. Niektórzy mylą wyłącznik różnicowoprądowy typ B z dużo tańszym wyłącznikiem różnicowo-nadprądowym w którym w członie nadprądowym może być charakterystyka wyzwalania typu B natomiast człon różnicowoprądowy posiada wyzwalacz typu AC lub A.

W tym materiale nie poruszam tematu rodzajów wyzwalaczy w wyłącznikach różnicowoprądowych, ale zainteresowane osoby odsyłam do artykułu: Wyzwalacz różnicowoprądowy – rodzaje.

Podsumowując część o różnicówkach przypomnę, że czasami oszczędności mogą być pozorne. Jak widać kupując jakieś urządzenie można teoretycznie zaoszczędzić na cenie, ale po dokładnej analizie może okazać się, że droższe w zakupie urządzenie np. falownik PV ma wewnętrzną konstrukcję wykonaną w taki sposób, że można stosować dużo tańsze zabezpieczenia np. różnicówkę typ A zamiast typu B, wiec w ostatecznym rozrachunku droższe urządzenie może okazać się tańszą opcją 😉

Przejdźmy do kolejnej kwestii którą Pan poruszył.

Brak prądu – jak w mieszkaniu podłączyć przetwornicę napięcia?

Odnośnie braku zasilania to rozwiązanie które Pan proponuje jest niebezpieczne i nie można go stosować. Należy zastosować przełącznik sieć-agregat, ale pozostają pytania: co z podłączeniem przetwornicy do szyny wyrównania potencjałów? Czy przetwornica i instalacja wytrzyma podłączone obciążenie? W tym temacie otrzymuję sporo pytań wiec zagadnienie opisałem w artykule: Czy przetwornicę napięcia lub agregat mogę podłączyć do gniazdka? Zachęcam do zapoznania się z poradnikiem Blackout, czyli jak przygotować się na brak prądu? PORADNIK w którym rózniwż opisałem zagadnienia związane z przetwornicami napięcia.

Pytanie cd… Cz. 3

Kolejny raz dziękuję!

Te linki to dokładnie to czego szukałem i znaleźć nie umiałem 🙂 Przeczytałem właśnie Pana artykuł o ogranicznikach przepięć.

Wychodzi mi z niego, że mieszkając w mieszkaniu, w bloku posiadającym doprowadzenie linią ziemną, oraz instalację odgromową powinien wystarczyć typ 2, ale trochę mnie „drapie z tyłu głowy” ze względu na to, że mieszkanie znajduje się na ostatnim piętrze może powinienem jednak zdecydować się na T1+T2? Czy to przesada wg. Pana?

Chciałbym jeszcze dopytać o wyłączniki różnicowoprądowe. Myśląc o tym gdzie ew. można by zastosować tańszy A, a gdzie F/B, szukając ew. oszczędności przeszło mi przez myśl, że ważniejsza będzie ta część mieszkania gdzie znajdą się komputery i telewizor, więc tam wypadałoby dać „lepszy”, ale potem doszło do mnie, że w zasadzie „różnicówka” ma za zadanie chronić mnie, a nie urządzenia, więc patrząc na to, że sprzęt typu komputery/telewizor mają raczej własne zabezpieczenia, działają na niskich prądach i przede wszystkim – nie dotyka się ich w zasadzie to bardzie powinienem się „bać” tej części gdzie jest pralka, suszarka i piekarnik – czy dobrze rozumuję?
(oczywiście rozumiem, że najbezpieczniej będzie dać wszędzie F/B i postaram się tak zrobić, ale budżet na tą rozdzielnicę rozdmuchał się już ogromnie, stąd takie rozważania).

I jeszcze jedno mnie zastanawia – zgodnie z tym co zrozumiałem z Pana artykułów prawidłowa kolejność w rozdzielnicy powinna być: rozłącznik, ogranicznik przepięć, następnie do niego podpięte różnicówki, a do nich wszystkie wyłączniki nadprądowe. Czy cokolwiek zmienia fakt, że przed tym wszystkim (przed „wejściem” do mieszkania) jeszcze na klatce schodowej za licznikiem znajduje się osobny wyłącznik 25A? Większość Pana artykułów, odnoszę wrażenie być może mylne, prezentuje instalacje w domach, nie wiem czy bycie częścią sieci w bloku cokolwiek zmienia w tym podejściu?

Jeszcze raz bardzo dziękuję za Pana pomoc 🙂

Odpowiedź cd…

Z Pana wypowiedzi wynika, że budynek ma instalację odgromową więc należy zastanowić się, czy w rozdzielnicy głównej jest zamontowany ogranicznik przepięć T1; T1, T2; lub typ kombinowany? Czy pomiędzy elementami zewnętrznej instalacji odgromowej a Pana wewnętrzną instalację elektryczną i przewodzącymi elementami np. metalowe rury CO, są zachowane odległości separacyjne? W sumie to pytanie w kontekście całego budynku, ponieważ przepięcie może dostać się do instalacji wewnętrznej budynku w innym lokalu a potem dotrzeć do Pana z najmniej spodziewanego kierunku. Jeśli nie ma zachowanych odstępów separacyjnych to w niektórych miejscach może być konieczność dodatkowego zamontowania ograniczników T1, T2, lub typ kombinowany.

Odnośnie wyłączników różnicowoprądowych nie ma czegoś takiego jak lepsze, lub gorsze. Różnicówka jest dodatkową ochroną przeciwporażeniową i w budownictwie mieszkaniowym głównym jej zadaniem jest ochrona ludzi i zwierząt przed porażeniem prądem elektrycznym. Przypominam, różnicówkę dobiera się w zależności od występujących zagrożeń, które mogą spowodować podłączone do instalacji urządzenia. Jeśli nie występuje zagrożenie (np. przemiennik częstotliwości) nie ma uzasadnienia, aby przepłacać i wszystkie różnicówki dawać typu F; B; B+.

Szeregowe połączenie kilku wyłączników nadprądowych nie powinno Pana dziwić. Za licznikiem znajduje się nadprądowe zabezpieczenie tzw. zalicznikowe, którego zadaniem jest nadzór, aby całościowo Pana mieszkanie nie pobierało więcej energii elektrycznej niż przewidziano w projekcie. W Pana rozdzielnicy następuje podział na poszczególne obwody i tu analogicznie wyłączniki nadprądowe pilnują, aby poszczególne obwody nie pobierały więcej prądu niż to przewidziano. W tym wypadku powinna zostać zachowana zwarciowa selektywność wyłączania (niestety na standardowej aparaturze modułowej w warunkach „developerskich” uzyskanie selektywności zwarciowej pozostaje marzeniem). W skrócie chodzi o to, że jeśli jest zachowana selektywność zwarciowa to podczas zwarcia powinien wyłączyć tylko wyłącznik nadprądowy znajdujący się najbliżej występującego zwarcia. Jeśli jest brak selektywności zwarciowej wyłączniki nadprądowe wyłączają się losowo, lub wszystkie.

Czy moje opracowania dotyczą tylko domków? Raczej dotyczą budynków (jako całości). Zjawiska fizyczne nie pytają, czy w budynku mieszka jedna, czy wiele rodzin. Nie zmienia to faktu, że wykonanie bezpiecznej instalacji elektrycznej nie jest tanie i zdecydowanie łatwiej zrobić to w domku jednorodzinnym gdzie jest jeden właściciel, który podejmuje decyzje i zapewnia finansowanie prac.