Instalacja elektryczna – kable i przewody – PORADNIK cz. 1

Instalacja elektryczna – czego nie wiesz o kablach i przewodach? W poniższym artykule dedykowanym instalatorom, poruszyłem zagadnienia związane z instalacją elektryczną czyli oprzewodowaniem (okablowaniem) budynku jednorodzinnego lub mieszkania. Opisałem oprzewodowanie instalacji elektrycznej wraz z instalacjami teletechnicznymi. Zwróciłem uwagę na rzadko omawiane zagadnienia np. rodzaje kabli i przewodów, strefy układania kabli i przewodów, czym wykonywać bruzdy i jak dobrać elektronarzędzia.

Z życia hurtowni – poranna wizyta instalatora

Poproszę YDYp na 750 V, skrętkę kat 5_e i antenowy. YKY do ziemi, czasami ktoś zapyta o YTDY, na zasadzie i ten domofonowy przewód. Dorzuć do tego puszki, peszla i uchwyty. W podobnym stylu często przebiega rozmowa instalatora z pracownikiem hurtowni elektrotechnicznej.

Co w tym złego?

Na pierwszy rzut oka nic, lecz jeśli zaczniemy rozmawiać z instalatorem, okazuje się, że nie ma pojęcia jakie urządzenia będą znajdowały się na końcach kabli i przewodów (projektu nie ma). Co gorsza niewiele interesuje instalatora późniejsze zadowolenie inwestora. Położyć instalację zanim wejdą tynkarze, wziąć kasę i tyle go widzieli. Inwestor się na tym nie zna. Bierze „fachowca”, tylko „fachowiec” bardzo rzadko zadaje pytania. Króluje zasada CCC, i przeświadczenie, że kładąc tańszą skrętkę oszczędzam pieniądze inwestora. Wszyscy taką kładą i jest dobrze. Po co kłaść skrętkę kategorii 6, antenowy przewód odporny na UV, lub skrętkę żelowaną? Szkoda kasy i ciężko takie wynalazki kupić na metry. Wszyscy kładą zwykłe i jest dobrze. Jeśli, co niezmiernie rzadko się zdarza, ktoś dysponuje porządnie wykonanym projektem, lub zerknął do instrukcji obsługi urządzenia końcowego, pyta o konkretny przewód. Niestety jeśli jest to instalator najczęściej kończy zdaniem:

Potrzebuję na już! Tańszego nie znajdziesz? Nie potrzebuję całego krążka, znajdź coś podobnego na metry.

Parametry techniczne

Niezmiernie rzadko, ktoś zapyta o parametry techniczne jednego i drugiego produktu. Instalatorzy nie proszą o karty katalogowe, sami nie sprawdzają czy jeden przewód jest zamiennikiem drugiego. Często otrzymują przewód, który tylko wizualnie jest podobny, natomiast parametrami są to dwa mocno różniące się między sobą produkty. Z moich obserwacji wynika, że wyżej opisana sytuacja spowodowana jest nieświadomością instalatorów.  W szkole na temat kabli i przewodów mówi się niewiele, zakłada się, że temat jest prosty, więc nie ma co o tym zbyt długo rozmawiać. Kompleksowych szkoleń w tym zakresie w zasadzie brak. Również materiałów rzetelnie opisujących zagadnienie jest mało. Na przestrzeni lat, bardzo pomału, ale sytuacja zaczyna się poprawiać. W poniższym artykule składającym się z dwóch części kompleksowo opisałem zagadnienia związane z oprzewodowaniem instalacji elektrycznej zarówno od strony obowiązujących przepisów jak również od strony produktów, które można użyć w trakcie wykonywania instalacji elektrycznej.  

Tyle słowem wstępu

W poniższym artykule NIE BĘDĘ poruszał zagadnień związanych z doborem średnic kabli i przewodów. Omówię rodzaje, czyli najczęściej spotykane kable i przewody, oraz zagadnienia związane z prowadzeniem oraz łączeniem kabli i przewodów w każdej instalacji elektrycznej. Przypomnę: Każdą instalację elektryczną należy wykonać według projektu, który został wykonany przez osobę z odpowiednimi uprawnieniami, na podstawie wymogów określonych przez inwestora.

W tym artykule znajdziesz:

• Gdzie umieścić rozdzielnicę?
• Instalacja elektryczna – ile obwodów?
• W jaki sposób rozplanować trasy kabli i przewodów?
  • Przepusty pod WLZ
  • Instalacja elektryczna – jaka odległość przewodów od rur gazowych?
  • Instalacja elektryczna – jak prowadzić przewody?
• Strefy prowadzenia przewodów
• Instalacja elektryczna w łazience
  • Łazienka – strefy instalacji elektrycznej
  • Co można montować w poszczególnych strefach?
  • Instalacja elektryczna a kabiny prysznicowe z elektroniką?
  • Instalacja elektryczna – kran
  • Instalacja elektryczna – jak spełnić wymogi norm w małej łazience?
    • Instalacja elektryczna – przykład doboru wentylatora
• Czy Polskie Normy są obowiązkowe?
• Instalacja elektryczna w kuchni
  • Instalacja elektryczna, a kuchenny zlewozmywak – z prysznicem
• Rury i peszle – czyli nie ma o czym pisać…
  • Średnica wewnętrzna rury i zalecane wypełnienie przewodami
  • Rury elektroinstalacyjne – odporność na ściskanie
  • Odporność na UV
  • Zakres temperatur
  • Instalacja elektryczna a bezhalogenowość
  • Instalacja elektryczna – kolor peszla
  • Pilot, czyli rura karbowana z pilotem
• Obciążalność prądowa kabli i przewodów
  • Czy ilość żył oraz sposób ułożenia przewodu w instalacji elektrycznej, ma wpływ na jego długotrwałą obciążalność prądową?
    • Instalacja elektryczna – wpływ temperatury na obciążalność przewodu – przykład
    • Gdzie w normalnej instalacji elektrycznej jest temperatura 60^oC?
• Instalacja elektryczna – siła zrywająca kable i przewody
  • Smary, żele i inne patenty 😉
• Instalacja elektryczna – złączki i uchwyty do rur
• Instalacja elektryczna – jak przymocować rurę lub peszel do podłoża?
• Instalacja elektryczna – jaka rura do ziemi?
• Instalacja elektryczna w rurkach – podsumowanie
• Instalacja elektryczna w bruzdach
  • Czy warto robić bruzdy?
  • Jaka jest optymalna grubość tynku?
  • Instalacja elektryczna – ślady przewodów „wychodzą” z pod tynku
• Instalacja elektryczna – czym wyciąć bruzdę pod kable i przewody?
  • Jak dobrać diamentową tarczę tnąca?
  • Dlaczego diamentowa tarcza tnie?
  • Jak dobrać tarczę do bruzdownicy?
  • Ile metrów wytnie diamentowa tarcza tnąca?
• Jaką bruzdownicę, tarczę i odkurzacz wybrać?
  • Bruzdownice
  • Tarcze diamentowe
    • Diamentowe tarcze tnące – rady praktyka
  • Jaki odkurzacz do bruzdownicy?
• Instalacja elektryczna – mocowanie kabli i przewodów
  • Przewody i kable układane natynkowo
  • Przewody i kable układane wtynkowo
  • Przewody i kable układane podtynkowo
• Kable i przewody jako wyrób budowlany
  • Co to oznacza dla instalatora?
  • Tyle słowem wstępu, czas na konkrety
• Instalacja elektryczna – jakie kable i przewody?
• Instalacja teletechniczna
• Czy prędkość internetu jest ważna?

Gdzie umieścić rozdzielnicę?

Czyli gdzie doprowadzić WLZ, oraz skąd będą się rozchodzić wszystkie obwody? Zagadnienie jest związane z długością przewodów i jest ważne z kilku powodów:

• spadki napięć w instalacji elektrycznej, co wiąże się z przekrojem przewodów,
• konieczność stosowania w instalacji elektrycznej dodatkowych środków ochrony przeciwprzepięciowej, w przypadku gdy odległość liczona po przewodzie od ogranicznika T1+2 lub T2 do chronionego urządzenia jest większa niż 10 m (według normy PN-HD 60364-5-534).

Zagadnienie to dobrze opisuje Norma N SEP-E-002

Wewnątrz każdego mieszkania należy umieścić tablicę rozdzielczą zlokalizowaną w pobliżu „środka obciążenia” w danym mieszkaniu, zwykle w przedpokoju lub w korytarzu na jednej z mniej eksponowanych ścian, możliwie blisko kuchni, łazienki lub pomieszczenia gospodarczego, które grupują odbiorniki o największych mocach znamionowych … … Rozdzielnica powinna być umieszczona w miejscu i na wysokości nie utrudniającej nadmiernie dostępu do łączników. Zaleca się umieszczenie tablicy rozdzielczej na wysokości od 1,1 m do 1,85 m. Rozdzielnice w których przewiduje się zamontowanie styczników, przekaźników lub innych urządzeń sterujących i zabezpieczających, a których działanie wywołuje nawet umiarkowany hałas, nie powinny być montowane na ścianie pomieszczenia przewidzianego na sypialnię…

Źródło: N SEP-E-002  3.6.1.

W teorii wszystko ładnie opisane, tylko jak w wykonywanej instalacji elektrycznej policzysz ilość obwodów, zabezpieczenia, dołożysz rezerwę oraz miejsce na złączki, może okazać się, że tak dużej rozdzielnicy nie ma gdzie zamontować. Dużej zdaniem inwestora, dla elektryka rozdzielnica 4x 24 moduły lub 5x 18 modułów na domek jednorodzinny wcale nie jest zbyt duża. W praktyce, zdaniem większości inwestorów taka rozdzielnica umieszczona na ścianie (zgodnie z przytoczonym wyżej opisem) będzie brzydko wyglądać. Oczekują dużej funkcjonalności i bezpieczeństwa przy zachowaniu wielkości rozdzielnicy tak jak w małym mieszkaniu znajdującym się w bloku… Jeśli spotkasz takiego inwestora, lub w przypadku dużego domu, pamiętaj o możliwości zamontowania jednej instalacji elektrycznej jednej rozdzielnicy głównej oraz kilku rozdzielnicach lokalnych np. na piętrze, w garażu itd. Zagadnienie warto omówić z inwestorem oraz z projektantem wykonującym projekt instalacji elektrycznej.

Instalacja elektryczna – ile obwodów?

W praktyce to dość trudne pytanie, ponieważ zależy od inwestora, który będzie użytkował dom lub mieszkanie. Czy alarm, kocioł CO, lodówkę, monitoring, zasilać z osobnych dedykowanych obwodów? A może z ogólnych obwodów gniazd dostępnych w danym pomieszczeniu? Oświetlenie zewnętrzne przewidzieć jako osobny obwód? Proponuję abyś zapoznał się z dwoma dokumentami, które poruszają to zagadnienie związane z instalację elektryczną a których wybrane fragmenty przytoczyłem poniżej. Należy pamiętać, że przytoczone poniżej przepisy sugerują MINIMALNE wymagania techniczne instalacji elektrycznej. Jeśli dom lub mieszkanie robione jest w wyższym standardzie, należy odpowiednio rozbudować instalację elektryczną co wiąże się z większą liczbą obwodów, zabezpieczeń itd.

N SEP-E-002

Norma N SEP-E-002 jako komentarz do Tablicy 3 Wymagana minimalna liczba gniazd wtyczkowych i wypustów oświetleniowych instalacji elektrycznej w mieszkaniu (budynku jednorodzinnym) podaje:

• Przy łóżkach należy przewidzieć gniazda co najmniej podwójne, przy gniazdach antenowych zaś potrójne gniazda wtyczkowe…

• W tym jedno z tych gniazd może być połączone w kombinacji z oświetleniem umywalki.

• W łazienkach i ubikacjach bez okna należy przewidzieć wyciąg o działaniu opóźnionym, załączany wraz z oświetleniem.

Każdy odbiornik o mocy 2 kW i większej należy zasilić z odrębnego, przeznaczonego dla niego obwodu niezależnie od tego, czy jest on przyłączany do gniazdka wtyczkowego, czy do wypustu instalacyjnego.

Źródło: N SEP-E-002  4.2.1.2.

Warunki Techniczne

W instalacji elektrycznej w mieszkaniu należy stosować wyodrębnione obwody: oświetlenia, gniazd wtyczkowych ogólnego przeznaczenia, gniazd wtyczkowych w łazience, gniazd wtyczkowych do urządzeń odbiorczych w kuchni oraz obwody do odbiorników wymagających indywidualnego zabezpieczenia.

Źródło: WT2018 na podstawie Dz. U. z 2018 r. poz. 1422 i z 2017 r. poz 2285 Rozdział 8 § 188.2.

1. Pomieszczenia w mieszkaniu należy wyposażać w wypusty oświetleniowe oraz niezbędną liczbę odpowiednio rozmieszczonych gniazd wtyczkowych.

2. Instalacja oświetleniowa w pokojach powinna umożliwiać załączanie źródeł światła za pomocą łączników wieloobwodowych.

Źródło: WT2018 na podstawie Dz. U. z 2018 r. poz. 1422 i z 2017 r. poz 2285 Dział IV Rozdział 8 § 189

W rozmowach z inwestorem dotyczących instalacji elektrycznej pomocny może okazać się artykuł: Budowa domu – instalacja elektryczna – PORADNIK, w którym szczegółowo opisałem większość instalacji, które występują w budowanym lub remontowanym domu lub mieszkaniu. Materiał NIE JEST instrukcją jak wykonać instalację samemu, a jedynie pomocą, która pozwala przygotować się do rozmowy z instalatorem lub projektantem. Inwestor, po zapoznaniu się z kompletnym poradnikiem ma ułatwione zadanie, ponieważ wie, co może mieć w ramach szeroko pojętej elektryki. Natomiast instalator lub projektant nie musi tracić czasu na omówienie z inwestorem możliwości jakie daje nowoczesna instalacja elektryczna.

W jaki sposób rozplanować trasy kabli i przewodów?

W tym temacie dotyczącym instalacji elektrycznej chyba jedynym dostępnym dokumentem jest Norma N SEP-E-002, która proponuje kilka rozwiązań w ramach dobrych praktyk i zasad wiedzy technicznej.  Większość osób szuka rysunków na których są zwymiarowane proponowane trasy przewodów i kabli, zapominając o bardzo ważnych zasadach opisanych w różnych dokumentach.

Przepusty pod WLZ

Wprowadzając do budynku kabel zasilający (WLZ) należy wykonać przepusty przez ściany lub stropy.

Minimalne rozmiary przepustów w stropach i ścianach do przeprowadzenia przewodów WLZ wynoszą 60 mm x 60 mm.

Źródło: N SEP-E-002  3.3.9.

Instalacja elektryczna – jaka odległość przewodów od rur gazowych

Przewody instalacji gazowej krzyżujące się z innymi instalacyjnymi powinny być od nich oddalone co najmniej o 0,02 m.

Źródło: WT2018 na podstawie Dz. U. z 2018 r. poz. 1422 i z 2017 r. poz 2285 Dział IV Rozdział 8 § 164.5.

Instalacja elektryczna – jak prowadzić przewody?

Przewody instalacji elektrycznych w budynkach powinny być prowadzone:

• w rurkach, kanałach bądź listwach (korytkach) instalacyjnych,
• w tynku, na tynku lub pod innymi pokryciami ścian,
• na wierzchu pokrycia ścian (na tynku); ten rodzaj instalacji może być stosowany jedynie w pomieszczeniach, które nie służą do celów mieszkalnych.

Dla każdego z wymienionych sposobów układania należy zastosować odpowiedni do niego rodzaj przewodów.

Źródło: N SEP-E-002  3.1.1.

W instalacjach elektrycznych należy stosować:

2) oddzielny przewód ochronny i neutralny, w obwodach rozdzielczych i odbiorczych,

8) zasadę prowadzenia tras przewodów elektrycznych w liniach prostych, równoległych do krawędzi ścian i stropów,

9) przewody elektryczne z żyłami wykonanymi z miedzi, jeżeli ich przekrój nie przekracza 10 mm²,

Źródło: WT2018 na podstawie Dz. U. z 2018 r. poz. 1422 i z 2017 r. poz 2285 Dział IV Rozdział 8 § 183.1.

Przewody i kable elektryczne należy prowadzić w sposób umożliwiający ich wymianę bez potrzeby naruszania konstrukcji budynku.

Źródło: WT2018 na podstawie Dz. U. z 2018 r. poz. 1422 i z 2017 r. poz 2285 Dział IV Rozdział 8 § 187.1.

Ile tynku na przewodzie?

Dopuszcza się prowadzenie przewodów elektrycznych wtynkowych, pod warunkiem pokrycia ich warstwą tynku o grubości co najmniej 5 mm.

Źródło: WT2018 na podstawie Dz. U. z 2018 r. poz. 1422 i z 2017 r. poz 2285 Dział IV Rozdział 8 § 187.2.

2. Prowadzenie instalacji telekomunikacyjnej i rozmieszczenie urządzeń telekomunikacyjnych w budynku powinno zapewniać bezkolizyjność z innymi instalacjami w zakresie ich wzajemnego usytuowania i niekorzystnego oddziaływania oraz zapewniać bezpieczeństwo osób korzystających z części wspólnych budynku. 3. W instalacji telekomunikacyjnej należy zastosować urządzenia ochrony przed przepięciami, a gdy instalacja może być narażona na przetężenie – również w urządzenia ochrony przed przetężeniami, natomiast elementy instalacji wyprowadzone ponad dach należy umieścić w strefie chronionej przez instalację piorunochronną, o której mowa w § 184 ust.3, lub bezpośrednio uziemić w przypadku braku instalacji piorunochronnej. Instalacje antenowe wychodzące ponad dach oraz dłuższe ciągi instalacji antenowych w budynkach (przekraczające 10 m) powinny być chronione ochronnikami zabezpieczającymi od przepięć od wyładowań bezpośrednich i pośrednich.

Źródło: WT2018 na podstawie Dz. U. z 2018 r. poz. 1422 i z 2017 r. poz 2285 Dział IV Rozdział 8a § 192f. 1.

3) w przewodach wentylacyjnych nie należy prowadzić innych instalacji,

Źródło: WT2018 na podstawie Dz. U. z 2018 r. poz. 1422 i z 2017 r. poz 2285 Dział VI Rozdział 6 § 268.1.

Ciekawostka:

Norma PN-IEC 60364-7 w arkuszach 701-703 określa również wymogi dotyczące:

• ograniczenia lub zakazu prowadzenia przewodów w określonych miejscach
•  wymaganej grubości ścian i wymaganej grubości pozostałości materiału ściany po wykonaniu wyżłobienia na prowadzenie przewodów jak i grubości i rozmiary tych wyżłobień oraz pokrycia przewodów.

Pomieszczenia techniczne przeznaczone do układania kabli w budynku (tunele i pomieszczenia kablowe) powinny spełniać wymagania wynikające z normy Stowarzyszenia Elektryków Polskich nr N SEP-E-004:2003 Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie i budowa.

Źródło: WT2018 na podstawie Dz. U. z 2018 r. poz. 1422 i z 2017 r. poz 2285 Dział IV Rozdział 8 § 97.5.

Strefy prowadzenia przewodów

W oparciu o Normę N SEP-E-002 dla instalacji elektrycznej zostały wyznaczone strefy, w których należy prowadzić kable i przewody. Wymiary zaznaczone na poniższych grafikach liczone są od gotowej powierzchni podłogi lub sufitu.  W instalacji elektrycznej NIE MA wymagań dotyczących stref prowadzenia przewodów lub kabli w sufitach i pod podłogami.

Opis oznaczeń: Strefy poziome układania instalacji elektrycznej – horizontal – szerokości 30 cm.

SH-d, oznacza dolną strefę układania kabli i przewodów 15 – 45 cm nad gotową powierzchnią podłogi,

SH-s, jest to środkowa strefa układania kabli i przewodów 90 – 120 cm nad gotową powierzchnią podłogi,

SH-g, jest to górna strefa układania kabli i przewodów 15 – 45 cm pod gotową powierzchnią sufitu.

Strefy pionowe układania instalacji elektrycznej – vertical – szerokości 20 cm.

SV-o, jest to okienna strefa układania kabli i przewodów 10 – 30 cm od krawędzi ościeżnicy okna,

SV-k, jest to kątowa strefa układania kabli i przewodów 10 – 30 cm od linii zbiegu ścian w kącie,

SV-d, jest to drzwiowa strefa układania kabli i przewodów 10 – 30 cm od krawędzi ościeżnicy drzwi.

Środkowe, poziome strefy instalacyjne należy zaplanować jedynie w tych pomieszczeniach, w których powierzchnia robocza przewidziana jest na ścianach, np. w kuchni. … Pionowe strefy instalacyjne sięgają od linii zbiegu ściany i sufitu do linii zbiegu ściany z podłogą. Przy oknach i drzwiach dwuskrzydłowych pionowe strefy instalacyjne prowadzone są po obu stronach okna czy drzwi. W przypadku drzwi jednoskrzydłowych strefę pionową należy prowadzić tylko po stronie zamka drzwi.

Źródło: N SEP-E-002

Instalacja elektryczna w łazience

Instalacja elektryczna w łazience, a dokładniej pomieszczenie wyposażone w wannę lub prysznic jest objęte szczególnymi przepisami dotyczącymi prowadzenia kabli i przewodów. Obostrzenia te, zapisane w Polskiej Normie nr. PN-HD 60364-7-701:2010 związane są z potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa osobom użytkującym dane pomieszczenie.  Jeśli chodzi o instalacje elektryczną, pomieszczenie wyposażone w wannę lub prysznic (w warunkach domowych łazienka) zostało podzielone na strefy, których wielkość wyznacza wanna lub prysznic. Strefy objęte są szeregiem obostrzeń dotyczących urządzeń jakie można w nich zamontować. Niektóre obostrzenia dotyczą również prowadzenia kabli i przewodów.

Przykład

Norma PN-HD-60364-7-701  701.512.3 Ochrona oprzewodowania ze względu na wpływy zewnętrzne 

a) Oprzewodowanie zasilające urządzenia elektryczne w strefie 0, 1 lub 2 i wykonane na częściach ścian, które graniczą z tymi strefami, powinno być instalowane albo na powierzchni, albo wbudowane wewnątrz ściany na głębokość minimum 5 cm. Oprzewodowanie zasilające odbiornik energii elektrycznej w strefie 1 powinno być wykonane:

• albo pionowo z góry przez ścianę z tyłu urządzenia lub poziomo w ścianie z tyłu urządzenia, jeżeli stały odbiornik jest zainstalowany nad wanną (np. urządzenie ogrzewające wodę);

Przytoczona powyżej norma nie jest droga, a w mojej ocenie jest BARDZO WAŻNA i czytelnie napisana kosztuje około 75 zł. Zachęcam do zakupu i zapoznania się! Przejdź do sklepu PKN >> 

Łazienka – strefy instalacji elektrycznej

W rozumieniu instalacji elektrycznej, pomieszczenie z wanną lub prysznicem jest podzielone na strefy, których wielkość liczona jest od krawędzi wanny lub basenu prysznica. W przypadku gdy prysznic nie ma zamontowanego basenu (np . jest zrobiony spadek i odwodnienie liniowe), została powiększona strefa 1 (nie ma strefy drugiej). W takim przypadku strefa 1 powiększona została do 120 cm.

Norma sugeruje, aby wszystkie obwody instalacji elektrycznej w pomieszczeniu z wanną lub prysznicem były chronione przez jeden lub kilka RCD (wyłącznik różnicowoprądowy). Co prawda norma dopuszcza kilka wyjątków, ale dokładnie określa jakie zabezpieczenia mają być zastosowane zamiennie. Przypomnieć należy, że wszystkie dostępne i przewodzące części należy podłączyć do głównej lub lokalnej szyny wyrównania potencjałów, przewodami o średnicy określonej w normie HD 60364-5-54 543.1.3. Norma również określa co należy robić, jeśli w budynku nie ma głównej szyny wyrównania potencjałów.  W łazienkach (pomieszczeniach wyposażonych w wannę lub prysznic) często montowane są systemy elektrycznego ogrzewania podłogowego np. kable lub maty grzejne. W takich sytuacjach powinny mieć przewodzący ekran podpięty z przewodem ochronnym instalacji elektrycznej.

Co można montować w poszczególnych strefach?

Pytanie tylko pozornie wydaje się łatwe, a odpowiedź w dużej mierze zależy od tego czy mówimy o pomieszczeniu publicznym, czy pomieszczeniu typu łazienka w domku jednorodzinnym? Szczegółową odpowiedź dotyczącą elementów instalacji elektrycznej które można montować w poszczególnych strefach można uzyskać z wyżej przytaczanej normy. Poglądowo w uproszczeniu można przyjąć że:   

W strefie 0

można montować wyposażenie elektryczne o stopniu ochrony IP minimum IPX7 z zastrzeżeniem, że nie mogą to być rozdzielnice, urządzenia sterujące i osprzęt. Można zamontować odbiornik energii elektrycznej pod warunkiem, że jest trwale zainstalowany i podłączony, i jest chroniony przez SELV napięciem znamionowym nie wyższym niż 30 V DC lub 12 V AC, i producent dopuszcza montaż i użytkowanie sprzętu w strefie 0 oraz wykonał sprzęt zgodnie z odpowiednimi normami.

W strefie 1

można montować wyposażenie elektryczne o stopniu ochrony IP minimum IPX4 z zastrzeżeniem, że są to umocowania i puszki łączeniowe służące do zasilania odbiorników energii elektrycznej które zostały dopuszczone do zainstalowania w 1 strefie. Osprzęt (w tym gniazda) w obwodach chronionych przez PELV lub SELV o nominalnym napięciu 60 V DC lub 25 V AC z tym zastrzeżeniem, że źródło zasilania powinno być poza strefą 1 lub 0. Trwale zainstalowane i na stałe podłączone odbiorniki energii elektrycznej, które zostały dopuszczone do zainstalowania i użytkowania w strefie 1 zgodnie z zaleceniami producenta (do takich urządzeń m.in. zaliczają się wentylatory i oprawy oświetleniowe).

W strefie 2

można montować wyposażenie elektryczne o stopniu ochrony IP minimum IPX4 z zastrzeżeniem, że będzie to osprzęt elektroinstalacyjny z wyjątkiem gniazd chyba, że gniazda zasilane są z obwodów SELV i PELV w których źródło zasilania znajduje się poza strefą 1 lub strefą 0.

Dotyczy strefy 1 i 2

Jeśli w pomieszczeniu występują elementy instalacji elektrycznej narażone na strumienie wody, wówczas powinny mieć stopień ochrony IP co najmniej IPX5. Pamiętasz o zaleceniu dotyczącym np. prowadzenia oprzewodowania na głębokości minimum 5 cm?  Pisałem o tym kilka linijek wyżej 😉

Instalacja elektryczna a kabiny prysznicowe z elektroniką?

Jak powyższe zapisy mają się, do kabin z radiem, podświetleniem itd? Zagadnienie to omówione jest w normie PN-EN 60335-2-105:2005 – wersja angielska.

Elektryczny sprzęt do użytku domowego i podobnego — Bezpieczeństwo użytkowania — Część 2-105: Wymagania szczegółowe dotyczące wielofunkcyjnych kabin prysznicowych Zakres Podano wymagania szczegółowe dotyczące bezpieczeństwa użytkowania wielofunkcyjnych kabin prysznicowych do użytku domowego i podobnego, których napięcie znamionowe nie przekracza 250 V dla sprzętów jednofazowych lub 480 V dla innego sprzętu.

Źródło: http://sklep.pkn.pl/pn-en-60335-2-105-2005e.html 

Instalacja elektryczna – kran

Wiele osób pyta, jak potraktować umywalkę, a dokładnie kran znajdujący się w łazience, ubikacji, garażu lub innym pomieszczeniu w stosunku do odległości od elementów instalacji elektrycznej? Nie znalazłem obowiązujących norm dotyczących instalacji elektrycznych, które wspominają o umywalce. Prawdopodobnie w kwestii łazienek, kranów poza strefami nie obejmuje się tak ostrymi wymaganiami z uwagi na minimalne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka związanego z porażeniem prądem elektrycznym – brak kontaktu z wodą większej części ciała.

Instalacja elektryczna – jak spełnić wymogi norm w małej łazience?

Wykonanie funkcjonalnej i bezpiecznej instalacji elektrycznej w małej łazience wymaga chwili zastanowienia. Przede wszystkim, konieczne jest dobre zrozumienie dwóch pojęć: SELV oraz PELV. Kolejna trudność dotyczy komunikacji pomiędzy instalatorem a inwestorem. Nie wystarczy powiedzieć: „kup Pan oświetlenie i wentylator do łazienki„. Instalator powinien dać konkretne wytyczne np:

• wentylator o średnicy Ø 100 z ochroną przed wodą minimum IPX4  o wydajności powietrza (tu powinien odpowiednio wyliczyć na podstawie tabel jaką minimalną wydajność powinien mieć wentylator). Dla łazienek przyjmuje się krotność wymiany powietrza na poziomie 7 do 9x kubatura łazienki i podaje w m³/h.

Można również w strefie 1 lub 2 zamontować wentylator zasilany z 12 V, który z wyglądu niczym nie różni się od wentylatora zasilanego z 230 V.  np:

• producent Vents Group modele: 100S12V; 125S12V; 150S12V
• producent Ventika modele: D100S12V; D125S12V; D150S12V

Takie rozwiązania są dostępne w sprzedaży (w większości są to produkty pod zamówienie). Zobacz >>

Instalacja elektryczna – przykład doboru wentylatora

Łazienka o powierzchni 6 m² i wysokości 2,5 m ma kubaturę 15 m³ (6x 2,5 = 15). Przyjmując krotność wymiany powietrza pomiędzy 7 – 9 wentylator powinien mieć wydajność od 105 do 135 m³/h. W dolnej granicy wydajności można zaproponować: wentylator wyciągowy fi 100 14W 105m³/h 230V IPX4 biały VEGA WGB100. Przykład ten, jest dużym uproszczeniem i przy doborze wentylatora nie uwzględnia takich parametrów jak: spręż, hałas czy dodatkowe funkcje. Więcej na temat doboru wentylacji w artykule: Rolety, bramy, wentylacja, wideodomofon, o czym pamiętać? Część 3 Podobnie z oświetleniem, instalator powinien dać inwestorowi jasne wytyczne jakie oświetlenie powinien kupić, czyli podać jaki minimalny poziom ochrony IPXX musi posiadać oprawa oświetleniowa, aby móc zamontować ją w konkretnym miejscu (w danej strefie). Bezpieczeństwo jest najważniejsze a cena… Cóż zależy w dużej mierze od gustu inwestora.

Czy Polskie Normy są obowiązkowe?

W tym miejscu warto zadać stare pytanie: Czy Polskie Normy są obowiązkowe? Zanim przeczytasz odpowiedź na to pytanie, warto zadać kolejne pytanie:  Co w przypadku, gdy zdarzy się wypadek w którym: zostanie poszkodowany lub zginie człowiek lub  wystąpi znaczna strata materialna? Czy wówczas rozmawiając z prokuratorem lub rzeczoznawcą przysłanym przez ubezpieczyciela, instalacja elektryczna wykonana zgodnie z Polskimi Normami będzie przez Ciebie pożądaną? A może wolałbyś mieć instalację wykonaną według standardów zaprzyjaźnionego „elektryka”?

 Zobacz oficjalne stanowisko Polskiego Komitetu Normalizacyjnego >>

Źródło: Ile za elektryka, czyli za co płacisz elektrykowi?

Instalacja elektryczna w kuchni

Rozmawiając o instalacji elektrycznej w kuchni, część kobiet pyta o rozmieszczenie gniazd w blacie. Ponieważ pytań było sporo zagadnienie opisałem w artykule: Kobieta buduje – instalacja elektryczna w dziale Gniazdka na ścianie, w blacie, czy pod szafką?

Instalacja elektryczna, a kuchenny zlewozmywak – z prysznicem

Niby oczywiste, ale zastanów się? Jak potraktować kuchnię, w której zlewozmywak ma zamontowany prysznic? Czy Twoim zdaniem do takiej kuchni będą odnosić się słowa: pomieszczenie wyposażone w prysznic? W normie PN-HD 60364-7-701:2010 – wersja polska napisano:

Instalacje elektryczne niskiego napięcia — Część 7-701: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji — Pomieszczenia wyposażone w wannę lub prysznic Zakres Dotyczy instalacji elektrycznych w pomieszczeniach wyposażonych w zamocowaną na stałe wannę lub natrysk oraz w strefach okolicznych

Źródło: http://sklep.pkn.pl/pn-hd-60364-7-701-2010p.html Przewijają się słowa prysznic, natrysk. Producenci armatury różnie nazywaną swoje wyroby… Z praktyki wiem, że pod zlewozmywakiem często montowane są gniazda lub przyłącza instalacji elektrycznej… Czy w razie wypadku z udziałem instalacji elektrycznej, będziesz umiał się wybronić w sądzie lub przed prokuratorem? Czy osoby wyjaśniające przyczyny wypadku mogą potraktować przestrzeń pod zlewozmywakiem z prysznicem jako strefę 1?

W dalszej części artykułu zajdziesz szczegółowe informacje na temat oprzewodowania / okablowania budynku. Zagadnienie tylko pozornie wydaje się proste. 

Rury i peszle – czyli nie ma o czym pisać…

Układając kable i przewody elektryczne należy zabezpieczyć je przed uszkodzeniami mechanicznymi. W instalacji elektrycznej wskazane jest umożliwienie łatwej wymiany przewodów (szczególnie teletechnicznych) bez konieczności ingerencji w strukturę budynku. W tym celu instalacje lub fragmenty instalacji elektrycznej i teletechnicznej można prowadzić w rurkach. Ogólnego podziału rur osłonowych można dokonać ze względu na materiał z jakiego rura jest wykonana:

• rury metalowe,
• rury z tworzyw sztucznych.

Dalej dzielić rurki można na:

• sztywne,
• giętkie,

Ze względu na budowę rury z tworzywa możemy podzielić na: 

• jednościenne,
• dwuścienne.

Dokonując wyboru (poza wymienionym wyżej podziałem) należy uwzględnić następujące parametry:

• średnicę wewnętrzną rury
• odporność na ściskanie
• odporność na UV
• zakres temperatur
• bezhalogenowość
• kolor
• pilot do wciągania kabli lub przewodów

Średnica wewnętrzna rury i zalecane wypełnienie przewodami

Średnicę rury należy dobrać w zależności od ilości i średnicy przewodów lub kabli jakie będą do nich wciągane. Producenci zalecają, aby powierzchnia przekroju wewnętrznego rurki była przynajmniej 3x większa od sumy powierzchni przekroju przewodów lub kabli w niej umieszczonych. Zalecenie to dotyczy odcinków o maksymalnej długości 5 m. W przypadku odcinków których długość przekracza 5 m, zaleca się w jednej rurce prowadzić jeden przewód lub kabel.

Instalacja elektryczna w rurze – przykład

w jednej rurce chcemy poprowadzić przewody: YDYpżo 3x 2,5 450/750 V; YDYpżo 3x 1,5 450/750 V, YDY 2x 1 300/500 V, H07V-K 16 (Lgy 16 żo). Jaka powinna być średnica wewnętrzna peszla?

• Jeśli odcinek peszla jest dłuższy niż 5 m, należy każdy przewód umieścić w osobnej rurce. Należy zastosować kilka mniejszych rur.

• Jeśli odcinek peszla jest krótszy niż 5 m, musimy obliczyć łączną powierzchnię przekroju wszystkich przewodów, które będą umieszczone w rurce. W tym celu albo możemy zmierzyć przewód suwmiarką, albo z katalogów producentów kabli spisać interesujące nas wymiary (w tym celu posłużę się katalogiem: Telefoniki i Lapp-Kabla dostępne na stronach internetowych producentów).

Z podstawowych wzorów matematycznych obliczamy przybliżony przekrój każdego z przewodów. Do obliczenia pola powierzchni przewodów płaskich w uproszczeniu użyję wzoru na pole powierzchni prostokąta.

	Wymiary zewnętrzne lub średnica	Pole powierzchni
YDYpżo 3x 2,5 450/750 V	5,0 x 11,1 mm	55,5 mm2
YDYpżo 3x 1,5 450/750 V	4,7 x 10,0 mm	47,0 mm2
YDY 2x 1,5 300/500 V	8,5 mm	56,7 mm2
H07V-K 16  (Lgy 16 żo) 450/750 V	6,7 – 8,1 mm	51,5 mm2
	Suma:	210,7 mm2

Uwzględniając zalecenia producentów rur mnożymy otrzymany wynik przez 3

210,7 x 3 = 632,2 mm²

Przekształcając wzór na pole powierzchni koła obliczamy promień rury, następnie mnożąc przez dwa otrzymujemy średnicę wewnętrzną. W naszym przypadku otrzymamy wynik 50 mm, czyli taka powinna być minimalna średnica wewnętrzna rury. Trzeba kupić np. rurę karbowaną KF 450N 63/52 mm (średnica wewnętrzna 52 mm). Wydaje się proste, ale dla ułatwienia obliczeń pobierz kalkulator w postaci pliku Excel. Wprowadź wymiary zewnętrzne przewodów płaskich lub średnicę zewnętrzną przewodów okrągłych a arkusz sam wyliczy minimalną średnicę wewnętrzną rury. Wymiary najczęściej używanych przewodów, kabli oraz średnice wewnętrzne rur znajdziesz w arkuszu.

Kalkulator doboru średnicy rury lub peszla do ilości przewodów Pobierz >>

Rury elektroinstalacyjne – odporność na ściskanie

wyrażana w Niutonach oznaczanych N.   W zależności od przeznaczenia rury produkowane są w kilku standardach. Najpopularniejsze to:

• 320N – oznacza wytrzymałość rury na nacisk 32 kg równomiernie rozłożony na odcinku 22 cm. Take rury mają zastosowanie w instalacji elektrycznej jako ochrona przewodów. Zaleca się stosowanie ich w instalacjach elektrycznych natynkowych, podtynkowych, a także w drewnie.

• 750 N – oznacza wytrzymałość rury na nacisk 75 kg równomiernie rozłożony na odcinku 22 cm. Takie rury mają zastosowanie w instalacji elektrycznej jako ochrona przewodów prowadzonych w betonowych posadzkach oraz wszędzie tam, gdzie instalacja narażona jest na uszkodzenia mechaniczne.

Odporność na ściskanie wg PN-EN 61386-24 p.10.2 Badanie polega na umieszczeniu próbki pomiędzy dwoma płaskimi i stalowymi płytami o minimalnych wymiarach [mm]: 100x220x15 (wzdłuż boku płyty o wymiarze 220 mm). Próbkę naciska się z prędkością 15 ±0,5 [mm/min] obserwując siłę nacisku, kiedy średnica wewnętrzna próbki w stosunku do jej średniej wartości początkowej zmieni się w 5 [%]. Gdy próbka osiągnie ugięcie 5 [%] siła nacisku nie powinna być mniejsza niż:

• 250 N • 450 N • 750 N

Źródło: Poradnik dla projektantów i wykonawców stosowania rur osłonowych produkcji TT Plast

Zwróć uwagę co pisze producent! Na rynku spotkać można rurki o wytrzymałości np. 320N oraz rurki o wytrzymałości do 320N. Niby tylko dwie literki a jak zmieniają wymogi jakie deklaruje producent… do 320N czyli NIE WIĘCEJ niż 320N może być np. 100N…  

Odporność na UV

Rurki, które będą narażone na promieniowanie UV, (występującym również w promieniowaniu słonecznym) muszą mieć podwyższoną odporność na promieniowanie ultrafioletowe UV. W przeciwnym razie po niedługim czasie pod wpływem promieniowania UV tworzywo sztuczne z jakiego wykonane są rurki stanie się sztywne, kruche zacznie pękać… Przewody lub kable instalacji elektrycznej stracą ochronę i same będą narażone na działanie warunków atmosferycznych w tym promieniowania UV.

W przypadku gdy fragment rury musi być poprowadzony na zewnątrz (będzie narażony na promieniowanie UV) należy zabezpieczyć go przed szkodliwymi warunkami. Można to osiągnąć owijając rurę np: taśmą izolacyjną Premio 233 19x20x0,18 223607; taśmą izolacyjną 128 0.15-50-25 PVC/czarna 145772 lub taśmami serii Scotch 33 i 33+.

Zakres temperatur

Produkty wytwórców dbających o zadowolenie klienta mają podany przez producenta zakres temperatur w których produkt (w tym przypadku rura) może być przechowywana, instalowana i eksploatowana. W zależności od producenta, lub serii zakresy temperatur mogą znacznie się różnić co ma wpływ na cenę wyrobu. Poniżej przykładowe zestawienie kilku produktów:

Nazwa	Zakres temperatur: (eksploatacja)	Zakres temperatur: (transport, instalacja)	Producent
Rura elektroinstalacyjna karbowana PP – RKLF	-12 oC do 90 oC		TT Plast
Rura elektroinstalacyjna karbowana PCV 320N – RKLS, RKLSP	-20 oC do 50 oC		TT Plast
Rura karbowana dwuwarstwowa w kręgach – RODK	-25 oC do 90 oC		TT Plast
Rura giętka karbowana bezhalogenowe typ RGHF – 2242	-25 oC do 90 oC	od 10 oC	Marmat
Rury gładkie sztywne typ RLm – 2221	-5 oC do 60 oC	od 10 oC	Marmat
Rura giętka karbowana typ RGCp – 3434	-25 oC do 120 oC	od 10 oC	Marmat
Rura giętka karbowana typ RK	-15 oC do 80 oC	od 10 oC	Marmat
KOPOFLEX – rura giętka karbowana z podwójnym płaszczem	-45 oC do 60 oC	-5 oC do 60 oC	Kopos
SUPER MONOFLEX HFPP – elastyczna rura o średniej odporności mechanicznej (EN)	-5 oC do 60 oC	powyżej 0 oC	Kopos
Giętka rura do mechanicznej ochrony kabli (EN) APACS42_F25	Układanie na stałe:  -40 oC do 120 oC	powyżej 0 oC	Kopos
	Układanie ruchome:  -5 oC do 120 oC

Jak widać zakresy eksploatacji oraz instalacji rur elektroinstalacyjnych (peszli) mogą znacznie się między sobą różnić. Dokonując zakupu, warto zwrócić uwagę na zakres temperatur w jakich producent dopuszcza instalację i eksploatacje rur. 

Instalacja elektryczna a bezhalogenowość

Czyli rury bezhalogenowe, wykonane z tworzywa sztucznego, które nie zawiera w składzie pierwiastków halogenowych i które podczas pożaru nie wydziela trujących związków użyte do prowadzenia kabli lub przewodów instalacji elektrycznej lub teletechnicznej. Produkty z materiałów bezhalogenowych należy stosować w obiektach użyteczności publicznej. Zagadnienie szerzej omówione w artykule: Jak dobrać i ułożyć kable i przewody teleinformatyczne, obejrzyj film >>

Instalacja elektryczna – kolor peszla

Czy elektryk ma być gorszy od hydraulika?  Hydraulik prowadząc rurki po budynku od dawna oznacza „ciepłą wodę” kolorem czerwonym, a „zimną” niebieskim. Dlaczego elektryk nie może ułatwić sobie pracy? Jeśli na danej inwestycji mamy do czynienia w wieloma instalacjami, np. elektryczna, antenowa, alarmowa, LAN, kamery itd. stosując kilka kolorów rur karbowanych możemy w łatwy sposób zlokalizować odpowiednią instalację po zastosowanym kolorze. Przykładowo w ofercie Elettrocanali dostępne są rury w siedmiu kolorach:

• niebieski
• zielony
• fioletowy
• biały
• brązowy
• czarny
• szary

Pilot, czyli rura karbowana z pilotem

Pilotem nazywany jest stalowy drut, lub sznurek wciągnięty przez producenta w rurę. Z jego pomocą znacznie ułatwione jest wciąganie przewodów lub kabli do rurki. Jeśli posiadasz rurę bez pilota, możesz wciągnąć go samodzielnie. Do przeciągania przewodów lub kabli użyć można różnego rodzaju przeciągarek: perlonowych, stalowo-perlonowych, stalowych, z prętów bazaltowych, włókna szklanego lub nylonowego.

Przeciągarka stalowa	Przeciągarka nylonowa	Przeciągarka perlonowa
Przeciągarka stalowo-perlonowa	Przeciągarka z prętów bazaltowych	Przeciągarka z włókna szklanego

Z życia praktyka

Do rury pilot możesz bez problemu wciągnąć sam, bez ponoszenia kosztów zakupu przeciągarek. W tym celu do jednego końca rury przymocuj rurę ssącą odkurzacza. Przygotuj cienki sznurek o długości większej niż odcinek rury do którego chcesz wciągnąć pilota. Rurę do której chcesz wciągać pilota wyprostuj, tak aby sznurek podczas wciągania napotykał małe opory tarcia. Do końca sznurka przymocuj kawałek szmaty, tak aby lekko przemieszczała się w rurze. Włącz odkurzacz i pomału wprowadź szmatkę do rury. 🙂 Czy przymocowałeś drugi koniec sznurka? Odkurzacz powinien zassać szmatkę, która wciągnie cienki sznurek. Teraz sznurkiem możesz do rury wprowadzić grubszy pilot z pomocą którego wciągniesz grubszy przewód lub kabel.  

Ciekawostka

Warto sprawdzać dokładnie co dodatkowo dodają producenci do swoich rur. Niektórzy producenci np. Elettrocanali posiadają w swojej ofercie rury karbowane, które wewnątrz są dodatkowo wyposażone w środek poślizgowy (LUBRICATED). Dzięki zastosowaniu tej technologii przewód wprowadzany do rury zdecydowanie łatwiej i szybciej jest przeciągany, co ma wpływ na poprawienie komfortu pracy instalatora, skraca czas montażu oraz pozwala obniżyć koszty związane z montażem. Środek poślizgowy jest stosowany we wszystkich rurach karbowanych produkcji Elettrocanali oznaczonych symbolem TP, ICTA, oraz od początku 2019 również w produktach TC18 (mrozoodporne).

Obciążalność prądowa kabli i przewodów

W instalacji elektrycznej błędnie przyjęło się założenie że przewód o przekroju żyły 1,5 mm² zabezpiecza się wyłącznikiem nadprądowym 10 A, natomiast przewód o przekroju żyły 2,5 mm² zabezpiecza się wyłącznikiem nadprądowym 16 A.

Czy ilość żył oraz sposób ułożenia przewodu w instalacji elektrycznej, ma wpływ na jego długotrwałą obciążalność prądową?

W tym artykule nie będę szczegółowo omawiał tego zagadnienia, a jedynie je zasygnalizuję. Przeanalizuj poniższą tabelę – na podstawie danych z katalogu Telefonika Kable:

Obciążalność prądowa przewodów YDYp, YDYpżo 450/750 V wg DIN VDE 0298 część 4 temperatura żyły przewodu 70 oC. Temperatura otoczenia 30 oC.

Sposób wykonania instalacji

Wielożyłowy przewód instalacyjny w powłoce w rurze elektroinstalacyjnej w izolowanej cieplnie ścianie

Wielożyłowy przewód instalacyjny w powłoce w rurze elektroinstalacyjnej na ścianie

Jedno lub wielożyłowy przewód instalacyjny w powłoce ułożony na ścianie

Wielożyłowy przewód instalacyjny w powłoce w odstępie co minimum 0,3 x średnica d od ściany

Liczba obciążonych żył

2

3

5

2

3

5

2

3

5

2

3

5

Przekrój znamionowy żył

Obciążalność prądowa w A

1,5 mm2

15,5 A

13,0 A

9,8 A

16,5 A

15,0 A

11,3 A

19,5 A

17,5 A

13,1 A

22,0 A

18,5 A

13,9 A

2,5 mm2

18,5 A

17,5 A

13,1 A

23,0 A

20,0 A

15,0 A

27,0 A

24,0 A

18,0 A

30,0 A

25,0 A

18,8 A

4 mm2

25,0 A

23,0 A

17,3 A

30,0 A

27,0 A

20,3 A

36,0 A

32,0 A

24,0 A

40,0 A

34,0 A

25,5 A

6 mm2

32,0 A

29,0 A

21,8 A

38,0 A

34,0 A

25,5 A

46,0 A

41,0 A

30,8 A

51,0 A

43,0 A

32,3 A

10 mm2

43,0 A

39,0 A

29,3 A

52,0 A

46,0 A

34,5 A

63,0 A

57,0 A

42,8 A

70,0 A

60,0 A

45,0 A

Różnica wynosi 12,2 A!

Zobacz, według producenta (Telefoniki), zwykły YDYp 1,5 mm² w zależności od sposobu ułożenia i ilości żył może wytrzymać obciążalność prądową od 9,8 do 22 A. Czy zwróciłeś uwagę na zapis w tabeli: Temperatura otoczenia 30 ^oC? Jeśli temperatura otoczenia jest wyższa należy wprowadzić do obliczeń współczynniki korekcyjne:

Temperatura otoczenia	30 oC	35 oC	40 oC	45 oC	50 oC	55 oC	60 oC	65 oC
Współczynnik korekcyjny	1,00	0,94	0,87	0,79	0,61	0,50	0,41	0,35

Instalacja elektryczna – wpływ temperatury na obciążalność przewodu – przykład

Działowa ścianka z rigipsu wypełniona wełna mineralną. Wewnątrz ściany ułożona jest rura elektroinstalacyjna (peszel) w którym znajduje się przewód YDYpżo 3x 1,5 450/750 V np. do oświetlenia. Zobacz, jak zmienia się obciążalność prądowa przewodu w zależności od temperatury zewnętrznej.

	Wielożyłowy przewód instalacyjny YDYp 3×1,5 450/750 V w rurze elektroinstalacyjnej ułożonej w izolowanej cieplnie ścianie.
Temperatura otoczenia	30 oC	35 oC	40 oC	45 oC	50 oC	55 oC	60 oC	65 oC
Obciążalność prądowa	13,0 A	12,2 A	11,3 A	10,3 A	7,9 A	6,5 A	5,3 A	4,6 A

Gdzie w normalnej instalacji elektrycznej jest temperatura 60 ^oC?

Czy pamiętasz upalne dni np. czerwiec 2019 r? Na zewnątrz w cieniu temperatury znacznie przekraczają 30 ^oC. Zastanów się jakie temperatury panują pod dachem, na strychach? Budynki magazynowe często zbudowane są z metalowych ścian wypełnionych wewnątrz ociepleniem. Sprawdź do jakich temperatur może nagrzać się ściana takiego magazynu jeśli przez większość dnia znajduje się pod bezpośrednim działaniem promieni słonecznych? Temperatura przenika do wnętrza ściany, ale również ma wpływ na przewody które są prowadzone na ścianie i w ścianie. 

Instalacja elektryczna – siła zrywająca kable i przewody

Kabli i przewodów nie możesz ciągnąć ile sił. Widziałem sytuacje w których (w domku jednorodzinnym) kable wciągano wyciągarką samochodu terenowego. Pamiętaj zbyt mocne ciągnięcie skutkować może uszkodzeniem izolacji, a nawet przewężeniem lub zerwaniem żyły kabla lub przewodu. W skrajnym przypadku cienkich przekroi lub kabli teleinformatycznych może dojść do zerwania kabla. Dodatkowo kable o bardziej złożonej konstrukcji wewnętrznej (nawet skrętki komputerowe) mogą doznać uszkodzeń wewnętrznej budowy kabla co skutkować będzie znacznym pogorszeniem parametrów. Zachodzą wówczas zjawiska podobne do tych które występują przy zbyt mocnym zgięciu kabla.  Zagadnienie to szczegółowo opisałem wraz z przykładami i wykresami w artykule: Jak dobrać i ułożyć kable i przewody teleinformatyczne? W dziale Minimalny promień gięcia w praktyce. Większość producentów dbających o jakość swoich wyrobów w katalogach lub kartach technicznych wyrobów podaje maksymalną siłę ciągnięcia kabla podczas instalacji. Madex dla większości swoich kabli teleinformatycznych (potocznie skrętek komputerowych) podaje maksymalną siłę ciągnięcia kabla 80 N, a w przypadku kabli typu Duplex 20 N na parę. Pozostaje pytanie, jak w praktyce ustalić z jaką siłą wciągany jest przewód? Jak mocno muszę ciągnąć aby uzyskać siłę 80 N? Do pomiaru siły z jaką wciągasz kable i przewody można użyć dynamometru (siłomierza).

Smary, żele i inne patenty 😉

Instalacja elektryczna wykonywana w rurkach. Czasami trafiają się długie odcinki, w których wraz z wzrostem odległości i liczby zakrętów na której chcesz przeciągnąć przewody wzrasta siła tarcia. To ona utrudnia lub uniemożliwia przeciągnięcie przewodu.  Są przynajmniej trzy sposoby aby zmniejszyć siły opory tarcia które występują podczas przeciągania kabli i przewodów w rurach. Najlepsze efekty daje łączenie ze sobą wszystkich trzech rozwiązań. Należy:

1. stosować rury o znacznie większej średnicy niż wprowadzane do nich przewody i kable,
2. stosować środki ułatwiające poślizg
3. stosować puszki rewizyjne

Instalacja elektryczna – średnica peszla

Wspominałem o zaleceniu producentów, aby powierzchnia przekroju wewnętrznego rurki była przynajmniej 3x większa od sumy powierzchni przekroju przewodów lub kabli w niej umieszczonych. Zwróć uwagę na słowo PRZYNAJMNIEJ… 

Instalacja elektryczna – środki ułatwiające poślizg

Instalatorzy „starej szkoły” do zmniejszenia tarcia używali dobrze znanego starszemu pokoleniu płynu do mycia naczyń Ludwik, niestety było to działanie jednorazowe, ponieważ po wyschnięciu płyn ten raczej „przyklejał” przewody do ścianek rurki. Stosowanie tawotu, lub innych smarów, jak również takich środków jak olej silnikowy nie jest dobrym rozwiązaniem. Wiele przewodów i kabli ma izolację wykonaną z tworzyw, które nie są odporne na działanie substancji zawartych w smarach lub olejach. Należy stosować środki specjalnie wyprodukowane do przeciągania kabli i przewodów, których używanie nie uszkodzi izolacji.  Tego typu produkty są bezpieczne dla rurek, izolacji kabli i przewodów a co najważniejsze po wyschnięciu praktycznie odparowują nie zostawiając klejącej czy tłustej powierzchni.  Smary i żele do przeciągania kabli i przewodów dostępne są w różnych opakowaniach kilka przykładów poniżej:

Smar ułatwiający przeciąganie przewodów I Lub-I/18,92 FE510045613/7100036984	Smar do przeciągania kabli Easy-Glide 1 litr 219647	Smar do przeciągania kabli Easy-Glide 5 litrów 246993

Instalacja elektryczna – puszki rewizyjne

Jeśli odcinek rurki jest długi, do tego ma kilka zakrętów warto stosować puszki rewizyjne. Puszka powoduje skrócenie odcinka przez który jest przeciągany przewód 🙂 Stara szkoła sugeruje montować puszki rewizyjne co dwa zakręty, lub co kilka metrów w przypadku odcinków prostych (odległość uzależniona jest od wypełnienia rurki przewodami). Jako puszki rewizyjne można stosować zwykłe puszki np. hermetyczne dokładając do nich specjalne dławnice (kilka przykładowych poniżej). Stosowanie zwykłych puszek podtynkowych Ø 60 razem z pokrywą w miejscach gdzie nie jest wymagana ochrona przed pyłem czy wilgocią jest również możliwe, lecz jest to niewygodne (mało miejsca w puszce – pamiętaj o minimalnym promieniu gięcia kabla lub przewodu) i pozostaje niewiele miejsca na manewrowanie.  

Instalacja elektryczna, a prawo powszechnego ciążenia Newtona 😉 

Również z prawem grawitacji możesz bezskutecznie walczyć, lub możesz je wykorzystać do pomocy 🙂  Jeśli masz do przeciągnięcia przewód lub kabel w pionie np. pomiędzy strychem a piwnicą, warto wciągać przewód z góry do dołu. Niby oczywiste, a ile razy widziałem na odwrót (nawet podczas wymiany pionów w blokach niektórzy wciągali kable o znacznych średnicach od dołu…). Wciągając z góry do dołu, z każdym metrem zwiększa się waga przewodu. Grawitacja wspomaga instalatora 😉 

Instalacja elektryczna – złączki i uchwyty do rur

Złączki stosuje się do łączenia rur sztywnych i giętkich. Złączkę należy dobrać do średnicy rury (mimo teoretycznie takich samych średnic warto wybierać złączki i rury tego samego producenta). Podobnie jak podczas wyboru rury należy zwrócić uwagę na odporność złączki na promieniowanie UV, zakres temperatur itd. Rozróżniamy:

• złączki giętkie (kompensacyjne)
• złączki sztywne
  • proste
  • kątowe

Rura w końcu się kończy, końcówkę rury należy zabezpieczyć. Służą do tego różnego rodzaju dławnice i trójniki do zakończenia rur. Stosowanie zakończeń jest uzasadnione, ponieważ niezakończona rura ma krawędź, która może uszkodzić izolację kabla lub przewodu.

Kable ekranowane w rurach stalowych

Warto zwrócić szczególną uwagę na stalowe rury w których prowadzone są kable lub przewody ekranowane. Do odprowadzenia potencjału z rury i ekranu kabla można użyć jednej dławnicy (środkowa na powyższej grafice). Po usunięciu zewnętrznej powłoko kabla lub przewodu „szczotka” znajdująca się wewnątrz dławnicy dookólnie zdejmuje potencjał z całego obwodu ekranu.

Instalacja elektryczna – jak przymocować rurę lub peszel do podłoża?

W zależności od podłoża do mocowania rur najczęściej używa się:

• uchwytów otwartych
• uchwytów zamkniętych
• haków pojedynczych lub podwójnych

Uchwyty wielu producentów można ze sobą łączyć w zestawy.

Instalacja elektryczna – jaka rura do ziemi?

Do zakopania w ziemi np. do prowadzenia WLZ, do bramy, domofonu, do rozprowadzenia zasilania gniazd w ogrodzie, do oświetlenia terenu lub do wprowadzenia przewodów sygnałowych (internet, TV…) stosuje się rury dwuścienne, które najczęściej występują w średnicach zewnętrznych: 40; 50; 75; 110; 160 mm.  Do rur dwuściennych w zależności od producenta dostępne są akcesoria np: uszczelki, złączki, przekładki dystansowe, zaślepki, kolana, obejmy itp. Osoby zainteresowane szczegółami prawnymi dotyczącymi rur, odsyłam do Polskiej Normy PN-EN 61386-1:2011 Systemy rur instalacyjnych do prowadzenia przewodów — Część 1: Wymagania ogólne.

Instalacja elektryczna w rurkach – podsumowanie 

Producenci zarówno rur, żeli, wciągarek czy innych narzędzi ułatwiających pracę ciągle doskonalą swoje produkty wprowadzając do nich innowacyjne rozwiązania. Należy pamiętać, że nawet w tak wydawałoby się prostym produkcie jak „peszel” może być wykorzystana najnowsza technologia, która ułatwia i przyspiesza pracę. W większości przypadków wiąże się to z wyższymi kosztami produkcji co ma wpływ na cenę. Handlowcy rzadko znają szczegóły. Dla sprzedawcy peszel to peszel i różni się ceną. W praktyce rzetelnie porównać różnicę możesz sam na stronach internetowych producentów wczytując się szczegółowo w karty katalogowe.  Produkt dobry, zawierający chociażby powłokę ułatwiającą wciąganie przewodów nigdy nie będzie produktem konkurującym niską ceną. W ramach podsumowania tej części chciałbym pokazać ciekawy produkt ułatwiający przeciąganie pilotów. 

Pamiętaj przeciągnięcie pilota to jedno, a promienie gięcia kabli i przewodów oraz maksymalna siła z jaką można ciągnąć przewody i kable to całkiem inne zagadnienie.

Instalacja elektryczna w bruzdach

Czy warto robić bruzdy?

Niewielu inwestorów chce mieć układane kable i przewody w bruzdach. W większości wynika to z ceny. Instalacja w bruzdach jest droższa, to dodatkowa praca za którą trzeba zapłacić wykonawcy. Część osób (najczęściej są to inwestorzy prywatni) obawia się podcinania i osłabiania ścian. Niektórzy instalatorzy prowadzą kable i przewody w podłodze, lub prowadząc przewody do żyrandola przechodzą przez strop, układają przewody po podłodze (nad pomieszczeniem w którym ma być zamontowany żyrandol) a następnie przewiercają strop wypuszczając przewód. Jest to bardzo wygodny sposób ponieważ w ten sposób unika się niewygodnej pracy i układania przewodów na suficie. Bez względu na to, jak bardzo będziesz się starał, nie unikniesz prowadzenia przewodów w ścianach. Musisz zasilić gniazdo, doprowadzić przewód do łącznika (chyba, że zdecydujesz się na rozwiązania bezprzewodowe).   Pamiętasz wytyczne zawarte w WT2018 na podstawie Dz. U. z 2018 r. poz. 1422 i z 2017 r. poz 2285 Dział IV Rozdział 8 § 187.2? Chodzi o wymóg pokrywania przewodów minimum 5 mm warstwą tynku. Przewód YDYp 3x 2,5 mm² ma grubość 5 mm do tego 5 mm tynku i uzyskujemy minimalnie 10 mm  warstwę tynku na całej ścianie. Grubo? Nie, normalnie 🙂

Jaka jest optymalna grubość tynku?

Przykładowo Knauf zaleca stosowanie minimum 8 milimetrowej warstwy tynku gipsowego: MP 75 L; MP 45 SL; MP 75 DIAMANT; MP 75 G/F THERM; GOLDBAND.  W praktyce ekipa murarzy, która stara się prosto murować (ściany są proste) kosztuje trochę ponad przeciętną rynkową wycenę i kolejka do nich jest długa. Bierze się tych co mają akurat wole terminy, zresztą z tego się nie strzela a tynk pokryje nierówności ściany. Następnie przychodzi ekipa od tynków. Stwierdza, że ściany są krzywe i jeśli tynk ma mieć minimum 8 mm to w innym miejscu będzie prawie 30 mm. Na całym budynku pójdzie dużo więcej materiału, koszta wzrosną, kasa się kończy a kredytu więcej nie dadzą… Inwestor szuka oszczędności. Tynkarz położy tynk tak aby było równo (w niektórych miejscach wyjdzie 3 mm w innym 20 mm) krzywizn nie widać i będą oszczędności materiału. Wszyscy zadowoleni? Do czasu, gdy na pomalowanych ścianach zaczną pojawiać się ślady w miejscach gdzie położone są przewody.

Instalacja elektryczna – ślady przewodów „wychodzą” z pod tynku

Temat od lat rozgrzewa dyskusje na różnych budowlanych forach. Zagadnienie jest na tyle poważne, że stało się przedmiotem badań. Poniżej przytoczyłem fragment podsumowania autorstwa dr inż. Mariusza Książka. 

… W wyniku przeprowadzonych badań laboratoryjnych stwierdzono, że widoczne ślady czarnych smug i przebarwień na powierzchni tynków gipsowych, pokazanych na fot. 7–10, niewątpliwie spowodowane są dwoma czynnikami: osłona izolacyjna przewodu elektrycznego wykonana jest ze złej jakości i grubości poliwinitu oraz zbyt płytkie jest położenie przewodów w tynku gipsowym maszynowym. Jedyna rada, jaka się nasuwa w tym przypadku, przy złej jakości i grubości izolacji przewodów elektrycznych, to wykonywanie tynków gipsowych maszynowych grubszych (około 7 mm) lub wkucie przewodów elektrycznych głębiej w ścianę, na głębokość min. 7 mm od powierzchni tynku (ściany) lub ewentualnie stosowanie rurek osłonowych polipropylenowych. … Autor: dr inż. Mariusz Książek Instytut Budownictwa Politechniki Wrocławskiej Informacje o autorze: Dr inż. Mariusz Książek jest adiunktem i pracownikiem naukowo-dydaktycznym w Instytucie Budownictwa Politechniki Wrocławskiej. Pełni także funkcję Członka Zarządu Głównego Komitetu Trwałości Budowli PZiTB w Warszawie.

Źródło: http://www.tynki.info.pl/krok-po-kroku/przyczyny-powstawania-czarnych-smug/ 

Jeśli pojawia się problem z przebijającymi śladami przewodów elektrycznych zaczynamy przeważnie poszukiwać winnych. Wówczas pojawia się pytanie: pracę źle wykonał elektryk, który nie wykuł w ścianach bruzd, czy też usterkę spowodowała ekipa tynkarska, która zaoszczędziła na grubości nakładanego tynku? Niektórzy instalatorzy uważają, że skoro tynkarze widzieli, iż przewody poprowadzone są nawierzchniowo – powinni dostosować odpowiednio grubość tynku. Jednak zgodnie z wszelkimi prawidłami winą należałoby tu obarczać wykonawców z branży elektrycznej. Wykucie bruzd pod instalację jest bowiem jednym z ich zasadniczych obowiązków. Autor: Wojciech Lechowski

Źródło: http://www.e-instalacje.pl/a/slady-kabli-na-scianach-skad-sie-biora-i-co-z-tym-zrobic-18876.html

Instalatorze, co Cię to obchodzi?

Jeśli trafisz na świadomego inwestora sprawa może skończyć się w sądzie. Powód, np. rękojmia na wykonaną przez Ciebie pracę.  Powstaje pytanie czy ubezpieczenie OC Twojej firmy pokryje ewentualne koszty?  Sprawdź szczegółowe zapisy w posiadanym ubezpieczeniu. Czy jeśli likwidator szkód udowodni, że szkoda powstała nie jako wypadek, lecz było to Twoje celowe zaniechanie lub rażący błąd będzie skory wypłacić odszkodowanie z Twojej polisy? A jeśli wypłaci, czy będzie starał się odzyskać od Ciebie wypłaconą kwotę? Likwidator szkód dobrze zna zapis WT2018 na podstawie Dz. U. z 2018 r. poz. 1422 i z 2017 r. poz 2285 Dział IV Rozdział 8 § 187.2

Instalacja elektryczna – czym wyciąć bruzdę pod kable i przewody?

Bruzdy można wykonać używając:

• metody tradycyjnej – młotek + przecinak,
• bruzdownicą:
  • z tarczami diamentowymi
  • z frezem.

Bruzdownica z traczami diamentowymi nadaje się do każdego rodzaju podłoża (należy odpowiednio dobrać tarcze), ma możliwość ustawienia szerokości oraz głębokości bruzdy. Najczęściej wykonuje dwa zewnętrzne nacięcia, po czym wewnętrzny fragment należy usunąć za pomocą ręcznego narzędzia do wyłamywania środka lub wykuć za pomocą przecinaka, ręcznie lub z pomocą młota udarowego. Spotkać można bruzdownice w których montuje się kilka tarcz diamentowych, wówczas wycinana jest cała szerokość bruzdy. Zaznaczyć należy, że nie wolno samodzielnie do bruzdownicy przeznaczonej na dwie tarcze montować wielu tarcz, ponieważ moc maszyny nie jest do tego przystosowana. Takie działanie skutkować będzie szybszym zużyciem diamentowych tarcz tnących, szybszym zużyciem bruzdownicy a w skrajnych przypadkach doprowadzić może do wypadku. Na rynku są dostępne również bruzdownice z frezem. Tego typu bruzdownica używana jest do wykonywania bruzd w materiałach stosunkowo miękkich takich jak cegła, pustaki czy silikaty. Nie nadaje się do materiałów typu żelbeton. Niezależnie od wybranego modelu, do bruzdownicy zawsze należy podłączać odkurzacz przystosowany do współpracy z bruzdownicą. Odkurzacz ma za zadanie szybko odessać urobek (pył) z wykonywanej bruzdy. Jest to szczególnie ważne przy bruzdownicach używających do cięcia tarcz diamentowych.

Jak dobrać diamentową tarczę tnącą?

Wykonawca oczekuje uniwersalnej tarczy, która szybko przetnie każdy materiał, niestety specjalizacja dotknęła również producentów tarcz diamentowych. Wszystko ma być maksymalnie trwałe, możliwie tanie i gwarantować szybki postęp prac (w tym wypadku szybko ciąć). Takie wymagania uwzględniając różne materiały np. żelbeton i silka powodują konieczność użycia różnych tarcz. Dlaczego? Elektryk stosunkowo rzadko tnie glazurę, terakotę i raczej nie zwraca uwagi na proste, nieuszkodzone krawędzie cięcia, przecież po położeniu przewodów bruzdy są zakryte tynkiem. Również cięcie na mokro w bruzdownicach używanych przez instalatorów raczej nie występuje. Z tego powodu, krótko omówię tylko tarcze służące do pracy na sucho dotyczące materiałów z jakich w większości wykonuje się ściany lub stropy. Prawidłowy dobór tarczy w stosunku do bruzdownicy pominę. Zakładam, że każdy instalator posiadający bruzdownicę dobiera tarcze odpowiedzialnie, czyli zwraca uwagę jaką średnicę tarcz należy montować do posiadanego modelu bruzdownicy. Dokonując wyboru tarczy diamentowej, należy zwrócić uwagę na:

• rodzaj materiału z jakiego wykonana jest ściana lub strop,
• rodzaj i budowę segmentów tarczy, który wpływa na jakość i prędkość cięcia.

Trudność z doborem właściwej tarczy wynika z technologii produkcji tarczy, a dokładnie w sposobie osadzania diamentów w tarczy.

Dlaczego diamentowa tarcza tnie?

Zagadnienie prawidłowego doboru tarcz diamentowych obszernie omawiane jest na wielu szkoleniach prowadzonych przez producentów. Największą zaletą takich szkoleń jest możliwość praktycznego sprawdzenia teoretycznego wykładu z rzeczywistością. Można samemu rozpakować fabrycznie nową tarczę (cała sterta różnych tarcz) oraz wybrać materiał w którym się chce przeprowadzić test w sumie wiele testów. Po takim szkoleniu i popsuciu kilku tarcz uczestnicy zaczynają wierzyć prowadzącemu, przekonują się podczas własnej pracy, że ta sama tarcza całkiem inaczej spisuje się w różnych materiałach z jakich wykonana jest np. ściana. Tarcze diamentowe to dość spory wydatek (jak na osprzęt do elektronarzędzia) szczególnie w bruzdownicy, gdzie należy ich zamontować minimum dwie, stąd uważam, że każdy posiadający bruzdownicę powinien mieć choć podstawową wiedzę na temat zjawisk jakie zachodzą w trakcie cięcia. Dzięki temu łatwiej będzie dobrać właściwą tarczę do obrabianej powierzchni i zaoszczędzić pieniądze.

Budowa tarczy diamentowej

Tarcze diamentowe, mają na swojej powierzchni osadzone drobiny diamentu technicznego. Obracając się drobiny diamentu z dużą prędkością stykają się z podłożem, a ponieważ diament jest jednym z najtwardszych materiałów wyciera drobiny podłoża. Pod wpływem tarcia wytwarza się bardzo wysoka temperatura, która o ile nie zostanie skutecznie odprowadzona doprowadzi do zniszczenia tarczy. Ważne są szczegóły. Drobiny diamentu umieszczone w tarczy różnią się kształtem i wielkością, a ich dobór nie jest przypadkowy. Tarcza z dużymi diamentami, nadaje się do cięcia twardych materiałów. Charakteryzuje się dużym tempem cięcia, ale również siły działające na poszczególne diamenty są duże, co skraca żywotność tarczy. Tarcza z drobnymi diamentami, nadaje się do miękkich i twardych materiałów. Siły działające na poszczególne diamenty są dużo mniejsze (w porównaniu do dużych diamentów) przez co żywotność tarczy jest większa niż w przypadku tarcz z dużymi diamentami, ale taka tarcza tnie zdecydowanie wolniej w porównaniu do tarczy z dużymi diamentami.

Diament to dopiero początek

Diament do tarczy przymocowany jest za pomocą spoiwa. Podczas cięcia cząsteczki materiału np. ściany w postaci pyłu trą o tarczę (również o spoiwo). W zależności od wielkości diamentu pył będzie albo gruby albo drobny (mało kto w trakcie cięcia wyłapie różnicę pyłu grubego i drobnego bez specjalistycznych przyrządów).

• Jeśli spoiwo będzie za miękkie, w stosunku do obrabianego materiału, drobiny diamentu zostaną z niego wytarte przez pył zanim zdążą się zużyć. Tarcza szybko przestanie ciąć a instalator stwierdzi tarcza do kitu.

• Jeśli spoiwo będzie za twarde, w stosunku do obrabianego materiału, diamenty ulegną zużyciu a nowe diamenty, które są zatopione w spoiwie nie zostaną odsłonięte ponieważ pył nie będzie w stanie wytrzeć spoiwa. Tarcza przestanie ciąć a elektryk stwierdzi, że tarcza się do niczego nie nadaje.

W zależności od przeznaczenia producenci tarcz odpowiednio dobierają rodzaj spoiwa i wielkość diamentów, tak aby uzyskać najlepsze wyniki. Na podstawie wielu badań dobierają odpowiednie mieszanki wielkości diamentów i twardości spoiwa, oraz kształtu segmentu tnącego tak, aby uzyskać zamierzony efekt (szybkość, dokładność, uniwersalność).

Jak dobrać tarczę do bruzdownicy?

Zastanów się jakie materiały najczęściej tniesz? Jeśli jakiś rodzaj podłoża np. żelbeton przeważa w Twojej pracy warto kupić tarcze dedykowane do tego materiału. Może wycinasz dużą ilość bruzd w różnych materiałach i warto rozważyć zakup kilku rodzajów tarcz? Wybór tarczy uniwersalnej zawsze będzie kompromisem w stosunku do tarczy dedykowanej do danego typu podłoża. Tarcza uniwersalna będzie cięła wolniej, i wytnie mniejszą ilość bruzd niż tarcza dedykowana do danego materiału.

Większość producentów tarcz ma kilka półek jakościowych.

O co chodzi? Producenci wiedzą, że świat nie jest idealny. Wiedzą, że instalatorzy na budowach tną różne materiały i mają różne potrzeby. Nawet jeśli dobiorą prawidłowo tarczę do materiału, jeden będzie oczekiwał bardzo dużej trwałości, ponieważ w ciągu dnia tnie bardzo dużo bruzd w jednolitym materiale i wymiana tarczy jest dla niego niepotrzebną stratą czasu. W skali kilku miesięcy okaże się, że czas jaki trzeba było poświęcić na wymianę tarcz to naprawdę sporo, co w przeliczeniu na roboczogodzinę oznacza niepotrzebne koszty. Taki instalator wybierze droższe tarcze np. serii „best for” z oferty Bosch, które w porównaniu z tańszym odpowiednikiem serii „standard for” wytną nawet dwukrotnie dłuższe bruzdy. Instalator, który używa bruzdownicy rzadko, lub tnie w różnych materiałach, raczej zdecyduje się na tańsze tarcze z serii „standard for”.

Ile metrów wytnie diamentowa tarcza tnąca?

W tym miejscu należy zadać pytanie: Ile metrów bruzdy wytnę tarczą z grupy best for, a ile standard for? Nikt odpowiedzialny nie udzieli odpowiedzi na takie pytanie ponieważ na długość cięcia w metrach mają wpływ następujące czynniki:

• czy tarcza została dobrze dobrana do materiału?
• Czy tarcza jest właściwie dobrana do mocy bruzdownicy?
• Jaka jest głębokość ciętej bruzdy?
• Jaki jest sposób chłodzenia tarczy (oraz jaką ma skuteczność)?
• Osoba wykonująca bruzdę (jak mocno dociska bruzdownicę).
• itd.

Chcąc rzetelnie udzielić odpowiedzi na takie pytanie należy w warunkach laboratoryjnych przeprowadzić kontrolowane cięcie kilkoma rodzajami tarcz i porównać wyniki. Cięcia dokonywane w warunkach budowy mają zbyt dużo zmiennych parametrów i nie mogą być porównywane. Podział, który przytoczyłem powyżej (best for, expert for, standard for) został wyznaczony przez Bosch na podstawie wielu prób przeprowadzonych w porównywalnych warunkach pracy. W celu zapewnienia odpowiedniego chłodzenia tarczom tnącym oraz dbając o zdrowie użytkowników należy stosować odpowiednio dobrany odkurzacz do odsysania pyłu. Wybierając odkurzacz warto zwrócić uwagę na powierzchnię filtrów (czym większa powierzchnia tym dłużej można ciąć bez czyszczenia filtra), oraz czy odkurzacz ma funkcje automatycznego czyszczenia filtrów.

Jaką bruzdownice, tarczę i odkurzacz wybrać?

Ilość dostępnych produktów jest bardzo szeroka, na przykładzie oferty industria24.pl zapoznaj się z najczęściej używanymi bruzdownicami, tarczami diamentowymi, oraz odkurzaczami dedykowanymi do pracy z bruzdownicą:

Bruzdownice

	Zobacz popularne bruzdownice >>
Zobacz ofertę bruzdownic tnących całą szerokością bruzdy >>

Tarcze diamentowe

Pamiętaj, do większości bruzdownic potrzebujesz minimum dwie diamentowe tarcze tnące.

	UNIWERSALNE diamentowe tarcze tnące Zobacz najpopularniejsze tarcze >>
Diamentowe tarcze tnące do materiałów abrazyjnych np: cegły pełnej, cegły dziurawki, pustaków czerwonych typu MAX, płyt rigips Zobacz najpopularniejsze tarcze tnące >>
	Diamentowe tarcze tnące do: betonu, bloczków betonowych, białych pustaków z gazobetonu typu Silka, beton komórkowy Zobacz najpopularniejsze diamentowe tarcze tnące >>
Diamentowe tarcze tnące do betonu zbrojonego (żelbeton) Sprawdź najpopularniejsze tarcze tnące do żelbetu >>
	Diamentowe tarcze tnące do: konglomeratu, Fiber Cement (płyty włóknowo cementowe), kamienia, białych pustaków z gazobetonu typu Silka, cegły silikatowej Sprawdź najpopularniejsze diamentowe tarcze tnące >>
Diamentowe tarcze tnące do płytek ceramicznych (kafelek) o różnej twardości Zobacz najpopularniejsze tarcze tnące co ceramiki >>
	Diamentowe tarcze tnące do twardej ceramiki (płytki typu Gres) Zobacz diamentowe tarcze tnące do gresu >>

Ponieważ omawiam zastosowanie tarcz w pracy elektryka, stąd głównie stosowane będą tarcze segmentowe. Tarcze gładkie, oraz turbo, są głównie używane do cięcia ceramiki i marmuru a wiec ich przydatność dla większości elektryków jest niewielka.

Diamentowe tarcze tnące – rady praktyka

Tarcze diamentowe można uszkodzić poprzez złe użytkowanie, najczęściej przy źle użytkowanych tarczach diamentowych występuje:

Objawy	Skutek	Możliwe przyczyny
Silne zużycie wszystkich segmentów tnących na wysokości użytkowej (zmniejsza się średnica tarczy).	Znaczne skrócenie żywotności tarczy	Tarcza źle dobrana do materiału Zbyt duża prędkość posuwu podczas cięcia Łożysko wrzeciona bruzdownicy ma zbyt dużo luzu
Silne zużycie segmentów tnących po bokach tarczy.	Podczas pracy tarcza zakleszcza się w materiale, co może doprowadzić do zniszczenia tarczy tnącej.	tarczą próbowano ciąć linie krzywe tarcza lub wrzeciono mają bicie boczne tarcza jest używana do szlifowania (gdy producent przewidział ją tylko do cięcia) tarcza silnie zakleszczyła się w materiale
Segmenty tarczy są stępione lub wytarte.	Tarcza nie chce ciąć, „tępa tarcza”	źle dobrana tarcza do materiału w którym były cięte bruzdy (brak efektu samoostrzenia się tarczy). użytkownik nie przestrzega zalecanych przez producenta przerw do schłodzenia tarczy
Przebarwienia na korpusie i segmentach tarczy	Skrócenie żywotności tarczy	użytkownik nie przestrzega zalecanych przez producenta przerw do schłodzenia tarczy Zbyt duża prędkość posuwu podczas cięcia Tarcza źle dobrana do materiału
Rysy na korpusie tarczy	Tarczę należy bezwzględnie wymienić na nową.	użytkownik nie przestrzega zalecanych przez producenta przerw do schłodzenia tarczy Zbyt duża prędkość posuwu podczas cięcia Tarcza źle dobrana do materiału

Ciekawostka

Czy wiedziałeś, że:

• Diamentowe tarcze tnące można ostrzyć? Proces ten polega na usunięciu z tarczy części spoiwa, które pokrywa diamentowe drobiny. Odsłonięcie diamentów powoduje że tarcza odzyskuje „ostrość”. W celu naostrzenia tarczy diamentowej należy wykonać krótką pracę (cięcie) w materiale ścierającym, takim jak piaskowiec czy też cegła silikatowa.

• Diamentową tarczą tnącą można przeciąć stal konstrukcyjną umieszczona w ścianie, pod warunkiem, że tarcza jest odpowiednio do tego dobrana i użytkowana.

Czego ja używam do cięcia bruzd? Od lat podczas wykonywania instalacji elektrycznej używam bruzdownicy GNF 35 CA wraz z odkurzaczem GAS 50. Ponieważ tnę różne rodzaje podłoży wybrałem tarcze uniwersalne z grupy expert for.

Jaki odkurzacz do bruzdownicy?

Odkurzacze przemysłowe, w zależności od przeznaczenia wyposażone są w różnej klasy filtry co znacząco przekłada się na jego cenę. Najczęściej spotykane klasy filtrów to: L, M, Hepa. 

Atest konstrukcji (klasa pyłu)	Zastosowanie	Stopień separacji pyłów przez system filtrowania
Pyły zagrażające zdrowiu o wartościach granicznych > 1 mg/m3	Do pyłów typu kurz domowy, wapno czy ziemia.	> 99 %
Pyły zagrażające zdrowiu o wartościach granicznych > 0,1 mg/m3	Do pyłów z: betonu, cementu, gipsu, zaprawy klejowej, masy szpachlowej, materiałów kwarcowych typu piasek, żwir. Pyły z drewna, farb olejnych i lateksowych.	> 99,9 %
Pyły zagrażające zdrowiu o wartościach granicznych ≤ 0,1 mg/m3	Do pyłów rakotwórczych (np. azbest) i chorobotwórczych (np. pleśń).	> 99,995 %
Źródło: norma EN 60335-2-69 i IEC 60335-2-69, załącznik AA

Odkurzacze z układem filtracyjnym klasy M są dedykowane do pracy instalatora ze względu na pracę z pyłami powstającymi podczas obróbki kamienia, betonu, gipsu, jastrychu, tynków. 

Zobacz odkurzacze klasy M dedykowane do pracy z bruzdownicą >>

Porównanie odkurzaczy przemysłowych

Przy próbie porównania parametrów odkurzaczy szczególnie powinna interesować Cię:

• powierzchnia filtra (od tego parametru zależy jak często będzie trzeba przerywać pracę na czyszczenie filtra),
• maksymalny przepływ powietrza (jak dużo powietrza zasysa odkurzacz)
• maksymalne podciśnienie (siła ssania)
• Czy odkurzacz ma możliwość pracy bez worka? Pamiętaj, do obróbki gipsów ZAWSZE należy używać worka ponieważ pod wpływem wilgoci zawartej w powietrzu gips ma tendencję trwale zaklejać filtr (nie da się doczyścić). 

To od tych parametrów (związanych z powietrzem) zależy komfort Twojej pracy.  Zobacz porównanie wybranych parametrów odkurzacza Festool z odkurzaczem Bosch:

	Bosch GAS 35 M AFC Professional	Festool CLEANTEC CTM 36 E AC-PLANEX (AC – Auto Clean)
Pojemność zbiornika brutto	35 l	36 l
Powierzchnia filtra	6 150 cm2	6 318 cm2
Maks. przepływ powietrza	74 l/s	3 900,00 l/min
Maks. podciśnienie	254 mBar	24 000,00 Pa
Waga	12,4 kg	15,20 kg

Porównanie okazuje się trudne, ze względu na różne jednostki podawane przez producentów (zaznaczone w powyższej tabeli kolorem), ale po przeliczeniu (ujednoliceniu jednostek) otrzymujemy proste porównanie.

	Bosch GAS 35 M AFC Professional	Festool CLEANTEC CTM 36 E AC-PLANEX (AC – Auto Clean)
Pojemność zbiornika brutto	35 l	36 l
Powierzchnia filtra	6 150 cm2	6 318 cm2
Maks. przepływ powietrza	74 l/s	65 l/s
Maks. podciśnienie	254 mBar	240 mBar
Waga	12,4 kg	15,20 kg

Po ujednoliceniu jednostek, porównanie okazuje się proste, lecz wybór nadal jest trudny…

Instalacja elektryczna – mocowanie kabli i przewodów

Jakimi sposobami można przymocować kale i przewody do podłoża? Zagadnienie proponuję omówić w zależności od wybranej metody układania oprzewodowania / okablowania budynku. Instalacje elektryczną prowadzoną w rurkach z oczywistych powodów ominę 😉 Zacząć należy od ustalenia kształtu i średnicy kabli lub przewodów. Do przewodów płaskich stosuje się inne uchwyty niż do przewodów okrągłych. Jeśli jeszcze nie masz doświadczenia w ustalaniu średnic przewodów proponuję skorzystać z wiedzy zawartej w katalogach: 

• Telefoniki Kable      Przejdź na stronę z katalogami >>
• Madex                       Przejdź na stronę z katalogiem >>
• Lapp Kabel               Przejdź na stronę z katalogami >>

Znając zewnętrzne wymiary przewodów i kabli można zacząć szukać możliwych rozwiązań.  

Przewody i kable układane natynkowo

Montaż uchwytów będzie wewnątrz czy na zewnątrz pomieszczeń? Promieniowanie słoneczne zawiera w swym zakresie promienie ultrafioletowe UV, które oddziałuje na tworzywa sztuczne powodując zmniejszenie ich wytrzymałości mechanicznej w efekcie ich pękanie, kruszenie się. Mimo tej wiedzy bardzo ciężko jest ustalić u producentów czy ich uchwyty są odporne na UV. W efekcie montowane są przypadkowe, akurat dostępne od ręki produkty, które po kilku latach niestety nie pełnią swojej funkcji. Estetyka przy montażu natynkowym jest bardzo ważna. Uchwyt nie powinien być zbyt luźny, ponieważ przewód będzie miał luzy i zwisy. W zależności od tego czy prowadzony jest drut czy linka należy sprawdzić co jaki odcinek mocować uchwyt.

Jakie podłoże?

Na pokazach które robią producenci wszystko dobrze się prezentuje ponieważ wiele osób na taki efekt pracuje – wszystko jest sprawdzone i ustalone 😉 Rzeczywistość i praktyka weryfikuje wiele rozwiązań i niestety najczęściej przekonujemy się o tym mając już kupione i rozpoczęte opakowanie uchwytów. Kluczowy jest rodzaj podłoża, inne uchwyty należy zamontować na tynk cementowo-wapienny gładki, inne na tynk typu baranek, jeszcze inne na bloczki betonowe pokryte cienką warstwą tynku. Niektórzy w tym miejscu mogą zapytać kto obecnie robi baranka lub tynk cementowo-wapienny? Pamiętać należy, że przewody natynkowo najczęściej układa się na obiektach już istniejących.

Podział uchwytów

Wszystkich możliwych rodzajów podłoży nie będę wymieniał, proponuję podzielić dostępne uchwyty na:

Uchwyt z gwoździem. Element z tworzywa występuje w wersji okrągłej i prostokątnej (do przewodów płaskich). Gwóźdź wykonany z specjalnie hartowanej stali. Najczęściej można spotkać tego typu uchwyty na przewody o zewnętrznej średnicy od 4 do 12 mm.
	Uchwyt z kołkiem rozporowym (monoblok), zwany również uchwytem paskowym z kołkiem, lub opaską z kołkiem. Występuje w różnych rozmiarach taśmy zaciskowej. Po włożeniu w otwór należy młotkiem wbić trzpień rozporowy, który jest częścią kołka.
Uchwyt z zewnętrznym kołkiem rozporowym. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania jest mocne i stabilne przytwierdzenie uchwytu do podłoża. Jeśli kołek rozporowy jest wykonany z kiepskiej jakości tworzywa, zawsze można go wymienić na kołki sprawdzone np. fischer.
	Uchwyt szybkiego montażu. Występuje w wersji do przewodów okrągłych oraz płaskich. Uchwyty wielu producentów wyglądają podobnie, lecz ważne jest to czego nie widać 😉 Ważna jest jakość tworzywa z którego wykonany jest uchwyt. Tworzywo musi być na tyle elastyczne, aby nie pękać podczas wkładania przewodu, oraz montażu w otworze. Niby oczywiste, ale niestety w wielu przypadkach tak nie jest.
Uchwyt z otworem montażowym, jest uniwersalnym uchwytem jeśli chodzi o powierzchnię do której jest montowany. W zależności od potrzeb można użyć kołek rozporowy, wkręt do drewna, blachowkręt lub nit.

Część uchwytów do mocowania rur oraz kabli i przewodów może być stosowana zamiennie. Wszystko uzależnione jest od konkretnego zastosowania oraz od średnicy kabla lub przewodu.

Instalacja elektryczna – jak mocować przewody do ocieplenia?

Pozostaje pytanie jak zamontować uchwyt do elewacji ocieplonej np. styropianem? W tym przypadku sugeruję zastosować kołki montażowe do styropianu, do którego za pomocą wkręta zamocowany zostanie uchwyt z otworem montażowym. Tego typu rozwiązanie będzie trwałe i solidne, ale wydłuży czas montażu i podniesie koszty elementów.

Cienkie i lekkie kable np. skrętkę komputerową można przymocować do ocieplonej ściany pokrytej tynkiem za pomocą uchwytów z gwoździem lub uchwytów szybkiego montażu.

Osobiście nie jestem zadowolony z uchwytów, które są monoblokami (kołek rozporowy i uchwyt). Wykonane z jednego rodzaju tworzywa są kompromisem. W praktyce ani opaska nie trzyma pewnie przewodu lub kabla, ani kołek nie siedzi stabilnie w wykonanym otworze (chyba, że wiercony jest dokładny otwór w betonie, gdy trafi się fuga kołek słabo się trzyma). Dodatkowo montaż tego typu uchwytów w niższych temperaturach jest utrudniony. Z uchwytów do szybkiego montażu po wielu testach wybrałem uchwyty USMP produkcji Elektro-Plast Opatówek. W mojej ocenie jakość tworzywa w tych uchwytach jest najlepsza. Zaznaczyć muszę, że uchwyty te tracą na jakości jeśli jest przechowywane przez kilka lat od produkcji. Tworzywo twardnieje i ma tendencję do odłamywania się „listków mocujących” podczas wciskania w otwór montażowy. Dla ułatwienia doboru można skorzystać z podpowiedzi jaką daje producent:

• USMP-2 do przewodów YDYp 2x 2,5; YDYp 3x 1
• USMP-3 do przewodów YDYp 3x 1,5; YDYp 3x 2,5
• USMP-4 do przewodów YDYp 4x 1,; YDYp 4x 2,5
• USMP-5 do przewodów YDYp 5x 1,5; YDYp 5x 2,5
• USMP-6 do przewodów YDYp 5x 4; YDYp 5x 6

Uchwyty montowane na zewnątrz powinny być odporne na działanie promieniowania UV. Powinny, ponieważ w praktyce kupno tego typu uchwytów jest bardzo trudne. Dostępne są uchwyty metalowe (uwaga na korozję! Czytaj więcej na temat wersji materiałowych >>), lub uchwyty z tworzywa starQuick clip produkcji OBO Betterman lub z oferty Erico nVent nr 711352.

Przewody i kable układane wtynkowo

Przewody należy przymocować bezpośrednio do ściany. Obecnie jest to chyba najczęściej wykonywany rodzaj instalacji elektrycznej. Popularność tej metody związana jest z stosunkowo najmniejszym nakładem prac koniecznych do jej wykonania co ma bezpośrednie przełożenie na cenę.  Ze względu na późniejsze pokrycie przewodów, kabli i uchwytów warstwą tynku sam estetyczny kształt uchwytu ma zdecydowanie mniejsze znaczenie. W zależności od materiału z jakiego jest wykonana ściana, oraz od rodzaju kabla lub przewodu można dobrać metodę montażu, która najlepiej spełni nasze oczekiwania. W tym sposobie układania instalacji, bardzo często stosuje się omawiane powyżej uchwyty szybkiego montażu, oraz uchwyty które są przystosowane do dociśnięcia do podłoża kilku kabli lub przewodów. Wybór odpowiedniego rozwiązania jest indywidualną sprawą instalatora (chyba że projekt narzuca konkretne rozwiązanie). 

	Uchwyty do szybkiego mocowania pojedynczego przewodu lub kilku przewodów za pomocą pojedynczego uchwytu.
Niektórzy instalatorzy upodobali sobie przewód YDY-t. Ten rodzaj przewodu nadal jest dostępny w sprzedaży w wersjach 300/500 V oraz 450/750 V i był powszechnie stosowany w latach 80. Potem stopniowo tracił popularność na korzyść YDYp. Przewód wtynkowy YDY-t wyróżnia się sposobem montażu, który polega na wbiciu gwoździa w środek przewężenia które znajduje się na przewodzie.
	Klej na gorąco, można stosować do czystych i suchych powierzchni. Pistolety do kleju występują w wersji zasilanej z 230 V lub w wersji zasilanej z akumulatora.  W zależności od klejonego materiału należy odpowiednio dobrać laski kleju.

Należy wspomnieć o gipsie. W dalszym ciągu są zwolennicy mocowania przewodów za pomocą tej metody. 

Przewody i kable układane podtynkowo

Czyli mocowanie kabli i przewodów w bruzdach. Główna różnica w stosunku do montażu wtynkowego polega na ograniczeniu szerokością bruzdy, oraz możliwymi nierównościami znajdującymi się na dnie bruzdy. Wybór uchwytu w dużej mierze uzależniony od techniki wykonania bruzdy oraz od materiału, z którego wykonana jest ściana. Wykorzystuje się najczęściej uchwyty stosowane w montażu wtynkowym lub uchwyty, które w montażu beznarzędziowym dociskają przewód do podłoża.  Z powodu ceny i szybkości montażu beznarzędziowy sposób mocowania przewodów i rurek w bruzdach zyskuje coraz większa popularność.

	W bruzdach o szerokości do 60 mm coraz większą popularność zyskują rozprężne zaczepy F-Clip dostępne w ofercie Simet. Ten sposób montażu jest szczególnie godny uwagi z powodu szybkości montażu, oraz braku potrzeby użycia dodatkowych narzędzi typu wiertarka czy młotek.
Uchwyty stosowane podczas montażu przewodów i rur w bruzdach
	Stosowanie uchwytów szybkiego montażu w bruzdach ma zasadniczą wadę, polegająca na utrudnionym wykonaniu otworów lub posługiwaniem się młotkiem w wąskiej bruździe. Jednakże ten sposób montażu nadal jest dość popularny.

Część instalatorów po zakończeniu układania przewodów w bruzdach, dodatkowo punktowo zabezpiecza bruzdy gipsem. Powyższe przykłady stanowią tylko niewielki fragment dostępnej na rynku szerokiej oferty dedykowanej do montażu przewodów kabli i rur elektroinstalacyjnych.

Kable i przewody jako wyrób budowlany

Dlaczego powinien tym zainteresować się instalator? Jeśli chcesz uniknąć kłopotów z odbiorem lub w przyszłości z rzeczoznawcą, warto przed zakupem i montażem kabla lub przewodu zwrócić uwagę na kilka zagadnień. Norma PN-EN 50575 ustala, że wszystkie przewody i kable (również teleinformatyczne), które są na stałe zamontowane w budynku są wyrobami budowlanymi i muszą być jednoznacznie i we właściwy sposób oznaczone cechą opisującą ich klasę reakcji na ogień. PRODUCENCI* są zobowiązani do znakowania we właściwy sposób wszystkich przewodów i kabli oraz przedstawienia Deklaracji Własności Użytkowych na te wyroby. Brak Deklaracji Własności Użytkowych na przewód lub kabel jako wyrób budowlany skutkuje brakiem możliwości wprowadzenia go na rynek Unii Europejskiej jako wyrób budowlany, co w konsekwencji uniemożliwia zastosowanie przewodu lub kabla w danym obiekcie budowlanym. Czy zwróciłeś uwagę na słowo PRODUCENCI*?  W pewnych okolicznościach, to Ty możesz być (w świetle prawa) uznany za producenta, mimo, że fizycznie kabla lub przewodu nie wyprodukowałeś. Osoby zainteresowane odsyłam do artykułu: Czy TY jesteś dystrybutorem aparatury elektrycznej?  w którym opisałem takie przypadki.

Co to oznacza dla Instalatora?

Wykonawcy muszą mieć świadomość wprowadzonych zmian (np. zamienników) i wybierać odpowiednie przewody i kable spełniające nowe wymogi. Przewody i kable nie zmieniły się pod względem nazewnictwa i wyglądu. Ważne, aby sprawdzić czy przewód lub kabel posiada prawidłowo naniesione oznakowanie CE oraz czy jego klasa reakcji na ogień jest zgodna z wymaganiami. UWAGA! Znak CE jest często podrabiany, wystarczy niewielkie przesunięcie liter, zmiana kształtu np. grubości czcionki aby nie był to oryginalny znak CE lecz podróbka. Kompletne informacje odnośnie reakcji kabli na ogień można znaleźć w Deklaracji Własności Użytkowych udostępnianej przez producenta.

Tyle słowem wstępu, czas na konkrety

Poniżej omawiane zagadnienie opisane zostało w dużym uproszczeniu, tak aby instalator wiedział na co powinien zwrócić uwagę dokonując wyboru przewodu lub kabla. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych CPR, obowiązuje dla kabli wyprodukowanych od 1 lipca 2017 roku. Klasyfikacja dodatkowa definiuje:

• wydzielanie dymu s1 do s3
• występowanie płonących kropel / drobin d0 do d2
• kwasowość a1 do a3

Dla kabli i przewodów (telekomunikacyjnych, sterowniczych i zasilających): A_ca (wyroby najbezpieczniejsze pożarowo), B1_ca, B2_ca, C_ca, D_ca, E_ca oraz F_ca (najniższa odporność). Głównym kryterium klasyfikacji dla poszczególnych klas jest ilość i szybkość wydzielania ciepła, czyli efektywność kabli jako paliwa w przypadku powstania pożaru. Klasyfikacja dodatkowa pozwala ocenić możliwość wystąpienia w czasie pożaru dodatkowych zagrożeń:

• dymu, który jest najczęstszą bezpośrednią przyczyną ofiar, utrudnia ewakuację i akcję ratowniczą,
• płonące krople, których skutkiem mogą być obrażenia, również przenoszenie się ognisk pożaru.

Rozporządzenie zobowiązuje producentów wyrobów, do sporządzenia Deklaracji Właściwości Użytkowych zasadniczych charakterystyk wyrobu w oparciu o dokumentację techniczną i badania próbek zgodnie z zasadami systemu oceny zgodności ustalonymi dla danej grupy wyrobów.

Klasa odporności ogniowej kabli i przewodów	System oceny zgodności
Aca, B1ca, B2ca, Cca	1+ (udział jednostki notyfikowanej do CPR – badanie kabla oraz certyfikacja zakładowej kontroli jakości)
Dca, Eca	3 (udział jednostki notyfikowanej do CPR – badanie kabla)
Fca	4 (bez udziału jednostki notyfikowanej)

Kto sporządza DoP?

Deklarację właściwości użytkowych w skrócie DoP, sporządza producent stosując wzór przedstawiony w załączniku III Rozporządzenia NR 305/2011. Deklaracja właściwości użytkowych powinna zostać zamieszczona do pobrania na stronie internetowej producenta. Kopię deklaracji właściwości użytkowych producent dostarcza na żądanie odbiorcy w formie papierowej albo przesyła ją drogą elektroniczną. Producenci sporządzają, jako podstawę do deklaracji właściwości użytkowych, dokumentację techniczną opisującą wszystkie istotne elementy związane z wymaganym systemem oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych. Producenci powinni przechowywać dokumentację techniczną oraz deklarację właściwości użytkowych kabli i przewodów przez okres 10 lat od momentu wprowadzenia wyrobu budowlanego do obrotu. DoP musi być wydana w języku kraju do którego sprzedawany jest wyrób. Na kablach i/lub etykietach wyrobów dla których producent sporządził deklarację właściwości użytkowych umieszcza się oznakowanie CE.

Etykieta powinna zawierać:

• Znak CE
• Numer identyfikacyjny laboratorium notyfikowanego (tylko system oceny zgodności 1+ i 3)
• Nazwa, adres firmy
• Dwie ostatnie cyfry roku, w którym oznaczenie „CE” zostało wprowadzone
• Numer DoP (deklaracja właściwości użytkowych)
• Numer Normy Europejskiej
• Unikalny Kod Identyfikacyjny Wyrobu
• Przeznaczenie wyrobu
• Klasa reakcji na ogień
• Informacja o substancjach niebezpiecznych

Poniżej przykład etykiet oraz Deklaracji Właściwości Użytkowych:

Etykiety	Deklaracja Właściwości Użytkowych

Instalacja elektryczna – jakie kable i przewody?

W instalacjach elektrycznych (do montażu na stałe) najczęściej stosuje się kilka rodzajów kabli i przewodów z żyłą wykonaną z drutu. W tym artykule nie będę omawiał doboru średnicy żyły, ani dzielił przewodów i kabli ze względu na ilość żył, lecz podzielę je ze względu na zastosowanie i przejdę do opisania zagadnień dotyczących łączenia i naprawiania uszkodzonych kabli i przewodów. Poniżej, w ramach przypomnienia pokażę rodzinę kabli lub przewodów najczęściej stosowanych w mieszkaniach, domach i budynkach użyteczności publicznej bez podawania pełnej nazwy.

Instalacja zasilająca

Pod to pojęcie zakwalifikuję kable i przewody podłączone do napięcia 230 lub 400 V i podzielę je ze względu na dedykowane miejsce montażu:

Kable ziemne napięcie izolacji 0,6/1 kV
YKY	YAKY	N2XH-J	YnKY

Kable napowietrzne napięcie izolacji 0,6/1 kV
AsXSn

​

Przewody do wewnątrz napięcie izolacji 300/500 V lub 450/750 V
YDY	YDYp	YDYt	NYM-J
HDGS	HDGSekwf	NHXMH-J	H07-VK (LgY)
H05V-K (LgY)	X05V-K	X07V-K	LgYd

W powyższym zestawieniu kolory przewodów pomijam. Zaskoczyć mogą linki, miałem pisać o przewodach i kablach układanych na stałe. TAK, właśnie o tym piszę. Przewody jednożyłowe wielodrutowe (potocznie LgY) stosuje się w instalacji elektrycznej prowadzonej w rurkach. Część instalatorów w poszukiwaniu niskiej ceny za całość wykonanej instalacji elektrycznej próbuje zaoszczędzić na materiale kupując produkty tańsze o słabszych parametrach. Takim przykładem są przewody grupy YDY z izolacją 300 / 500 V. Należy pamiętać, że instalację elektryczną (przynajmniej przewody) układa się raz. Po kilku latach mało kto zdecyduje się na generalny remont i wymianę przewodów w ścianach. Rzeczą normalną jest, że każdy materiał w tym izolacja wraz z upływem lat ulega procesowi starzenia (w sposób naturalny pogarszają się parametry techniczne produktu w tym przypadku izolacji). Obowiązujące prawo, narzuca obowiązek regularnych pomiarów w tym pomiaru rezystancji izolacji. Przewody w izolacji 300 / 500 V zdecydowanie szybciej stracą swoje parametry (będzie konieczność wymiany przewodów) niż używane w tych samych warunkach przewody z izolacją 450 / 750 V. Warto o tym pamiętać i porozmawiać z inwestorem czy jest świadom z czym wiąże się wybór tańszych przewodów. Zagadnienie dotyczące kabli i przewodów opisywałem również w artykule zatytułowanym: Ile za elektryka, czyli za co płacisz elektrykowi? w dziale oprzewodowanie.

Instalacja teletechniczna

W teletechnice która szczególnie w przypadku domów jednorodzinnych lub małych firm często wykonywana jest w ramach instalacji elektrycznej wykorzystuje się często przewody:

Instalacja antenowa

Przewody i kable antenowe
YWDXpek	Bit SAT	YWD	XzWDXpekw
RG58U	RG58	RG59	RG6

Więcej na temat instalacji antenowej znajdziesz w artykule zatytułowanym: O czym pamiętać w instalacji elektrycznej? Część 1 w dziale Instalacja RTV, TV-SAT

Sieć LAN czyli internet

Skrętki komputerowe
U/UTP	F/UTP	SF/UTP	S/FTP
U/UTPw	F/UTPw	U/UTPz	LAN-T11B

Zagadnienie dotyczące rozprowadzenia sieci komputerowej LAN opisałem w artykule zatytułowanym: O czym pamiętać w instalacji elektrycznej? Część 1 w rozdziale LAN i WLAN czyli internet 

Instalacja alarmowa, domofonowa czy telefoniczna

Przewody i kable domofonowe, alarmowe, telekomunikacyjne
YTDY	YTDYekw	XzTKMXpw	XzKAXwekw

Zagadnienia dotyczące domofonów i wideodomofonów znajdziesz opisane w artykule zatytułowanym: Rolety, bramy, wentylacja, wideodomofon, o czym pamiętać? Część 3 w dziale Domofon / Wideodomofon Natomiast zagadnienia związane z systemami alarmowymi znajdziesz w artykule: Monitoring, alarm, kontrola dostępu czyli o czym pamiętać? Część 2 w dziale Alarm 

Instalacja głośnikowa

Przewody głośnikowe
TLYp	PGY-p	CCA	SPC

Przewody do komunikacji pomiędzy urządzeniami

Przewody magistralne
BUS EIB	CAN-BUS	L2 BUS DB	Profibus PA

Przewody skracające czas montażu

Przewody dla sprytnych instalatorów 😉
Przewód koncentryczny z zasilaniem YASp 75 0,59/3,7+2×0,50 biały	Przewód multiparowy MULTILINK 2xSAT-75 RG6 1,05/4,8 2xU/UTP 4x2x24AWG kat.5e FTTH 2J	Przewód specjalny UTPw kat.5e+żel + OMYz 3×1,00 15598

Instalacja elektryczna – ciekawostka

W celu ułatwienia i przyspieszenia wykonywania instalacji w sprzedaży dostępne są rury elektroinstalacyjne (peszle) wraz z wprowadzonymi przewodami. Takie rozwiązania znacznie przyspieszają układanie instalacji, przez co wyższą cenę zakupu rekompensuje się poprzez dużo niższe koszty pracy (wykonywania instalacji oszczędza się sporo czasu).

Rura karbowana z wciągniętymi przewodami
Rura karbowana RKGL 16 lub 20 z wyprowadzonymi przewodami H07v-U (LgY) o przekrojach 1,5 mm2  (rura biała) lub 2,5 mm2  (rura czarna) w wersji 3; 4 i 5 przewodowej w odcinkach 25; 50; 100 m.	Rura karbowana RKGL 16 z wyprowadzonym przewodem typu YWDXpek odcinek 25 m.	Rura karbowana RKGL 16 z wyprowadzonym przewodem typu U/UTP lub F/UTP odcinek 25 m.

Czy prędkość internetu jest ważna?

Szybkość działania internetu (maksymalne wykorzystanie przepustowości łącza jakie udostępnia operator) w dużej mierze zależy od prawidłowego doboru i ułożenia kabli teleinformatycznych. Przewody teletechniczne często są „po macoszemu” traktowane przez instalatorów wykonujących instalację elektryczną. Również wiele firm instalacyjnych popełnia podstawowe błędy przy wyborze i montażu oprzewodowania teletechnicznego. Zagadnienia związane z teleinformatyką opisałem w artykule: Jak dobrać i ułożyć kable i przewody teleinformatyczne? Szczególnie polecam fragmenty związane z zagadnieniami:

• Tabela przejścia skrętek komputerowych nazwy stare i nowe >>
• Jak uziemić ekran >>
• Jakie kable lub przewody stosować do alarmu lub domofonu? >>
• Co się stanie jeśli skrętkę komputerową zbyt mocno zegniesz? >>
• Jaki kabel teletechniczny do ziemi? >>
• Koncentryki czyli kable i przewody współosiowe >>

Ciekawostka

Często narzekamy, że prawo nie nadąża za techniką, a tu niespodzianka! Nawet podczas wykonywania tradycyjnej instalacji są zalecenia odnośnie automatyki:

Aby ułatwić w przyszłości założenie instalacji systemowej i zminimalizować ilość prac z tym związanych (np. instalacji w systemie European Installation Bus EIB), zaleca się prowadzenie dodatkowych przewodów szyny sterowniczej lub pustej rury instalacyjnej przewidzianej na ich założenie

Źródło: N SEP-E-002  4.6.1.

W drugiej części artykułu, która ukaże się niebawem opiszę ciąg dalszy zagadnień związanych z instalacją elektryczną. W artykule omówię puszki, sposoby wykonywania otworów pod puszki, sposoby łączenia i naprawy kabli i przewodów itd.