Jak kupić LED, być zadowolonym i nie przepłacić?

Odkrywam sztuczki marketingowe. Pokazuję na co warto zwrócić uwagę kupując LED! 

Podczas spotkań z klientami często spotykam się z stwierdzeniem, że LED-y są kiepskie. Dają trupie światło, jest ciemniej niż przy tradycyjnej żarówce, wszystko jest jakieś nijakie w tym świetle i stosunkowo szybko się psują.

Czy zatem można kupić żarówkę LED i być z niej zadowolonym?  TAK, MOŻNA!

Powstaje zatem pytanie jakiego LED-a kupić? W internecie można natknąć się na wiele mitów, a trudność polega na tym w jaki sposób krótko i zrozumiale przekazać wiedzę.

Spis treści:

• LED
• Barwa światła
• Współczynnik oddawania barw
• Czy w LED ważny jest kąt rozsyłu światła?
• Ściemnianie LED-a
• Jak długo świeci LED?
• Czy w LED ważna jest ilość cykli włącz wyłącz?
• Ile światła daje LED?
• LED – przykład doboru
• LED – ciekawostki
• Podsumowanie informacji o LED-ach
• Warto zapamiętać

Nasze babcie kupując do domu żarówkę pamiętały o dwóch parametrach: gwint i moc. Do wyboru były dwa rodzaje gwintów duży E27 i mały E14, oraz moc: 15 W, 25 W, 40 W, 60 W, 75 W, 100 W, 120 W.

Resztę narzucała technologia żarowa w jakiej wykonane były ówczesne żarówki.

Każda żarówka miała taką samą (lub bardzo zbliżoną) temperaturę barwową około 2 800 K, bardzo wysoki współczynnik oddawania barw, każdą można było ściemniać, miały średnią trwałość świecenia około 1 000 h oraz każda żarówka świeciła dookoła siebie kąt około 320^o.

LED

Obecnie technologia bardzo się zmieniła. Żarówki LED zwane fachowo źródłami światła, od tradycyjnej żarówki różną się wieloma cechami.

Chcąc być zadowolonym z kupna LED-owego źródła światła trzeba zwrócić uwagę minimum na siedem parametrów które poniżej opisałem.

Barwa światła

lub temperatura barwowa. Zobacz na poniższy rysunek na którym przedstawione są barwy światła wraz z opisem słownym oraz temperaturą barwową podaną w stopniach Kelvina.Wybór barwy światła zależy od indywidualnych upodobań.

• Barwy ciepłe sprzyjają relaksowi, lub spotkaniom towarzyskim, pogawędkom. 
• Barwy chłodne sprzyjają wytężonemu wysiłkowi, pomagają się skupić, sprzyjają aktywności.

Jeśli w lampce biurkowej zamontujemy źródło światła o barwie ciepłej, większości osób ciężko będzie skupić się na pracy lub odrabianiu lekcji. Natomiast jeśli w sypialni zamontujemy oświetlenie o chłodnej barwie światła, większość osób będzie miała kłopot z zaśnięciem i relaksem.

Najczęściej do domu wybierane są barwy w zakresie 2 400 K do 2 800 K zdecydowanie rzadziej wybierana jest barwa 4 000 K.

Co zrobić jeśli mamy pomieszczenie w którym pracujemy, śpimy i relaksujemy się? W sprzedaży można znaleźć źródła światła w których barwa światła jest regulowana przez użytkowników np. za pomocą aplikacji na smartfonie. 

Ciekawostka

Gdy będziesz na zakupach w sklepach wielkopowierzchniowych np. Biedronka, Kaufland, Lidl itd. zwróć uwagę na oświetlenie. Porównaj jaką barwą są oświetlone stoiska z warzywami, mięsem, a jaką barwą pozostała część sklepu?  

Kolejnym ważnym parametrem, który jest niezależny od temperatury barwowej jest:

Współczynnik oddawania barw

oznaczany symbolem RA lub CRI. W źródłach światła do użytku domowego według aktualnie obowiązujących Polskich Norm nie może być mniejszy niż 80.

Zwykła stara żarówka oraz słońce ma współczynnik oddawania barw RA = 100. Czym mniejszy współczynnik oddawania barw tym bardziej przekłamane są kolory, które widzimy.

Zwróć uwagę na poniższą grafikę w której po prawej stronie znajduje się paleta barw.

Popatrz na górną część palety barw (znajdującej się po prawej stronie), która obrazuje jak nasze oko odbiera barwy gdy współczynnik oddawania barw wynosi RA = 100 (np. światło słoneczne lub tradycyjna żarówka). Barwy są intensywne, można rozróżnić kolor czerwony, pomarańczowy itd. Teraz zobacz na dolną część palety barw, która pokazuje te same barwy, tylko oświetlone światłem o współczynniku oddawania barw RA = 20. Kolory są „przygaszone” rozmyte, ciężko jest odróżnić kolor czerwony od pomarańczowego.

Dla ułatwienia po prawej stronie na czarnym tle zrobiłem zestawienie palety barw. Górny pasek, paleta barw oświetlona źródłem światła RA = 100, dolny pasek palety barw oświetlony jest źródłem światła o współczynniku oddawania barw RA = 20. Czy to rzeczywiście ma znaczenie? Czy jest gdzieś wykorzystywane? Przypomnij sobie zakupy w galeriach handlowych. Czy zdarzyły Ci się przypadki gdy towar w sklepie miał inny odcień niż w świetle słonecznym? Teraz wiesz co było tego przyczyną (oświetlenie o niskim współczynniku oddawania barw).

Jeśli zdecydowałeś się już na barwę światła i wiesz już na jaki współczynnik oddawania barw zwrócić uwagę to przejdźmy do omówienia kolejnego ważnego zagadnienia dotyczącego wyboru LED-a. 

Czy w LED ważny jest kąt rozsyłu światła?

W tradycyjnej żarówce nie było tego problemu, bo każda żarówka świeciła dookoła a więc kąt rozsyłu światła był szeroki, zbliżony do 320^o. W LED-ach nie jest to takie oczywiste i jest różnie, często szczególnie w tanich LED-ach kąt świecenia jest mniejszy około 180^o, więc po dokonaniu zakupu i zamianie tradycyjnej żarówki na LED-a np. w żyrandolu, może okazać się, że oświetlany jest sufit a na podłodze jest zdecydowanie ciemniej.

Przyjrzyj się poniższej grafice, która obrazuje dwa takie same pomieszczenia, każde oświetlone z czterech punktów świetlnych. Pomieszczenie po lewej stronie oświetlone jest źródłami światła których kąt świecenia wynosi 60^o, pomieszczenie po prawej stronie oświetlone jest źródłami światła w których kąt świecenia wynosi 38^o. Czy zwróciłeś uwagę na efekt świetlny jaki powstaje na podłodze w obydwu pomieszczeniach? Pomieszczenie po lewej stronie oświetlone jest na całej powierzchni, natomiast w pomieszczeniu po prawej stronie są mocno widoczne dobrze oświetlone koła oraz wyraźnie ciemniejsze miejsca pomiędzy nimi. W niektórych przypadkach takie cienie są pożądane. Czasami projektanci wnętrz wykorzystują „grę światła i cienia” do osiągniecia różnych efektów świetlnych, oraz efekt ściemniania i rozjaśniania danego  źródła. Czy zatem LED-a można ściemniać?  

Ściemnianie LED-a

Czy chcesz regulować natężenie oświetlenia w pomieszczeniu poprzez ściemnianie LED-owych źródeł światła? Nie ma sprawy, ale LED musi być przystosowany przez producenta do ściemniania (przeczytaj informacje znajdujące się na opakowaniu). Tylko niektóre LED-owe źródła światła (zamienniki tradycyjnych żarówek) można ściemniać i to nie każdym ściemniaczem!

Część producentów LED podaje modele ściemniaczy, które działają z ich LED-ami i na odwrót część producentów ściemniaczy podaje z jakimi LED-owymi źródłami światła współpracuje ściemniacz. Są również uniwersalne ściemniacze, które rozpoznają charakter obciążenia i dostosowują się. Zwróć uwagę na poniższą tabelę znajdującą się w części technicznej katalogu jednego z wiodących producentów ściemniaczy. Producent pomaga we właściwym doborze i przy swoich ściemniaczach podaje odpowiednie oznaczenia które przed zakupem warto sprawdzić z tabelą doboru. 

Temat ściemniania LED-ów szerzej omówię w innym artykule a teraz zastanówmy się nad odpowiedzią na pytanie: 

Jak długo świeci LED?

Czyli średni czas życia LED-a. LED-owe źródła światła są droższe od tradycyjnych żarówek, ale w założeniu mają świecić znacznie dłużej. Czas życia LED-a w zależności od producenta i modelu waha się w zakresie od 15 000 do 100 000 godzin. Ma to wpływ na cenę i powinno być napisane na opakowaniu. Dla porównania stara tradycyjna żarówka w przybliżeniu miała średnią trwałość 1 000 godzin.

Zwróć uwagę na określenie „średni czas życia” lub „średnia trwałość” która warta jest wyjaśnienia. W uproszczeniu to tak jakby producent włączył 100 źródeł światła np. LED i liczył czas do momentu aż zgaśnie 50-te źródło światła. Czas jest zatrzymywany i wpisywany do dokumentacji jako średnia trwałość. 

Co to oznacza dla Ciebie? Możesz kupić LED-a (lub dowolne inne źródło światła), które przestanie świecić niedługo po załączeniu. Mimo, że producent podaje średnią trwałość jako 15 000 h a Twoja żarówka zgasła po 1 godzinie, to wszystko jest zgodnie z dokumentacją i badaniami. Po prostu Twoje wadliwe źródło światła należy do grupy tych 50 % źródeł, które podczas badań zgasły szybciej. Niestety na trwałość Twojego LED-owego źródła światła ma wpływ przynajmniej jeszcze jeden podawany na opakowaniu parametr jakim jest ilość cykli ON/OFF.

Czy w LED ważna jest ilość cykli włącz wyłącz?

W LED-owym źródle światła jest „ukryta” elektronika (chociażby zasilacz), który jest czuły na ilość cykli włączeń i wyłączeń. W zależności od LED-a ilość cykli ON/OFF najczęściej waha się od 15 000 do 50 000 razy. Tego parametru nie należy bagatelizować (ma wpływ na cenę) i może okazać się bardzo ważnym dla żywotności Twojego źródła światła, gdy LED-owe źródło światła jest zamontowane np. w toalecie.

Jak pokazują testy dla czteroosobowej rodziny, w łazience światło potrafi być gaszone i zapalane nawet 100 razy w ciągu doby, co daje około 36 500 razy w ciągu roku, więc jeśli w toalecie zamontowałeś źródło światła które ma średni czas świecenia na poziomie 50 000 h i ilość cykli ON/OFF określonych na poziomie 15 000 cykli to okazuje się, że taki LED zgodnie z danymi producenta wytrzyma u Ciebie tylko około 6 miesięcy. Dzieje się tak, ponieważ w tym czasie wykonasz około 18 250 cykli ON/OFF, gdy tymczasem Twój LED ma trwałość 15 000 cykli.

Na podstawie dwóch powyższych parametrów sam musisz zdecydować, czy bardziej opłaca się za każdym razem wyłączać światło, czy lepiej aby przez jakiś czas światło się świeciło. 

Sprawdź ile płacisz za oświetlenie w swoim domu lub mieszkaniu. Jak działa kalkulator?

Ile płacę za oświetlenie pokoju? Pobierz kalkulator >>

Skoro wiesz już co to jest barwa światła i współczynnik oddawania barw, oraz umiesz określić jakiej średniej trwałości źródła światła szukasz możemy zastanowić się jak jasno świeci taki LED?

Ile światła daje LED?

Zacznijmy od ustalenia odpowiedzi na pytanie: jaki LED jest zamiennikiem żarówki 60 W? Rozpocząć należy od wyjaśnienia dwóch pojęć. Co to jest Wat i Lumen?

• Wat jest to jednostka mocy elektrycznej oznaczenie W.
• Lumen jest to strumień światła wysyłany przez źródło oznaczenie lm.

Kupując LED-a nie należy patrzyć na waty (W), trzeba zwracać uwagę na lumeny (lm), czyli nie patrzmy jaką moc elektryczną bierze LED, ale patrzmy ile światła daje takie źródło światła. Przecież w pomieszczeniu chcesz mieć jasno. Technologia LED-owa bardzo szybko się rozwija przez co z 1 W uzyskuje się coraz więcej światła (lm). 

W celu ustalenia ile światła daje LED należy zacząć od norm, które określają jaki strumień świetlny dawała tradycyjna żarówka co przedstawiłem w poniższej tabeli.

Strumień świetlny w lumenach	Odpowiednik tradycyjnej żarówki
249 lm	25 W
470 lm	40 W
806 lm	60 W
1 055 lm	75 W
1 521 lm	100 W

Jeśli LED-a ma dać tyle samo światła co tradycyjna 60 W żarówka, musi dawać strumień świetlny 806 lm. Obecnie coraz większą popularnością cieszą się źródła światła LED, które emitują strumień świetlny powyżej 1 500 lm. Zobaczmy porównanie kilku LED-ów.

LED – przykład doboru

Czas na konkretne przykłady. Poniżej porównałem trzy LED-owe źródła światła tego samego producenta.

UWAGA!
Technologia LED rozwija się bardzo dynamicznie. Poniższe zestawienie w krótkim czasie stanie się nieaktualne więc należy je traktować tylko poglądowo. Powinno ono być jedynie przykładem w jaki sposób możesz sam zrobić porównanie źródeł światła jakie planujesz kupić. 

Większość producentów wytwarza LED-y z myślą o różnych odbiorcach, poniżej przykład i porównanie produktów tego samego producenta z „różnych półek cenowych”. Przeanalizuj poniższe zestawienie:

• Tani (domowy) LED odpowiednik żarówki 60 W
• Dobry LED odpowiednik żarówki 60 W ŚCIEMNIALNY
• Profesjonalny LED odpowiednik żarówki 100 W ŚCIEMNIALNY

Źródło grafik:	https://www.philips.pl/c-p/8718291193029/led-zrodlo-swiatla	https://www.tim.pl/zarowka-led-12w-e27-230v-ac-master-led-bulb-a60-8718291672005	http://www.lighting.philips.com/main/prof/led-lamps-and-tubes/led-lamps/master-ledbulbs/929000276802_EU/product#
Odpowiednik tradycyjnej żarówki	60 W	60 W	100 W
Producent	Philips
Nr producenta EAN	8718291193029	8718291672005	8718291758563
Moc	9,5 W	12 W	18 W
Barwa światła	2 700 K	2 700 K	2 700 K
Współczynnik oddawania barw CRI	> 80
Strumień świetlny	806 lm	806 lm	1 521 lm
Czas „życia”	15 000 h	25 000 h	25 000 h
Ilość cykli ON/OFF	50 000 x
Możliwość ściemniania	Nie	TAK	TAK
Orientacyjna cena aktualna na marzec 2017 r.	18,88 zł brutto	71,88 zł brutto	130,84 zł brutto

Jak widzisz jest kilka ważnych parametrów które powinieneś porównać jeśli chcesz kupić źródło światła dopasowane do Twoich potrzeb. Powyższe informacje są skróconym do minimum poradnikiem jak kupić dobre LED-owe źródło światła. Teraz sam musisz podjąć decyzję, które parametry są dla Ciebie ważne i za które chcesz zapłacić?

Na zakończenie kilka ciekawostek, które mogą Cię zainteresować.

LED – ciekawostki

LED słabej jakości, może zakłócać odbiór fal radiowych, działanie telefonu komórkowego, CB-radia lub sieci Wi-Fi. Jeśli w Twoim sąsiedztwie są urządzenia, których praca jest często zakłócona przez Twoje oświetlenie (właściciel zakłócanego urządzenia nie wie co jest źródłem zakłóceń) może dokonać zgłoszenia do Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Jeśli na wskutek kontroli okaże się, że to Twoje urządzenia są źródłem zakłóceń możesz zostać ukarany.

Warto wiedzieć, że długotrwałe i częste przebywanie w pomieszczeniu w którym są założone LED-y słabej jakości może doprowadzić do chorób skóry, oczu itp. Zmian tych nie zauważamy od razu ponieważ następują bardzo powoli, a wielu lekarzy nawet nie przypuszcza co jest powodem pogarszającego się zdrowia. Więcej informacji w tym zakresie znajdziesz szukając wymogów bezpieczeństwa fotobiologicznego. Temu zagadnieniu poświęcona jest norma PN-EN 62471:2010 – wersja polska zatytułowana: Bezpieczeństwo fotobiologiczne lamp i systemów lampowych. Norma ta nakłada na producentów źródeł światła obowiązek sprawdzania intensywności promieniowania elektromagnetycznego wytwarzanego przez ich źródło światła lub ich oprawę. Pamiętaj jednak, że w Polsce nie ma obowiązku stosowania norm (zobacz oficjalne stanowisko Polskiego Komitetu Normalizacyjnego) wiec wybierając źródło światła pytaj i sprawdzaj na stronach internetowych producentów, czy źródło światła które chcesz kupić spełnia wymogi normy dotyczącej bezpieczeństwa fotobiologicznego.

Przypomnę wiadomości z lekcji fizyki szkoły podstawowej 😉

Światło, czyli promieniowanie optyczne jest falą elektromagnetyczną o określonej długości, podobnie jak promieniowanie rentgena, promieniowanie podczerwone czy ultrafioletowe. Przyjrzyj się poniższej grafice, która obrazuje zagadnienie. 

Jak widzisz dobór dobrego i bezpiecznego źródła światła nie jest takie proste jak mogłoby się wydawać. Chcąc uniknąć rozczarowania i przykrych skutków zdrowotnych warto kupować źródła światła od producentów, którzy produkują i testują swoje produkty według obowiązujących dość rygorystycznych norm. Należy wspomnieć, że badania i atesty w niezależnych laboratoriach dużo kosztują, przez co producenci, którzy nie robią badań mogą znacznie obniżyć cenę. Tylko jak bez niezależnych badań stwierdzić czy dane źródło światła jest bezpieczne i spełnia deklarowane przez producenta parametry?

Podsumowanie informacji o LED-ach

Powstaje pytanie jak się w tym wszystkim nie pogubić? Używam LED-owych źródeł światła produkcji: Philips, GE Lighting, Ledvance dawna nazwa Osram, Kanlux i V-TAC. W zależności od miejsca zastosowania wybieram źródła światła różnej jakości. Przykładowo wybierając źródło światła do kuchni lub pokoju zwracam uwagę na bezpieczeństwo fotobiologiczne, ale gdy wybieram źródło światła do kinkietu na elewacji budynku certyfikat ten nie jest już dla mnie tak ważny. Moim zdaniem wymienieni producenci mają dobre źródła światła z różnych półek cenowych i jakościowych (konsumenckie i profesjonalne) czyli domowe źródła światła o słabszych parametrach np. czas życia, czy ilość włączeń i PROFESJONALNE źródła światła, które są znacznie droższe, ale o bardzo dobrych parametrach, co widać było na przedstawionym w tym artykule porównaniu.

Poniżej przedstawiłem kilka przykładowych zdjęć opakowań LED. Zwróć uwagę na oznaczenia jakie podają producenci. 

Warto zapamiętać

Jeśli źródło światła ma w opisie np.:

• 8W/827 lub 827 oznacza to, że pobiera moc 8W i RA jest większe lub równe 80 i temperatura barwowa wynosi 2700 K
• 8W/927 lub 927  oznacza to, że pobiera moc 8W i RA jest większe lub równe 90 i temperatura barwowa wynosi 2700 K
• 8W/824 lub 824 oznacza to, że pobiera moc 8W i RA jest większe lub równe 80 i temperatura barwowa wynosi 2400 K
• 8W/924 lub 924  oznacza to, że pobiera moc 8W i RA jest większe lub równe 90 i temperatura barwowa wynosi 2400 K

Jak widzisz wybór właściwego LED-a nie powinien przysporzyć kłopotu, pod warunkiem że chwilę się zastanowisz i gdy masz sprecyzowane oczekiwania (wiesz czego szukać). Jeżeli mimo wszystko nie jesteś pewny, czy Twój wybór jest właściwy, lub masz dodatkowe pytania napisz maila, napiecie@salama.pl, postaram się pomóc.

Jeśli zainteresował Cię temat polecam pogłębiać wiedzę na fachowej i sprawdzonej stronie POL-Lighting, oraz sprawdzić jakie urządzenia w Twoim domu lub mieszkaniu zużywają najwięcej prądu i ile płacisz za ich pracę? Czy wiesz ile miesięcznie kosztuje Cię używanie odkurzacza lub gotowanie wody w elektrycznym czajniku? A może chcesz zobaczyć ile kosztuje Cię używanie elektrycznej farelki?